XIV
מיר זײַנען שױן אין בראָד!
― א ―
װײסט איר, װוּ מיר שפּאַרן אָן? אַזש אין בראָד! איך מײן, אַז
מיר זײַנען שױן נאָענט צו אַמעריקע. אַ שײנע שטאָט אָט דאָס בראָד!
ס'איז גאָרניט די שטאָט, די גאַסן, די מענטשן, װאָס בײַ אונדז. אַפֿילו
די ייִדן זײַנען דאָ ניט די ייִדן, װאָס בײַ אונדז. דאָס הײסט, די ייִדן
זײַנען די אײגענע ייִדן, װאָס בײַ אונדז. און אױב איר װילט, זײַנען זײ
נאָך מער ייִדן, װי אונדזערע ייִדן. די פּאות אַ סך לענגערע, װי בײַ
אונדזערע. די קאַפּאָטעס בײַ זײ זײַנען כּמעט ביז דער ערד. זײ טראָגן
מאָדנע קאַפּעליושלעך, גאַרטעלעך, מיט שיך און זאָקן, און די װײַבער ―
פּאַרוקן. נאָר דאָס לשון זײערס ― אױ, דאָס לשון! דײַטש רופֿט מען
דאָס. ס'איז גאָרניט דאָס, װאָס בײַ אונדז. דאָס הײסט, די װערטער
זײַנען די אײגענע װערטער, װאָס בײַ אונדז, נאָר מיט פּתחן. למשל: „װאָס“
איז „װאַס“, „דאָס“ איז „דאַס“, „שלאָפֿן“ איז „שלאַפֿן“, „ברױט“ איז
„ברײַט“, „פֿלײש“ איז „פֿלײַש“, „מאיר“ איז „מײַער“, אַ „בהמה“ איז
„בעהײַמע“, אַ „שײגעץ“ איז „שײַגעץ“, „מילך“ איז „מעלך“, „ליכט“
איז „לעכט“, אַ „ייִד“ איז אַ „יאַיד“, אַ „ייִדענע“ ― אַ „יאַידענע“,
„קינד“ איז „קונד“, אַ „טינטערל“ איז אַ „טונטירל“, אַ „ציבעלע“ איז
אַ „צײבעלע“, אַ „סירניקל“ ― אַ „שװיבעלע“. הײַנט דאָס רײדן זײערס!
אַז זײ רײדן, זינגען זײ. עס קומט אױס גלײַך, װי זײ װאָלטן שטענדיק
מעבֿיר געװען די סדרה. מיר האָבן באַלד געכאַפּט דעם שניט. דער
ערשטער איז געװען אונדזער חבֿר פּיניע. ער האָט אָנגעהױבן רײדן דײַטש
כּמעט פֿונעם ערשטן טאָג, װאָס מיר זײַנען געקומען. אים איז געװען
גרינגער, װײַל דײַטש האָט ער געלערנט נאָך אין דער הײם. מײַז ברודער
|
|
XayV
mir zaynen shoyn in brod!
― # ―
veyst ir, vu mir shparn on? azh in brod! ikh meyn, az
mir zaynen shoyn noent tsu amerike. a sheyne shtot ot dos brod!
s'iz gornit di shtot, di gasn, di mentshn, vos bay undz. afile
di yidn zaynen do nit di yidn, vos bay undz. dos heyst, di yidn
zaynen di eygene yidn, vos bay undz. un oyb ir vilt, zaynen zey
nokh mer yidn, vi undzere yidn. di peyes a sakh lengere, vi bay
undzere. di kapotes bay zey zaynen kemat biz der erd. zey trogn
modne kapelyushlekh, gartelekh, mit shikh un zokn, un di vayber ―
parukn. nor dos loshn zeyers ― oy, dos loshn! daytsh ruft men
dos. s'iz gornit dos, vos bay undz. dos heyst, di verter
zaynen di eygene verter, vos bay undz, nor mit pasekhn. lemoshl: "vos''
iz "vas'', "dos'' iz "das'', "shlofn'' iz "shlafn'', "broyt'' iz
"brayt'', "fleysh'' iz "flaysh'', "Meyer'' iz "mayer'', a "beheyme'' iz
"behayme'', a "sheygets'' iz "shaygets'', "milkh'' iz "melkh'', "likht''
iz "lekht'', a "yid'' iz a "yayd'', a "yidene'' ― a "yaydene'',
"kind'' iz "kund'', a "tinterl'' iz a "tuntirl'', a "tsibele'' iz
a "tseybele'', a "sirnikl'' ― a "shvibele''. haynt dos reydn zeyers!
