264 שלום עליכם
װאַקאַציעס, װעט מען פֿאָרן בײדע אַהײם ― און אַך! װי זײ װעלן דאָס
איבערראַשן זײערע געװעזענע חבֿרים מיט זײערע זשיטאָמירער אוניפֿאָ־
רעם, זיך האַלטן פֿון זײ פֿון דער װײַטן, און רײדן פֿון פּושקין און פֿון
לערמאָנטאָװ, פֿון בײַראָן און פֿון שעקספּיר, הױך אַף אַ קול, אַלע זאָלן
הערן און װיסן, אַז דאָס רײדן ניט קײן פּאַרכעס... די חבֿרים װעלן דאָס
הערן און שטױנען, מקנא זײַן. מײדלעך װעלן זיך רױטלען, דרײען אַרום
זײ, כּלומרשט פֿאַרריכטן די הענטשקעלעך, װאַרפֿן מיט אױגלעך, װעלן
זיך װעלן באַקענען נענטער ― קורץ, דאָס װעט זײַן אַ גן־עדן!
און מיטאַמאָל האָט זיך פֿון די אַלע חלומות אױסגעלאָזט אַ טײַך.
אױס זשיטאָמיר! אױס לערער־אינסטיטוט! אױס באָדן זיך, שיפֿן זיך!
אױס װאַקאַציעס! אױס חבֿרים! אױס מײדלעך! אױס גן־עדן! אױס קאַ־
ריערע! און דאָ דעם טאַטנס פּנים ― אַ רחמנות אַ קוק צו טאָן. געל,
װי אַ װאַקס. נײַע קנײטשן, נײַע זאָרגן, נײַע זיפֿצן: „גװאַלד, װאָס טוט
מען? װאָס הײבט מען אָן צו טאָן?“... בנימינזאָן דער פּאָעט פֿילט זיך ניט
גוט. ער װיל ברענגען אַ טרײסט כאָטש מיט אַ נײַעם שיר, נאָר ― אױ־
װײ! עס זינגט זיך ניט!
דעם קאָלעקטאָר זעט מען עפּעס ניט. ער האָט זיך אַ פּאָר מאָל גע־
האַט באַװיזן אַף אַ פּאָר מינוט, געזאָגט, אַז ער האָט עפּעס זײער אַ גוטן
פּלאַן פֿאַרן קונדס, װאָס װעט אים פֿאַרזאָרגן אַפֿן גאַנצן לעבן מיט קינ־
דער און קינדס־קינדער, נאָר ער האָט איצט זײער קײן צײַט ניט. און ער
איז אַװעק, און פֿון דעמאָלט־אָן הערט מען ניט פֿון אים און מע זעט
ניט.
61
דער סוף פֿון דער אידיליע
װער איז געװען דער קאָלעקטאָר? ― דרײַ רובל מיט „גראַמאַטיקע“ אַף יום־טובֿ
― דעם קאָלעקטאָרס טױט ― די לװיה ― „געװען אַ מאָדנער מענטש“ ― דער
משורר בנימינזאָן פֿאַרשװינדט און װערט מגולגל קײן אַמעריקע.
ניטאָ קײן אײביקע זאַך אַף דער װעלט. געקומען אַ סוף צו דער אױבן־
באַשריבענער אידיליע. אײנער פֿון די אױסגערעכנטע פֿרײַנט איז אַװעק
פֿאַר דער צײַט, און באַלד נאָך אים ― דער אַנדערער, און די כּנופֿיה
איז צעפֿאַלן געװאָרן. דעם ערשטן פּעטשאַטעק האָט געמאַכט אונדזער
אַלטער באַקאַנטער קאָלעקטאָר מיט די שװאַרצע ברילן און מיט די גרױסע
|
|
264 sholem aleykhem
vakatsyes, vet men forn beyde aheym ― un akh! vi zey veln dos
iberrashn zeyere gevezene khaveyrem mit zeyere zhitomirer unifo-
rem, zikh haltn fun zey fun der vaytn, un reydn fun pushkin un fun
lermontov, fun bayron un fun shekspir, hoykh af a kol, ale zoln
hern un visn, az dos reydn nit keyn parkhes... di khaveyrem veln dos
hern un shtoynen, mekane zayn. meydlekh veln zikh roytlen, dreyen arum
zey, kloymersht farrikhtn di hentshkelekh, varfn mit oyglekh, veln
zikh veln bakenen nenter ― kurts, dos vet zayn a gn-edn!
un mitamol hot zikh fun di ale khaloymes oysgelozt a taykh.
oys zhitomir! oys lerer-institut! oys bodn zikh, shifn zikh!
oys vakatsyes! oys khaveyrem! oys meydlekh! oys gn-edn! oys ka-
ryere! un do dem tatns ponem ― a rakhmones a kuk tsu ton. gel,
vi a vaks. naye kneytshn, naye zorgn, naye ziftsn: "gvald, vos tut
men? vos heybt men on tsu ton?''... bniminzon der poet filt zikh nit
gut. er vil brengen a treyst khotsh mit a nayem shir, nor ― oy-
vey! es zingt zikh nit!
dem kolektor zet men epes nit. er hot zikh a por mol ge-
hat bavizn af a por minut, gezogt, az er hot epes zeyer a gutn
plan farn kundes, vos vet im farzorgn afn gantsn lebn mit kin-
der un kinds-kinder, nor er hot itst zeyer keyn tsayt nit. un er
iz avek, un fun demolt-on hert men nit fun im un me zet
nit.
