― ער פּאָפֿט נאָך?
― נאָך אַ מין פּאָפֿן!
― טפֿו זאָל ער װערן!
― װעקט אים אױף! װעקט אים אױף!
― לײב־דרײב־אָבדיריק!
― שטײ־אױף, מײַן פֿײגעלע!
― עפֿן־אױף דײַן אײגעלע!
קױם װאָס איך רײַס דורך די אױגן, הײב אױף דעם קאָפּ, קוק מיך אַרום אױף אַלע זײַטן און דערזע אַ גאַנצע כאַליאַסטרע װײַסע־חבֿרהניקעס, מײַנע חבֿרים פֿונעם חדר. דאָס פֿענצטער איז אָפֿן, און צוזאַמען מיט זײערע גלאַנצנדיקע אײגלעך רײַסן זיך אַרײַן מיט אַ פֿרײד און מיט אַ געלעכטער די ערשטע שטראַלן פֿון דער ליכטיקער װאַרעמער פֿרימאָרגנדיקער זון. איך קוק מיך אַרום אױף אַלע זײַטן.
― זעט נאָר, װי ער קוקט!
― װי אַ זינדיקער מענטש!
― האָסט אונדז נישט דערקענט?
― האָסט פֿאַרגעסן, אַז מיר האָבן הײַנט ל″ג־בעומר?
אַך! ל″ג־בעומר?… װי אַ בליץ פֿליט דורך דאָס װאָרט איבער אַלע מײַנע אבֿרים. עס טוט מיך אַ ברי און אַ טראָג־אױף פֿון בעט. אין אײן כּהרף־עין בין איך אױף די פֿיס. נאָך אַ מינוט ― בין איך אַן אָנגעטאָנער, אַן אײַנגעװאַשענער, אַ פֿאַרטיקער, און זוך אױף די מאַמע. זי איז פֿאַרטראָגן מיטן אָנבײַסן און מיט די קלענערע קינדער.
― מאַמע, הײַנט איז ל″ג־בעומר.
― אַ גוט יום־טובֿ דיר. װאָס זשע װילסטו?
― זאָלסט מיר געבן צושטײַער אױף דער סעודה.
― װאָס זאָל איך דיר געבן? מײַנע צרות? צי מײַנע װײטיקן?
אַזױ זאָגט צו מיר די מאַמע און איז גרײט פֿונדעסטװעגן מיר געגן צושטײַער אױף דער סעודה. מיר דינגען זיך אַפֿילו: איך װיל װאָס מער; זי גיט מיר װאָס װינציקער. איך װיל צװײ אײער; זאָגט זי: אַ קרענק אין די בײנער. הײב איך אָן מיט בײזן; שענקט זי מיר צװײ פּעטש. װײן איך; בעט זי מיך איבער מיט אַן עפּל. װיל איך אַ מאַראַנץ; זאָגט זי: „טרײפֿענער האַלדז, װאָס נאָך װעסטו אױסטראַכטן?“
און מײַנע חבֿרים פֿון יענער זײַט פֿענצטער זעצן די נשמה:
― װעסט אַמאָל גײן, צי נײן?
― לײב־דרײב־אָבדיריק!
― דער טאָג שטײט נישט!
― גיכער! גיכער!
― װי אַ װיכער!
מיט גרױסע צרות קום איך דורך מיט דער מאַמע, כאַפּ דעם אָנבײַסן מיט מײַן חלק צושטײַער אױף דער סעודה און לױף־אַרױס, אַ פֿרישער, אַ לעבעדיקער, אַ פֿרײלעכער, צו מײַנע חבֿרים, אין ליכטיקן װאַרעמען אינדרױסן אַרױס, און אַלע אינאײנעם לאָזן מיר זיך באַרג־אַראָפּ אין חדר אַרײַן.
