פֿונעם יאַריד: דאָס לעבן אין דאָרף

שלום עליכם (אַלע װערק)

װאָלטן געשפּילט אין דעם עקאָנאָמישן און אין דעם פּאָליטישן לעבן פֿונעם לאַנד, װען ניט די געװיסע „װרעמענע פּראַװילעס“, װאָס דער מיניסטער איגנאַטיעװ האָט אָנגעכמאַרעט אַף די ייִדן, אַז זײ זאָלן ניט טאָרן זיצן אין די דערפֿער און ניט קױפֿן און ניט דינגען קײן ערד אַף צו באַאַרבעטן. איך זאָג עס דערפֿאַר, װײַל אַזעלכע פֿעלד־בעלי־בתּים, װי דער אַלטער לאָיעװ, זײַנען אין יענעם געגנט, װי אױך אין אַנדערע געגנטן פֿון דער געבענטשטער „טשערטאַ“, געװען ניט קײן זעלטנהײט. באָסלאַװער, קאַני־װער, שפּאָלער, רזשישטשעװער, טאַראַשטשער, זלאַטאָפּאָלער, אומענער און נאָך אַ סך אַנדערע ייִדן האָבן זיך אַ לאָז געגעבן פֿון די קלײנע שטעטלעך אין דאָרף אַרײַן, אָפּגעדונגען גרױסע און קלײנע פּאָסעסיעס, גענומען אין דער אַרענדע פּריצישע פֿאָלװאַרקעס, באַװיזן װוּנדער, געמאַכט פֿון שלעכטער ערד, פֿון פֿאַרלאָזענע חורבֿות אַן אמתן גן־עדן. דאָס איז ניט קײן איבערטרײַבונג, קײן גוזמא־זאַך. די דאָזיקע װערטער האָט דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די דאָזיקע כּתבֿים אַלײן געהערט פֿון אַ באַרימטן רוסישן פּאָמעשטשיק, אַ קריסט, מיטן נאָמען װ אַ ס י ל י פֿ י אָ ד אָ ר אָ װ י ט ש ס י מ ע ר ע נ ק אָ, מיט װעלכן דער אַלטער לאָיעװ איז געשטאַנען אין נאָענטע געשעפֿטס־פֿאַרבינדונגען און מיט װעלכן מיר װעלן זיך נאָך באַגעגענען. מיט אײנעם װאָרט ― איר האָט פֿאַר זיך אַ טיפּ פֿון אַ ייִדן אַ פּריץ, אַ ייִדן אַ פּאָמעשטשיק, װאָס איז, לײַדער, דורך אַ בײזער האַנט אַרױסגעריסן געװאָרן מיטן װאָרצל און איז אָפּגעשטאָרבן פֿאַר דער היסטאָריע אפֿשר אַף לאַנגע־לאַנגע יאָרן.

70

דאָס לעבן אין דאָרף

דאָס דאָרף „סאָפֿיעװקאַ“ ― דער מחבר פֿון די באַשרײַבונגען באַקענט זיך מיט

דער דרױסנדיקער װעלט ― דרײַ גוטע יאָרן ― דער לערער מיט דער שילערן

װערן נאָענט, װי אַ ברודער מיט אַ שװעסטער ― באַ די ביכער, אַפֿן פֿעלד און באַ די שכנים

