304 שלום עליכם
װאָלטן געשפּילט אין דעם עקאָנאָמישן און אין דעם פּאָליטישן לעבן פֿונעם
לאַנד, װען ניט די געװיסע „װרעמענע פּראַװילעס“, װאָס דער מיניסטער
איגנאַטיעװ האָט אָנגעכמאַרעט אַף די ייִדן, אַז זײ זאָלן ניט טאָרן זיצן
אין די דערפֿער און ניט קױפֿן און ניט דינגען קײן ערד אַף צו באַאַרבעטן.
איך זאָג עס דערפֿאַר, װײַל אַזעלכע פֿעלד־בעלי־בתּים, װי דער אַלטער
לאָיעװ, זײַנען אין יענעם געגנט, װי אױך אין אַנדערע געגנטן פֿון דער
געבענטשטער „טשערטאַ“, געװען ניט קײן זעלטנהײט. באָסלאַװער, קאַני־
װער, שפּאָלער, רזשישטשעװער, טאַראַשטשער, זלאַטאָפּאָלער, אומענער
און נאָך אַ סך אַנדערע ייִדן האָבן זיך אַ לאָז געגעבן פֿון די קלײנע
שטעטלעך אין דאָרף אַרײַן, אָפּגעדונגען גרױסע און קלײנע פּאָסעסיעס,
גענומען אין דער אַרענדע פּריצישע פֿאָלװאַרקעס, באַװיזן װוּנדער, גע־
מאַכט פֿון שלעכטער ערד, פֿון פֿאַרלאָזענע חורבֿות אַן אמתן גן־עדן. דאָס
איז ניט קײן איבערטרײַבונג, קײן גוזמא־זאַך. די דאָזיקע װערטער האָט
דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די דאָזיקע כּתבֿים אַלײן געהערט פֿון אַ באַרימטן
רוסישן פּאָמעשטשיק, אַ קריסט, מיטן נאָמען װ אַ ס י ל י פֿ י אָ ד אָ ר אָ װ י ט ש
ס י מ ע ר ע נ ק אָ, מיט װעלכן דער אַלטער לאָיעװ איז געשטאַנען אין נאָענטע
געשעפֿטס־פֿאַרבינדונגען און מיט װעלכן מיר װעלן זיך נאָך באַגעגענען.
מיט אײנעם װאָרט ― איר האָט פֿאַר זיך אַ טיפּ פֿון אַ ייִדן אַ פּריץ, אַ ייִדן
אַ פּאָמעשטשיק, װאָס איז, לײַדער, דורך אַ בײזער האַנט אַרױסגעריסן גע־
װאָרן מיטן װאָרצל און איז אָפּגעשטאָרבן פֿאַר דער היסטאָריע אפֿשר
אַף לאַנגע־לאַנגע יאָרן.
70
דאָס לעבן אין דאָרף
דאָס דאָרף „סאָפֿיעװקאַ“ ― דער מחבר פֿון די באַשרײַבונגען באַקענט זיך מיט
דער דרױסנדיקער װעלט ― דרײַ גוטע יאָרן ― דער לערער מיט דער שילערן
װערן נאָענט, װי אַ ברודער מיט אַ שװעסטער ― באַ די ביכער, אַפֿן פֿעלד
און באַ די שכנים
דאָס דאָרף, װוּהין דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די דאָזיקע געשיכטעס איז גע־
בראַכט געװאָרן, האָט געהערט צום גראַף בראַניצקי און האָט זיך אָנגערופֿן
מיטן נאָמען „סאָפֿיעװקאַ“. געבראַכט איז ער געװאָרן אַהער אַלס אָנגע־
שטעלטער, אַלס לערער, אַף אַ קורצע צײַט, און איז שױן פֿאַרבליבן דאָ אַף
שטענדיק. דאָ האָט ער געפֿונען זײַן צװײטע הײם. דאָ האָט זיך פֿאַרזיגלט,
װי מיר װעלן דאָס װײַטער זען, זײַן גליק און זײַן לעבן אַף אײביק... דער־
|
|
304 sholem aleykhem
voltn geshpilt in dem ekonomishn un in dem politishn lebn funem
land, ven nit di gevise "vremene praviles'', vos der minister
ignatyev hot ongekhmaret af di yidn, az zey zoln nit torn zitsn
in di derfer un nit koyfn un nit dingen keyn erd af tsu baarbetn.
ikh zog es derfar, vayl azelkhe feld-balebatem, vi der alter
loyev, zaynen in yenem gegnt, vi oykh in andere gegntn fun der
gebentshter "tsherta'', geven nit keyn zeltnhayt. boslaver, kani-
ver, shpoler, rzhishtshever, tarashtsher, zlatopoler, umener
un nokh a sakh andere yidn hobn zikh a loz gegebn fun di kleyne
shtetlekh in dorf arayn, opgedungen groyse un kleyne posesyes,
genumen in der arende pritsishe folvarkes, bavizn vunder, ge-
makht fun shlekhter erd, fun farlozene khurves an emesn gn-edn. dos
iz nit keyn ibertraybung, keyn guzm#-zakh. di dozike verter hot
der farfaser fun di dozike ksovem aleyn gehert fun a barimtn
rusishn pomeshtshik, a krist, mitn nomen vasili fyodorovit sh
simerenk o, mit velkhn der alter loyev iz geshtanen in noente
geshefts-farbindungen un mit velkhn mir veln zikh nokh bagegenen.
mit eynem vort ― ir hot far zikh a tip fun a yidn a porets, a yidn
a pomeshtshik, vos iz, layder, durkh a beyzer hant aroysgerisn ge-
vorn mitn vortsl un iz opgeshtorbn far der historye efsher
af lange-lange yorn.