אין חדר איז אַ טומל, אַ יריד, אַ געשרײ ביזן הימל. צװײ צענדליק העלדזער רעדן אַלע אױף אײן מאָל. דער טיש איז פֿול מיט כּל־טובֿ. אַזאַ סעודה, װי הײַנטיקן ל″ג־בעומר, האָבן מיר נאָך נישט געהאַט קײנמאָל נישט. אַ סעודה מיט בראָנפֿן און מיט װײַן. דאָס האָבן מיר צו פֿאַרדאַנקען אונדזער חבֿר בערל יאָסל דעם װײַנערס. אַ פֿלעשל בראָנפֿן האָט ער געבראַכט צו טראָגן, גוטן בראָנפֿן. און צװײ פֿלעשלעך װײַן האָט ער אױך געבראַכט צו טראָגן, אמתן װײַן, װימאָראָזיק, יאָסל דעם װײַנערס אײגענע אַרבעט. דעם בראָנפֿן ― דאָס האָט אים דער טאַטע געגעבן, און די צװײ פֿלעשלעך װײַן האָט ער אַלײן גענומען.
― װאָס הײסט, אַלײן גענומען?
― װאָס פֿאַרשטײסטו נישט, גױיִשער קאָפּ? גענומען פֿון דער פּאָליצע שטילערהײט, אַז קײנער זאָל נישט זען.
― סטײַטש! הײסט דאָך עס געגנבֿעט?
― חכם־בלילה! נו, איז װאָס?
― װאָס הײסט, איז װאָס? נו, און „לא־תיגנובֿ“?
― צוליב דער יום־טובֿדיקער סעודה, בהמה!
― איז אַ מיצװה גנבֿענען?
― אַװדאי! װאָס זאָגט איר אױף דעם חכם פֿון דער מה־נשתנה?
― װוּ שטײט עס?
― ער װיל, איר זאָלט אים זאָגן, װוּ סע שטײט?
― זאָג אים, אַז סע שטײט אין ספֿר פּראַלניק.
― אין פּרק „ויקח“.
― דף למד בים־באָם!
― ראָש־חודש קרעמעניץ.
― כאַ־כאַ־כאַ!
― שאַט, קינדער, מאַזעפּע גײט!
מיט אַ מאָל װערט שטיל, װי צו דער שטילער שמונה־עשׂרה. אַלע זיצן מיר אַרום טיש, װי די סטאַטקעס, װי די נעבעכלעך, שטילע, גאָלדענע קינדער, קאָנען קײן צװײ נישט צײלן, גאָט די נשמה שולדיק.
מאַזעפּע ― אַזױ הײסט דער רבי אונדזערער. דאָס הײסט, דער אמתער נאָמען זײַנער איז גאָר ברוך־משה, נאָר מחמת ער איז אַראָפּגעקומען צו אונדז נישט לאַנג פֿון מאַזעפּעװקע, האָט אים די שטאָט אַ נאָמען געגעבן „דער מאַזעפּעװקער“, און מיר, חדר־ייִנגלעך, האָבן אים פֿאַרקירצט, און ס'איז געװאָרן פֿון „מאַזעפּעװקער“ ― „מאַזעפּע“. איבעריקנס, תּלמידים, אַז זײ קרױנען אַ רבין מיט אַזאַ שײנעם נאָמען, האָט ער דאָס מסתּמא כּשר פֿאַרדינט. לאָם איך אים פֿאָרשטעלן:
אַ קלײנס, אַ טרוקנס, אַ דאַרס, אַ פֿאַרזעעניש. איר זאָלט זאָגן ― אַ סימן פֿון אַ באָרד, צי פֿון װאָנצעס, צי פֿון ברעמען. נישט, חלילה, מחמת ער גאָלט זײ, נאָר גלאַט אַזױ, זײ װילן נישט װאַקסן. זײ האָבן זיך אָנגערעדט. דערפֿאַר אָבער האָט ער אַ פּאָר ליפּן, און אַ נאָז ― אַי, אַ נאָז! אַ קױלעטש, אַ האָרן, אַ שופֿר. און אַ קול האָט ער, װי אַ גלאָק, אַ שאגת־אַרי, ברומט װי אַ לײב! פֿון װאַנען נעמט זיך צו אַזאַ מין באַשעפֿעניש אַזאַ מוראדיקע געמבע? און כּוח װוּ נעמט זיך צו אים אַזױ פֿיל? אַז ער נעמט אײַך אָן מיט די דאַרע קאַלטע פֿינגער בײַ דער האַנט, דערזעט איר יענע װעלט, און אַז ער לאָזט אײַך אַראָפּ אַ פּאַטש, פֿילט איר אים דרײַ מעת־לעת דורכאַנאַנד. לאַנג שמועסן מיט אײַך האָט ער פֿײַנט. פֿאַר דער מינדסטער זאַך, שולדיק נישט שולדיק, איז בײַ אים אײן מישפּט: לײג זיך!