דאָס דאָרף, װוּהין דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די דאָזיקע געשיכטעס איז געבראַכט געװאָרן, האָט געהערט צום גראַף בראַניצקי און האָט זיך אָנגערופֿן מיטן נאָמען „סאָפֿיעװקאַ“. געבראַכט איז ער געװאָרן אַהער אַלס אָנגעשטעלטער, אַלס לערער, אַף אַ קורצע צײַט, און איז שױן פֿאַרבליבן דאָ אַף שטענדיק. דאָ האָט ער געפֿונען זײַן צװײטע הײם. דאָ האָט זיך פֿאַרזיגלט, װי מיר װעלן דאָס װײַטער זען, זײַן גליק און זײַן לעבן אַף אײביק… דערװײַל האָט ער אַלס לערער פֿאַרבראַכט אין דעם דאָרף עטװאָס קאַרגער פֿון דרײַ יאָר. די דאָזיקע דרײַ יאָר מעגן פֿאַרצײכנט װערן אַלס די בעסטע, די שענסטע און די גליקלעכסטע פֿון זײַנע יאָרן. מע קאָן זאָגן, אַז דאָס איז געװען באמת דער פֿרילינג פֿון זײַן לעבן. דער פֿרילינג אין אַלע אופֿנים. דאָ האָט ער געהאַט די בעסטע געלעגנהײט נענטער צו באַקענען זיך מיט דער נאַטור, מיט גאָטס װעלט, מיט גאָטס ערד. מיט דער ערד, פֿון װאַנען מיר זײַנען אַלע געקומען און װוּהין מיר אַלע זײַנען אָנגעברײט אַװעקצוגײן. דאָ האָט ער דערזען, פֿאַרשטאַנען און דערפֿילט, אַז אונדזער אָרט איז דאָ, אַף דער נאַטור, און ניט נאָר אָט דאָרטן, אין דער שטאָט. דאָ איז ער געקומען צו דער איבערצײַגונג, אַז מיר זײַנען אַ טײל פֿון דער גרױסער, דרױסנדיקער װעלט, און אַז מיר האָבן אַלע מאָל געבענקט און װעלן תּמיד בענקען נאָך דער מוטער־ערד. אַז מיר האָבן אַלע מאָל ליב געהאַט און װעלן תּמיד ליב האָבן די נאַטור. אַז עס האָט אונדז אַלע מאָל געצױגן און עס װעט אונדז תּמיד ציִען אין דאָרף אַרײַן. איך װיל האָפֿן, אַז דער גוטהאַרציקער לעזער װעט מיר איצטיקס מאָל מוחל זײַן פֿאַר מײַן קורצע הקדמה. איך קאָן מיך נישט דערמאָנען אָן דעם דאָרף און ניט אַרױסזאָגן די געפֿילן, װאָס זײַנען מיט דעם פֿאַרבונדן. און האָב איך שױן אַרױסגעזאָגט, קאָנען מיר שױן אַריבערגײן צום דאָרף גופֿא און געבן אַ גענױע באַשרײַבונג פֿונעם דאָרפֿישן גליקלעכן לעבן.

געשלאָפֿן אין אַ גרױס ליכטיק צימער באַ פֿאַרמאַכטע לאָדן, כאַפּט זיך אױף דער לערער אינדערפֿרי, טוט אַ שטופּ מיט דער האַנט פֿון זיך ― עפֿנט זיך אױף דאָס פֿענצטער מיטן לאָדן אינאײנעם, און עס רײַסט זיך אַרײַן אַ סנאָפּ ליכט, מיט אַ װאַרעמקײט פֿון דער זון, מיט אַן אַראָמאַט פֿון רעזעדאַ, אױסגעמישט מיט אַ ריח פֿון מיענטע און פֿון פּאָלין, מיט נאָך פֿאַרשײדענע מינים ריחות פֿון גראָזן, װאָס מע װײס ניט זײערע נעמען. די גראָזן זײַנען, זאָגט מען, דאָ געװען אַמאָל פֿאַרזײט פֿונעם גראַף בראַ־ניצקי. נאָר איצט װאַקסן זײ אַלײן פֿון זיך, אינאײנעם מיטן פּראָסטן בוריאַן, שטעכעלקעס און קראָפּעװע. אין מיטן זומער זײַנען די גראָזן אַזױ הױך געװאַקסן, אַז דער לערער מיט דער שילערן זײַנען ניט אײנמאָל געגאַנגען ביז איבערן האַלדז און האָבן זיך געקאָנט באַהאַלטן אײנס פֿון דאָס אַנדערע און זיך נאָכדעם לאַנג זוכן און ― געפֿינען. פֿונעם אױפֿעפֿענען דאָס פֿענצטער מיטן לאָדן האָט אַ קװאָקעדיקע הון מיט איר משפּחה זיך ספּאָלאָשעט און אַ ביסל אָפּגעטרעטן אַף אַ זײַט. זי האָט זיך אָבער באַלד אומגעקערט צוריק, געשאַרט און געפּיקט אין מיסט און געלערנט אױך די קלײנע הינדעלעך, װי אַזױ צו שאַרן און צו פּיקן.