70
dos lebn in dorf
dos dorf "sofyevka'' ― der mekhaber fun di bashraybungen bakent zikh mit
der droysndiker velt ― dray gute yorn ― der lerer mit der shilern
vern noent, vi a bruder mit a shvester ― ba di bikher, afn feld
un ba di shkheynem
dos dorf, vuhin der farfaser fun di dozike geshikhtes iz ge-
brakht gevorn, hot gehert tsum graf branitski un hot zikh ongerufn
mitn nomen "sofyevka''. gebrakht iz er gevorn aher als onge-
shtelter, als lerer, af a kurtse tsayt, un iz shoyn farblibn do af
shtendik. do hot er gefunen zayn tsveyte heym. do hot zikh farziglt,
vi mir veln dos vayter zen, zayn glik un zayn lebn af eybik... der-
|
304 שלום עליכם
װאָלטן געשפּילט אין דעם עקאָנאָמישן און אין דעם פּאָליטישן לעבן פֿונעם
לאַנד, װען ניט די געװיסע „װרעמענע פּראַװילעס“, װאָס דער מיניסטער
איגנאַטיעװ האָט אָנגעכמאַרעט אַף די ייִדן, אַז זײ זאָלן ניט טאָרן זיצן
אין די דערפֿער און ניט קױפֿן און ניט דינגען קײן ערד אַף צו באַאַרבעטן.
איך זאָג עס דערפֿאַר, װײַל אַזעלכע פֿעלד־בעלי־בתּים, װי דער אַלטער
לאָיעװ, זײַנען אין יענעם געגנט, װי אױך אין אַנדערע געגנטן פֿון דער
געבענטשטער „טשערטאַ“, געװען ניט קײן זעלטנהײט. באָסלאַװער,
קאַניװער, שפּאָלער, רזשישטשעװער, טאַראַשטשער, זלאַטאָפּאָלער, אומענער
און נאָך אַ סך אַנדערע ייִדן האָבן זיך אַ לאָז געגעבן פֿון די קלײנע
שטעטלעך אין דאָרף אַרײַן, אָפּגעדונגען גרױסע און קלײנע פּאָסעסיעס,
גענומען אין דער אַרענדע פּריצישע פֿאָלװאַרקעס, באַװיזן װוּנדער,
געמאַכט פֿון שלעכטער ערד, פֿון פֿאַרלאָזענע חורבֿות אַן אמתן גן־עדן. דאָס
איז ניט קײן איבערטרײַבונג, קײן גוזמא־זאַך. די דאָזיקע װערטער האָט
דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די דאָזיקע כּתבֿים אַלײן געהערט פֿון אַ באַרימטן
רוסישן פּאָמעשטשיק, אַ קריסט, מיטן נאָמען װ אַ ס י ל י פֿ י אָ ד אָ ר אָ װ י ט ש
ס י מ ע ר ע נ ק אָ, מיט װעלכן דער אַלטער לאָיעװ איז געשטאַנען אין נאָענטע
געשעפֿטס־פֿאַרבינדונגען און מיט װעלכן מיר װעלן זיך נאָך באַגעגענען.
מיט אײנעם װאָרט ― איר האָט פֿאַר זיך אַ טיפּ פֿון אַ ייִדן אַ פּריץ, אַ ייִדן
אַ פּאָמעשטשיק, װאָס איז, לײַדער, דורך אַ בײזער האַנט אַרױסגעריסן
געװאָרן מיטן װאָרצל און איז אָפּגעשטאָרבן פֿאַר דער היסטאָריע אפֿשר
אַף לאַנגע־לאַנגע יאָרן.
70
דאָס לעבן אין דאָרף
דאָס דאָרף „סאָפֿיעװקאַ“ ― דער מחבר פֿון די באַשרײַבונגען באַקענט זיך מיט
דער דרױסנדיקער װעלט ― דרײַ גוטע יאָרן ― דער לערער מיט דער שילערן
װערן נאָענט, װי אַ ברודער מיט אַ שװעסטער ― באַ די ביכער, אַפֿן פֿעלד
און באַ די שכנים
דאָס דאָרף, װוּהין דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די דאָזיקע געשיכטעס איז
געבראַכט געװאָרן, האָט געהערט צום גראַף בראַניצקי און האָט זיך אָנגערופֿן
מיטן נאָמען „סאָפֿיעװקאַ“. געבראַכט איז ער געװאָרן אַהער אַלס
אָנגעשטעלטער, אַלס לערער, אַף אַ קורצע צײַט, און איז שױן פֿאַרבליבן דאָ אַף
שטענדיק. דאָ האָט ער געפֿונען זײַן צװײטע הײם. דאָ האָט זיך פֿאַרזיגלט,
װי מיר װעלן דאָס װײַטער זען, זײַן גליק און זײַן לעבן אַף אײביק...
|