― רבי! יאָסל־יעקבֿ־יאָסלס האָט מיר אַ זעץ געטאָן.
― לײג זיך!
― רבי, ס'אַ ליגן! ער האָט מיר פֿריִער דערלאַנגט מיטן פֿוס גלײַך אין זײַט אַרײַן.
― לײג זיך!
― רבי! חײם־בערל־לאַפּעס האָט מיר אַרױסגעשטעלט אַ צונג.
― לײג זיך!
― רבי, שקר־וכּזבֿ! אַדרבא, ער האָט מיר געשטעלט אַ פֿײַג.
― לײג זיך!
און איר מוזט זיך לײגן. עס װעט אײַך נישט העלפֿן קײן זאַך. אַפֿילו אלי דער רױטער, װאָס איז שױן אַ בר־מיצװה־ייִנגל, און אַ חתן, און טראָגט אַ זילבערנעם זײגער ― נו, מײנט איר, אַז ער װערט נישט געשמיסן? אָהאָ, נאָך אַ מין! אלי זאָגט: אַז אָט דאָס שמײַסן, װאָס ער שמײַסט זיך, װעט אים אױספֿאַלן באָקאָם. ער װעט זיך מיט אים אַמאָל, זאָגט ער, אָפּרעכענען, מיט מאַזעפּען, אַזױ, אַז ער װעט אים, זאָגט ער, האָבן צו געדענקען אױף קינדס־קינדער! ― אַזױ זאָגט אונדז אלי אַלע מאָל נאָך די שמיץ, און מיר געבן אים צו:
― אָמן הלװאַי, פֿון דײַן מױל אין גאָטס אױערן.
אָפּגעדאַװנט מיטן רבין, װי דער שטײגער איז (אַלײן דאַװנען לאָזט ער אונדז נישט; ער װײס, אַז אָן אים װעלן מיר העכער האַלב איבערהיפּן), רופֿט זיך אָן צו אונדז מאַזעפּע מיט זײַן לײבן־שטימע:
― נו, קינדער, אַצינד װאַשט אײַך און זעצט אײַך צו דער סעודה, און נאָכן בענטשן װעל איך אײַך לאָזן פֿרײַ אױפֿן שפּאַציר.
מיר זײַנען אַפֿילו געװױנט ל″ג־בעומר צו מאַכן די סעודה אױף יענער זײַט שטאָט, אױף דער פֿרײַער לופֿט, אױף דער הױלער ערד, אונטער גאָטס הימל, װאַרפֿן די פֿײגעלעך ברעקלעך ברױט, לאָזן זײ אױך װיסן, אַז ס'איז ל″ג־בעומר אױף דער װעלט. נאָר מיט מאַזעפּען מאַכט מען נישט קײן לאַנגע מחזקות. מאַזעפּע, אַז ער זאָגט: „זעץ דיך“ ― דאַרף מען זיך זעצן, אַניט ― קאָן ער הײסן זיך לײגן…
― ברוכים היושבֿים! ― זאָגט אונדז דער רבי נאָכדעם, װי מיר האָבן געמאַכט המוציא.
― קומט מיט עסן! ― זאָגן מיר אים פֿון יוצא װעגן.