דאָס אױפֿשטײן, דאָס אָנטאָן זיך מיטן אײַנװאַשן זיך נעמט נישט קײן סך צײַט, און עס איז נאָך גאָרניט אַזױ שפּעט. נאָר אַז דער לערער קומט־אַרױס, טרעפֿט ער שױן קײנעם ניט אין שטוב. דער אַלטער לאָיעװ איז שױן לאַנג באַ דער אַרבעט אַפֿן „טױק“, פֿון װאַנען עס לאָזט זיך הערן דאָס גראַגערן פֿון דער דרעשמאַשין. דעם אַלטנס פֿרױ איז באַ די אינדיקעס, באַ די גענדז מיט די קאַטשקעס און די איבעריקע עופֿות ― אַ גאַנצע מלוכה פֿון עופֿות! פֿון די ברײטע פֿעלדער ציִען זיך פּאַװאָליע גרױסע אָקסן־פֿורן מיטן אָפּגעשניטענעם ברױט. פֿון דער װײַטן קאָן מען כאַפּן מיטן אױג דעם לאַן מיט װײץ. אַ סך איז שױן אָפּגעשניטן און צונױפֿגעלײגט קופּעס־װײַז אין די סנאָפּעס. און אַ סך שטײט נאָך אין די געלע צײַטיקע זאַנגען, רירט זיך און שאָקלט זיך כװאַליעסװײַז פֿון אַ גרינג װינטעלע, װאָס לױפֿט פֿאַרבײַ. אַף יענער זײַט לאַן, דאָרט װוּ עס ענדיקט זיך דאָס ברױט, הײבן זיך אָן די גרױסע גרינע בלעטער פֿון די בוראַקעס, װאָס װאַקסן גלײַכע שורות־װײַז. צװישן זײערע רײען, גאַנץ שיטער, שטײען, װי סאָלדאַטן אַף דער װאַך, די הױכע „סאָנישניקעס“ מיט די גרױסע געלע קוטשמעס. פֿײגעלעך האָבן ליב צו קלײַבן זיך אַרום די סאָנישניקעס און אַרױספּיקן פֿון זײ אײנציקװײַז די נאָך װײַסע, נאָר שױן זיסע, סעמעטשקעס. נאָך װײַטער גײט דאָס דעמבענע געדיכטע װעלדל, מיטן נאָמען די „טורטשינאַ“. דעמאָלט, װען פּריצים זײַנען דאָ געזעסן, איז מען געגאַנגען אַהער שיסן, „נאַ פּאָליעװאַניע“. איצט, אַז די פּאָסעסיע האַלט אַ ייִד, קאָנען די אומשולדיקע האָזן און גאָט די נשמה שולדיקע פֿײגעלעך זײַן גאַנץ רויִק. ייִדן שיסן ניט. ייִדן קאָנען באַשטײן צו ציִען אַנדערע נוצן פֿונעם װאַלד. פֿון דעם װאַלד האָט דער אַלטער לאָיעװ אַרױסגעפֿירט אַ היפּש ביסל געהילץ און האָט אָנגעבױט שטאַלן מיט שטעלכעלעך, קאַמערן מיט קעמערלעך, אַמבאַרן פֿאַר תּבֿואה און סאַראַיען מיט סטאַניעס פֿאַר אָקסן און פֿאַר פֿערד, און װעגן און שליטנס און נאָך זאַכן, װאָס װערן אָנגערופֿן מיט אַן אַלגעמײנעם נאָמען „רעמאַנענט“.