az zey reydn, zingen zey. es kumt oys glaykh, vi zey voltn shtendik
mayver geven di sedre. mir hobn bald gekhapt dem shnit. der
ershter iz geven undzer khaver pinye. er hot ongehoybn reydn daytsh
kemat funem ershtn tog, vos mir zaynen gekumen. im iz geven
gringer, vayl daytsh hot er gelernt nokh in der heym. mayz bruder
|
XIV
מיר זײַנען שױן אין בראָד!
― א ―
װײסט איר, װוּ מיר שפּאַרן אָן? אַזש אין בראָד! איך מײן, אַז
מיר זײַנען שױן נאָענט צו אַמעריקע. אַ שײנע שטאָט אָט דאָס בראָד!
ס'איז גאָרניט די שטאָט, די גאַסן, די מענטשן, װאָס בײַ אונדז. אַפֿילו
די ייִדן זײַנען דאָ ניט די ייִדן, װאָס בײַ אונדז. דאָס הײסט, די ייִדן
זײַנען די אײגענע ייִדן, װאָס בײַ אונדז. און אױב איר װילט, זײַנען זײ
נאָך מער ייִדן, װי אונדזערע ייִדן. די פּאות אַ סך לענגערע, װי בײַ
אונדזערע. די קאַפּאָטעס בײַ זײ זײַנען כּמעט ביז דער ערד. זײ טראָגן
מאָדנע קאַפּעליושלעך, גאַרטעלעך, מיט שיך און זאָקן, און די װײַבער ―
פּאַרוקן. נאָר דאָס לשון זײערס ― אױ, דאָס לשון! דײַטש רופֿט מען
דאָס. ס'איז גאָרניט דאָס, װאָס בײַ אונדז. דאָס הײסט, די װערטער
זײַנען די אײגענע װערטער, װאָס בײַ אונדז, נאָר מיט פּתחן. למשל: „װאָס“
איז „װאַס“, „דאָס“ איז „דאַס“, „שלאָפֿן“ איז „שלאַפֿן“, „ברױט“ איז
„ברײַט“, „פֿלײש“ איז „פֿלײַש“, „מאיר“ איז „מײַער“, אַ „בהמה“ איז
„בעהײַמע“, אַ „שײגעץ“ איז „שײַגעץ“, „מילך“ איז „מעלך“, „ליכט“
איז „לעכט“, אַ „ייִד“ איז אַ „יאַיד“, אַ „ייִדענע“ ― אַ „יאַידענע“,
„קינד“ איז „קונד“, אַ „טינטערל“ איז אַ „טונטירל“, אַ „ציבעלע“ איז
אַ „צײבעלע“, אַ „סירניקל“ ― אַ „שװיבעלע“. הײַנט דאָס רײדן זײערס!
אַז זײ רײדן, זינגען זײ. עס קומט אױס גלײַך, װי זײ װאָלטן שטענדיק
מעבֿיר געװען די סדרה. מיר האָבן באַלד געכאַפּט דעם שניט. דער
ערשטער איז געװען אונדזער חבֿר פּיניע. ער האָט אָנגעהױבן רײדן דײַטש
כּמעט פֿונעם ערשטן טאָג, װאָס מיר זײַנען געקומען. אים איז געװען
גרינגער, װײַל דײַטש האָט ער געלערנט נאָך אין דער הײם. מײַז ברודער
|