― עסט געזונט! ― מאַכט ער צו אונדז. ― עסן װיל איך נאָך נישט, נאָר „שהכּל נהיה בדבֿרו“ װאָלט איך, מהיכא־תּיתי, אפֿשר מאַכן. װאָס איז דאָס בײַ אײַך דאָרטן אין פֿלעשל? בראָנפֿן? ― זאָגט ער און ציט אױס די טרוקענע האַנט מיט די דאַרע פֿינגער צום פֿלעשל בראָנפֿן און גיסט זיך אָן אַ גלעזל, פֿאַרזוכט און פֿאַרקרימט זיך מיט די ליפּן אַזױ, אַז מיר זײַנען שטאַרקער פֿון אײַזן, װאָס מיר שיסן נישט אױס קײן געלעכטער.
― װעמענס איז דאָס אַזאַ האַרבע זאַך? ― פֿרעגט ער און נעמט נאָך אַ ביסל. ― נישט קײן שלעכט ביסל משקה, כלעבן. ― און נעמט נאָך אַ ביסל און טרינקט צו אונדז לחײם.
― לחײם, קינדער, גאָט זאָל געבן, מיר זאָלן דערלעבן איבער־אַ־יאָר
און… און… און נישטאָ בײַ אײַך, װאָס צו איבערכאַפּן, פֿאַרבײַסן? מילא, איך װעל זיך שױן װאַשן און לכּבֿוד ל″ג־בעומר שױן מיט אײַך אינאײנעם עפּעס צובײַסן…
װאָס איז דאָס געװאָרן מיט אונדזער רבין? גאָר נישט דער מאַזעפּע! אױפֿגעלײגט, באַרעדעװדיק, די בעקלעך פֿאַרצװיקלט, די נאָז רױט און די אױגן גלאַנצן. ער קײַט און רעדט און װײַזט אױף די פֿלעשלעך װימאָראָזיק.
― װאָס איז דאָס דאָרט בײַ אײַך פֿאַר אַ װײַן? פּסחיקער, אַ פּנים? (ער פֿאַרזוכט, ציט־אױס די ליפּן). פּססס! אײן חריפֿות אין דער װעלט! (טרינקט). שױן לאַנג נישט געטרונקען אַזאַ װײַן, כלעבן! (צו יאָסל דעם װײַנערס זון מיט אַ געלעכטערל). אַ רוח אין דײַן טאַטנס קעלער אַרײַן, כע־כע! פֿאַראַן בײַ אים, האָב איך געזען, פֿעסלעך, אָן אַ שיעור פֿעסלעך, על הגפֿן ועל פּרי הגפֿן, און דװקא פֿון רײנע ראָזשינקעס, כע־כע! לחײם, קינדער!… לאָז גאָט געבן, איר זאָלט זײַן ערלעכע פֿרומע ייִדן און איר זאָלט… איר זאָלט… אױפֿעפֿענען דאָס צװײטע פֿלעשל… נעמט צו קאַפּלעך, פֿאַר װאָס נעמט איר נישט? און טרינקט לחײם. לאָז גאָט געבן, אַז… (ער באַלעקט זיך און די אױגן קלעפּן זיך אים). אַז… אַז… אַלדאָס גוטס מיט כּל־ישׂראל…
אָפּגעגעבן און אָפּגעבענטשט מזומן, רופֿט זיך אָן צו אונדז מאַזעפּע און די צונג בעת־מעשׂה פּלאָנטעט זיך בײַ אים:
― האָבן מיר, הײסט עס, מקײם געװען, האַ? די מיצװה פֿון סעודת־ל″ג־בעומר. נו, און װײַטער? האַ?
― װײַטער װעלן מיר גײן אױפֿן שפּאַציר.
― האַ? אױפֿן שפּאַציר? אױסגעצײכנט. למשל, װוּהין?
― אין שװאַרצן װעלדל אַרײַן.