נאָכן ערשטן אָנבײַסן און נאָך דער ערשטער שטונדע מיט דער שי־לערן נעמט דער לערער אַ שפּאַציר אין גאָרטן. אַמאָל אַלײן און אַמאָל אינצװײען, טאַקע מיט דער שילערן. עס איז שװער צו זאָגן, װען איז דער גאָרטן שענער: צי אַרום שבֿועות־צײַט, װען די בײמער האַלטן אין רעכטן בליִען? צי דעמאָלט, װען עס האָבן זיך נאָר־װאָס אָנגעהױבן צו רױטלען די װײַמפּערלעך מיט די אַגרעסן? צי העט־שפּעט, שױן סוף זומער, װען די עפּל הײבן־אָן אַלײן צו פֿאַלן און עס בלײַבן די פֿאַרשפּעטיקטע קײַלעכיקע שװאַרצע פֿלױמען, װאָס מע רופֿט זײ „טשערקוסן“? אין יעדער צײַט האָט זיך דער גאָרטן זײַן רײץ מיט זײַן חן. אין יעדער צײַט געפֿינען די שפּאַ־צירנדע, דער לערער מיט דער שילערן, עפּעס נײַס. מעגן זײַן די אַגרעסן נאָך גרין אַזױ װי גראָז און זױער אַזױ װי עסיק ― מאַכט נישט אױס. מע צעשטעכט זיך די הענט און מע רײַסט־אַרױס די גרעסטע פֿון זײ, די װאָס הענגען־אַראָפּ און לײַכטן זיך דורך אַף דער זון. און װער שמועסט אַ ביסעלע שפּעטער, װען די װײַמפּערלעך גיסן זיך אָן מיט רױטן װײַן און בלישטשען אַף דער זון ― דעמאָלט בעטן זײ זיך, מע זאָל פֿאַרזוכן נאָך אַ בינטל און נאָך אַ בינטל. מע פֿאַרזוכט אַזױ לאַנג, ביז עס װערן הײַליק די צײן. דאָס אײגענע איז מיט די װײַנשל און מיט די קאַרשן און מיט די אַלע איבעריקע אױבסטן און פּירות, װאָס קומען־אױף און װערן צײַטיק נישט אַלע אױף אײן מאָל. אמת, דאָס זײַנען אַלץ אַזעלכע זאַכן, װאָס מע קריגט עס אין שטאָט אױך, װאָס מע קאָן עס קױפֿן פֿאַר געלט. עס האָט אָבער נישט דעם טעם מיט דעם ריח, װי בעת איר רײַסט דאָס אַלײן אַראָפּ פֿונעם בױם. ובפֿרט אַז איר זײַט ניט אַלײן, נאָר אינצװײען מיט אַ מײדל, װאָס איז אײַך ליב און טײַער, מיט אַ מײדל, װאָס איר זײַט איר ליב און טײַער, װי אַן אײגענער, װי אַ ברודער…