61
der suf fun der idilye
ver iz geven der kolektor? ― dray rubl mit "gramatike'' af yum-tuv
― dem kolektors toyt ― di levaye ― "geven a modner mentsh'' ― der
meshoyrer bniminzon farshvindt un vert megulgl keyn amerike.
nito keyn eybike zakh af der velt. gekumen a suf tsu der oybn-
bashribener idilye. eyner fun di oysgerekhnte fraynt iz avek
far der tsayt, un bald nokh im ― der anderer, un di Knufih
iz tsefaln gevorn. dem ershtn petshatek hot gemakht undzer
alter bakanter kolektor mit di shvartse briln un mit di groyse
|
264 שלום עליכם
װאַקאַציעס, װעט מען פֿאָרן בײדע אַהײם ― און אַך! װי זײ װעלן דאָס
איבערראַשן זײערע געװעזענע חבֿרים מיט זײערע זשיטאָמירער
אוניפֿאָרעם, זיך האַלטן פֿון זײ פֿון דער װײַטן, און רײדן פֿון פּושקין און פֿון
לערמאָנטאָװ, פֿון בײַראָן און פֿון שעקספּיר, הױך אַף אַ קול, אַלע זאָלן
הערן און װיסן, אַז דאָס רײדן ניט קײן פּאַרכעס... די חבֿרים װעלן דאָס
הערן און שטױנען, מקנא זײַן. מײדלעך װעלן זיך רױטלען, דרײען אַרום
זײ, כּלומרשט פֿאַרריכטן די הענטשקעלעך, װאַרפֿן מיט אױגלעך, װעלן
זיך װעלן באַקענען נענטער ― קורץ, דאָס װעט זײַן אַ גן־עדן!
און מיטאַמאָל האָט זיך פֿון די אַלע חלומות אױסגעלאָזט אַ טײַך.
אױס זשיטאָמיר! אױס לערער־אינסטיטוט! אױס באָדן זיך, שיפֿן זיך!
אױס װאַקאַציעס! אױס חבֿרים! אױס מײדלעך! אױס גן־עדן! אױס
קאַריערע! און דאָ דעם טאַטנס פּנים ― אַ רחמנות אַ קוק צו טאָן. געל,
װי אַ װאַקס. נײַע קנײטשן, נײַע זאָרגן, נײַע זיפֿצן: „גװאַלד, װאָס טוט
מען? װאָס הײבט מען אָן צו טאָן?“... בנימינזאָן דער פּאָעט פֿילט זיך ניט
גוט. ער װיל ברענגען אַ טרײסט כאָטש מיט אַ נײַעם שיר, נאָר ―
אױװײ! עס זינגט זיך ניט!
דעם קאָלעקטאָר זעט מען עפּעס ניט. ער האָט זיך אַ פּאָר מאָל
געהאַט באַװיזן אַף אַ פּאָר מינוט, געזאָגט, אַז ער האָט עפּעס זײער אַ גוטן
פּלאַן פֿאַרן קונדס, װאָס װעט אים פֿאַרזאָרגן אַפֿן גאַנצן לעבן מיט
קינדער און קינדס־קינדער, נאָר ער האָט איצט זײער קײן צײַט ניט. און ער
איז אַװעק, און פֿון דעמאָלט־אָן הערט מען ניט פֿון אים און מע זעט
ניט.
61
דער סוף פֿון דער אידיליע
װער איז געװען דער קאָלעקטאָר? ― דרײַ רובל מיט „גראַמאַטיקע“ אַף יום־טובֿ
― דעם קאָלעקטאָרס טױט ― די לװיה ― „געװען אַ מאָדנער מענטש“ ― דער
משורר בנימינזאָן פֿאַרשװינדט און װערט מגולגל קײן אַמעריקע.
ניטאָ קײן אײביקע זאַך אַף דער װעלט. געקומען אַ סוף צו דער
אױבןבאַשריבענער אידיליע. אײנער פֿון די אױסגערעכנטע פֿרײַנט איז אַװעק
פֿאַר דער צײַט, און באַלד נאָך אים ― דער אַנדערער, און די כּנופֿיה
איז צעפֿאַלן געװאָרן. דעם ערשטן פּעטשאַטעק האָט געמאַכט אונדזער
אַלטער באַקאַנטער קאָלעקטאָר מיט די שװאַרצע ברילן און מיט די גרױסע
|