― האַ? אין שװאַרצן װעלדל? אױסגעצײכנט גוט! איך גײ אױך מיט אײַך. אין אַ װאַלד שפּאַצירן גײן איז זײער גוט, זײער געזונט, מחמת אַ װאַלד… האַ? אָט װעל איך אײַך געבן צו פֿאַרשטײן דעם שׂכל פֿון אַ װאַלד…
און מיר לאָזן זיך גײן אַלע מיטן רבין הינטער דער שטאָט. תּחילת איז אונדז אַ ביסל פּריקרע, װאָס דער רבי גײט מיט אונדז. נאָר פּתח שין ― שאַ! און דער רבי גײט אין מיטן, מאַכט מיט די הענט און גיט אונדז צו פֿאַרשטײן דעם שׂכל פֿון װאַלד:
― די טבֿע פֿון װאַלד, פֿאַרשטײט איר מיך, דאָס הײסט, דער אײבערשטער האָט אים שױן אַזױ באַשאַפֿן, אַז ער זאָל זײַן פֿול מיט בײמער, און אױף זײ, אױף די בײמער הײסט דאָס, זאָלן זײַן צװײַגן, און די צװײַגן זאָלן זײַן באַװאַקסן מיט בלעטלעך, גרינע הײסט דאָס, און זײ זאָלן שמעקן, די בלעטלעך הײסט דאָס, אַרױסלאָזן פֿון זיך אַ ריח־ניחוח, אַ געשמאַקן זענעפֿטיקן ריח…
און בעת־מעשׂה ציט דער רבי מיט דער נאָז דעם געשמאַקן זענעפֿטיקן ריח, כאָטש מיר זײַנען נאָך װײַט פֿונעם װאַלד, און דער ריח איז דערװײַלע נאָך עפּעס נישט אַזױ געשמאַק און זענעפֿטיק…
― האַ? װאָס שװײַגט איר? ― מאַכט צו אונדז דער רבי. ― זאָגט עפּעס אַ גוטע זאַך, זינגט עפּעס אַ לידל. האַ? איך בין אױך געװען אַמאָל אַ ייִנגל אַ קונדס, װי איר, כע־כע, אױך געהאַט אַ רבין, װי איר, כע־כע…
דאָס, װאָס מאַזעפּע איז געװען אַמאָל אַ קונדס, װי מיר, און געהאַט אַ רבין, װי מיר, קומט אונדז אױס מאָדנע װילד און כּמעט שװער צו גלײבן: מאַזעפּע ― אַ קונדס?! מיר קוקן זיך איבער און כיכיקען שטילערהײט. מיר שטעלן זיך פֿאָר אַ בילד, װי אַזױ אונדזער רבי מאַזעפּע איז געװען אַמאָל אַ קונדס, געהאַט אַ רבין, און דער רבי פֿלעגט אים… מיר האָבן גאָר מורא טראַכטן אַזאַ זאַך… נאָר אײן אלי שטעלט זיך אײַן און גיט אים אַ פֿרעג:
― רבי! אײַער רבי פֿלעגט אױך אַזױ שמײַסן, װי איר שמײַסט אונדז?
― האַ? נאָך אַ מין שמײַסן, כע־כע!
מיר קוקן אױפֿן רבין און אײנס אױף דאָס אַנדערע, און מיר פֿאַרשטײען זיך… מיר העלפֿן אים לאַכן „כע־כע“ אַזױ לאַנג, ביז מיר זײַנען שױן װײַט הינטער דער שטאָט, אינעם ברײטן פֿרײַען פֿעלד, נישט װײַט פֿונעם שװאַרצן װעלדל.
אין פֿעלד איז מחיה, אַ גן־עדן. גרין שמעקנדיק גראָז. װײַסע קװײטלעך. געלע שפּרינקעלעך. גרינגע פֿליגעלעך. און אױבן די בלױע יאַרמעלקע האָט זיך פֿאַרשפּרײט אָן אַן עק. און אַקעגן דער װאַלד, אָנגעטאָן יום־טובֿדיק. און אױף די בײמער די פֿײגעלעך שפּרינגען פֿון אײן צװײַגל אױפֿן אַנדערן און פּישטשען. דאָס גיבן זײ אונדז אָפּ אַ ברוך־הבא, סקאָצל קומט, באַגריסן אונדז מיטן ליבן פֿרײַען ל″ג־בעומר. מיר זוכן אױס אַ שאָטן אונטער אַ געדיכטן בױם, אַ שוץ פֿון דער ברענענדיקער זון, און זעצן זיך אױס אַלע אױף דער ערד, און דער רבי אין מיטן.