װי דען האָט די שילערן אַנדערש געקאָנט באַציִען זיך צום לערער, אַז ניט װי צו אַ ברודער, װען אירע פֿאָטער און מוטער האָבן זיך באַצױגן צו אים, װי צו אַ קינד? עס איז נישט געװען קײן שום אונטערשײד באַ זײ צװישן אים און צװישן זײערע אײגענע קינדער. אַזױ װי די אײגענע קינדער, אַזױ האָט דער לערער זיך געבאָדן אין גוטס, נישט געװוּסט פֿון קײן נױט און פֿון קײן זאָרג און פֿון דעם, װאָס געהער זיך אָן מיט געלט. דאָס מין געלט האָט אין יענער שטוב בכלל נישט עקזיסטירט. דאָס הײסט, געלט איז געװען אַ סך, גאָר אַ סך. נאָר קײנער, אױסער דעם אַלטן, האָט נישט געװוּסט דעם װערט פֿון דעם און נישט געפֿילט, אַז עס פֿעלט. אַלץ איז געװען גרײט און אַלץ פֿון דער פֿולער ברײטער האַנט. דאָס עסן, דאָס טרינקען, דאָס קלײדן זיך און שוכן זיך און דאָס אַרױספֿאָרן מיטן גלאַנץ און מיטן קנאַק. אַף יעדן טריט אַ באַדינער. מענטשן און פֿערד װיפֿל איר װילט און װען איר װילט. און באַװײַזט איר זיך אין דאָרף, בײגן זיך פֿאַר אײַך אַלע גױיִם, נעמען־אַראָפּ דאָס היטל. געבױרענע גראַפֿן באַדאַרפֿן זיך ניט פֿילן בעסער, פֿרײַער און בכּבֿודער.

געקומען דער אַלטער פֿון דער אַרבעט, באַדעקט פֿון קאָפּ ביז פֿיס מיט שטױב, מיט שטרױ און מיט זאַנגען. ער װאַרפֿט אַראָפּ די לאַנגע שטיװל, װאַשט זיך אײַן, טוט זיך איבער און באַקומט אַן אַנדער אױסזען. ער זעצט זיך אַװעק צום שרײַב־טיש, נעמט זיך צו דער פּאָסט, װאָס אַ שײגעצל האָט געבראַכט צו פֿירן פֿון דער סטאַנציע „באַראַניעפּאָליע“, רײַטנדיק אַף אַ פֿערד מיט אַ טאָרבע איבער די פּלײצעס. איבערגעקוקט די פּאָסט, רופֿט ער צו דעם לערער, ער זאָל שרײַבן ענטפֿער אַף די בריװ. דער לערער טוט די אַרבעט געשיקט, װאָרעם ער פֿאַרשטײט דעם אַלטן אַפֿן קוק און װײס די גאַנצע קאָרעספּאָנדענץ אַף אױסװײניק. דער אַלטער האָט פֿײַנט איבערחזרן אַ זאַך צװײ מאָל און האָט ליב, מע זאָל אים פֿאַרשטײן װאָס ער װיל, נאָך אײדער ער האָט עס אַרױסגעזאָגט. אַלײן אַ פֿלינקער אַרבעטער, האָט ער ליב צו זען, אַז די אַרבעט זאָל ברענען אונטער די הענט. פֿאַרטיק געװאָרן מיט אַלע אַרבעט, זעצט מען זיך עסן. זעלטן עס זאָלן ניט זײַן עטלעכע זײַטיקע, פֿרעמדע מענטשן באַם טיש. דאָס זײַנען מערסטנטײל געסט, שכנים, פּאָסעסאָרס, אָדער סוחרים, װאָס זײַנען געקומען קױפֿן װײץ, האָבער, גערשטן, אָדער אַנדערע תּבֿואות. באַם טיש הערשט, װי איך האָב שױן פֿריִער באַשריבן, אַ שטרענגע דיסציפּלין. קײנער װאַגט ניט אַ הױך װאָרט אױסצורײדן, נאָר דער אַלטער קלינגט, װי אַ גלאָק. באַ אים לאָזט זיך קײנמאָל ניט אױס קײן שטאָף. ער האָט אײַך אַף אַלצדינג אַ מעשׂה, אַ משל און אַ גלײַכװאָרט, װאָס מאַכט אײַך צום דענקען און צום לאַכן. װאָרעם איר האָט ניט געזען אַ צװײטן, װאָס זאָל אײַך קאָנען אַזױ אינטערעסאַנט דערצײלן און קאָפּירן, נאָכמאַכן יעדן אײנציקן מיט אַלע פֿליטערלעך ― אַן אמתער טאַלאַנט, כאָטש באַ דער װעלט, צװישן ייִדן, האָט ער געהײסן אַ מאָדנער ייִד, אַ „טשודאַק“ און אַ „שגעון“. און דאָך האָבן סוחרים ליב געהאַט מיט אים צו האַנדלען, װײַל דאָס װאָרט איז באַ אים געװען הײליק, און האָט ער אײַך עפּעס פֿאַרקױפֿט, אָט דאָס געמעגט װערן װי טײַערער, האָט איר געקאָנט זײַן זיכער, אַז קײן חרטה װעט ניט זײַן. דאָס איז געװען אָן אַ שום פּרינציפּן און פּרעטענזיעס, נאָר פּראָסט און פּשוט די נאַטירלעכע אָרנטלעכקײט, װאָס װײס ניט פֿון קײן דרײדלעך און האָט פֿײַנט קרומע פֿאַלשע װעגן. אין דער סוחרישער װעלט הײסט אַפֿילו אַזאַ נפֿש, הינטער די אױגן געװײנלעך, אַ „משוגענער מענטש“, נאָר מע האָט בעסער ליב מיט אַזאַ משוגענעם צו האָבן געשעפֿט, װי מיט אַן אַנדערן אַ קלאָרן.

נאָכן טיש לאָזט מען איבער דעם אַלטן מיט די געסט, זײ זאָלן זיך דאָרטן שמועסן און מאַכן געשעפֿטן, און דער לערער מיט דער שילערן זעצן זיך אַװעק לערנען, שטודירן, לײענען. איבערהױפּט לײענען. מע לײענט אַלץ, װאָס עס קומט צו דער האַנט, אָן אַ קאָנטראָל, אָן אַ סיסטעם און אָן אַן איבערקלײַבן. צום מײנסטן ראָמאַנען, די גרעסטע קלאַסיקער, װי שעקספּיר, דיקענס, טאָלסטאָי, געטע, שילער, גאָגאָל, אױסגעמישט מיט די ערגסטע שונד־ראָמאַנען פֿון אײזשען סיו, קסאַװיע דע מאָנטעפּען, אַשאַר, פֿאָן באָרן און נאָך אַזעלכע פּוסטע שמירער פֿונעם פֿראַנצױזישן בולװאַר. אָנגעלײענט זיך, װי די פּױקן, גײט מען זיך דורך צו דער מאַשינע, זען װי מע דרעשט. אָדער אין פֿעלד אַרױס, צוקוקן װי מע שנײַדט דאָס ברױט, װי מע נעמט עס צונױף און מע בינדט עס אין די סנאָפּעס. און עס נעמט־אָן אַ חשק פֿאַרקאַטשען די אַרבל און זיך נעמען צו דער אַרבעט. עס באַװײַזט זיך אָבער אַרױס, אַז שטײן באַ דער זײַט און קוקן, װי מע שנײַדט ברױט און מע בינדט סנאָפּעס, איז אַ סך גרינגער, װי אײדער אַלײן אָנבײגן זיך און שנײַדן ברױט און בינדן סנאָפּעס. װאָרעם פֿון קוקן װערט מען ניט דערשװיצט און אַף די הענט לױפֿן ניט אױף קײן בלאָטערן… דערפֿאַר אָבער ― װאָס פֿאַר אַן אַפּעטיט מע האָט דערנאָכדעם! מע קומט אַהײם און מע עסט זױערמילך מיט שװאַרצברױט און מע מאַכט אַ שפּאַציר אין גאָרטן. אָדער מע הײסט אײַנשפּאַנען דאָס פֿאַעטאָנדל און מע פֿאָרט זיך דורך מיט אַנדרײען אין די איבעריקע פּאָסעסיעס אָדער עקאָנאָמיעס: אין גוזיפֿקע, אין קריטאָהאָרבע, אין זאַקוטעניץ. אָדער מע פֿאָרט אַריבער קײן באַראַניעפּאָליע צום פּאָסטמײַסטער מאַלינאָװסקי. און אומעטום װערט מען אױפֿגענומען װי זײער אָנגעלײגטע, פֿיל געליבטע געסט. מע װײס גאָר ניט, מיט װאָס זײ מכבד צו זײַן. שטעלט מען דעם סאַמאָװאַר און מע דערלאַנגט אײַנגעמאַכטס. באַם פּאָסטמײַסטער מאַלינאָװסקי װערט באַשאַפֿן אַ פֿלעשל בראָנפֿן, װאָס ער אַלײן טאַקע טרינקט דאָס אױס גלעז־לעכװײַז ביזן סוף, װאָרעם מאלינאָװסקי איז אַ גױ, װאָס האָט ליב דעם ביטערן טראָפּן. און אַז ניט, כאַפּט מען זיך גאָר אַרײַן צו דאָדי דעם עקאָנאָם, װאָס זיצט ניט װײַט, טאַקע אַף אײן הױף מיט די בעלי־בתּים. דאָרטן, באַ דאָדין אין דעם קלײנעם שטיבל, איז פֿרײלעכער, װי באַ זײ אין דער גרױסער שטוב. און דאָס, װאָס מע קריגט באַ דאָדין, קאָן מען אין דער הײם ניט אױספֿירן. אַשטײגער, װוּ װעלן זײ זיך דערלױבן עסן גרינע קנעבעלעך מיט שטשאַװ, אַז ניט באַ דאָדיס װײַב? אָדער געזאַלצענע אוגערקעלעך גלײַך פֿון סלאָי מיט הײסע קאַרטאָפֿל אין די מונדירן? אָדער זיסע קאַטשענעס פֿון קרױט, װאָס דאָדיכע שאַטקעװעט אױף צו זײַערן? אָדער אָנטרינקען זיך מיט עפּלקװאַס, װאָס איז טעם גן־עדן? פֿון דעם באַזוך קאָן מען זען, אַז דאָדיכע שעצט זיך גליקלעך, און װער שמועסט דאָדי ― דער איז אַפֿן זיבעטן הימל! נאָר דאָדי דער עקאָנאָם איז אַ טיפּ פֿאַר זיך, און ער פֿאַרדינט באַשריבן צו װערן אין אַ באַזונדער קאַפּיטל.

71

דאַדי דער עקאָנאָם

אַ נאַטור־מענטש ― דער אַלטער לאָיעװ לײענט די געשיכטע פֿון פּעטער דעם

רגױסן, און דאָדי װערט אַנטשלאָפֿן ― באַ דאָדיעכן אין שטיבל ― דער העלד

שרײַבט ראָמאַנען און טראַגעדיעס און טראַכט ניט פֿון זײַן אײגענעם „ראָמאַן“.

דאָדי דער עקאָנאָם איז געװען אַ מענטש אַ גבֿר, אַ גבור. ניט אַזױ הױך געװאַקסן און ניט אַזױ גראָב געפּאַקט, װי גוט געבױט און שטאַרק פֿאַרפֿונדעװעט. אַ בולאַנער מיט קלײנע אױגן. אַ ביסל קאַסאָקע. די פּלײצע ― שטאָל. די ברוסט ― אײַזן. אַ האַנט ― אַ האַמער. ניט איטלעכס פֿערד האָט געקאָנט אים לײַדן אַף זיך. און האָט ער זיך אַװעקגעזעצט אַפֿן פֿערד, איז ער געװען װי צוגעװאַקסן, און איר האָט נישט געװוּסט, װוּ לאָזט זיך אױס דאָדי און װוּ הײבט זיך אָן פֿערד. פֿאַר דאָדין האָבן אַלע גױיִם געהאַט דאָס קדחת, געציטערט אימת־מות פֿאַר זײַן האַנט, כאָטש געשלאָגן האָט