דער רבי איז מיד פֿונעם װעג. ער טוט אַ פֿאַל־אַנידער אױף דער ערד, ציט זיך אױס מיטן פּנים אַרױף. די אױגן קלעפּן זיך אים. די צונג קױם װאָס זי פּלאָנטעט:
― איר זײַט טײַערע גאָלדענע קי־קינדער… ייִדישע קינדער… צדיקים… איך האָב אײַך ליב, און איר האָט מיך ליב… אַיאָ, איר האָט מיך לי־ליב?
― אַזױ װי אױגנװײטיק! ― ענטפֿערט אים אלי.
― האַ? איך װײס, אַז איר האָט מיך לי־ליב… ― זאָגט אים דער רבי.
― גאָט זאָל אײַך אַזױ ליב האָבן! ― זאָגט אים אלי.
מיר װערן דערציטערט און רופֿן זיך אָן צו אלין:
― גאָט איז מיט דיר!
― נאַראָנים! ― ענטפֿערט אונדז אלי מיט אַ געלעכטער ― װאָס האָט איר מורא? איר זעט דען נישט, אַז ער איז בגילופֿין?…
― האַ? ― זאָגט צו אים דער רבי מיט אײן אױג (דאָס אַנדערע אױג שלאָפֿט שױן). ― װאָס זאָגסטו עפּעס אַזעלכעס? צדיקים?… אַלע צדיקים… אַדרבא… מהיכא־תּיתי… דער שומר־ישׂראל… כל־כל־כל. חרררררססססס…
און אונדזער רבי װערט אַנטשלאָפֿן געשמאַק, און זײַן כראָפּען לאָזט זיך הערן פֿון זײַן נאָז, װי אַ קול פֿון אַ שופֿר, װײַט אין װאַלד אַרײַן. און מיר זיצן אַלע אַרום אים און עס װערט אונדז סומנע אױף דער נשמה:
„אָט דאָס איז אונדזער רבי? אָט דאָס איז דער, װאָס מיר ציטערן פֿאַר זײַן קוק? אָט דאָס איז מאַזעפּע?“…
― קינדער! ― מאַכט צו אונדז אלי. ― װאָס זיצן מיר, װי די נאַפּודעלעס? לאָמיר עפּעס צוטראַכטן אַ שטראָף פֿאַר מאַזעפּען.
עס פֿאַלט־אָן אױף אונדז אַ פּחד.
― װאָס האָט איר מורא, נאַראָנים? ― זאָגט צו אונדז נאָך אַ מאָל אלי. ― איצטער איז ער געגליכן צו אַ מת, צו אַ בר־מינן.
מיר װערן נאָך מער דערציטערט, און אלי דרשענט װײַטער:
― איצט קאָנען מיר מיט אים טאָן װאָס מיר װילן. אַ גאַנצן װינטער האָט ער אונדז געשמיסן, װי די שעפּסן. לאָמיר זיך כאָטש אײן מאָל אין אים נוקם זײַן.
― װאָס װילסטו אים טאָן?
― גאָרניט. איך װיל אים נאָר איבערשרעקן.
― מיט װאָס װעסטו אים איבערשרעקן?
― אָט װעט איר באַלד זען. ― זאָגט צו אונדז אלי און שטײט־אױף פֿון דער ערד און גײט־צו צום רבין און נעמט־אַראָפּ פֿון אים דעם גאַרטל און רופֿט זיך אָן צו אונדז:
― זעט איר? אָט מיט זײַן אײגענעם גאַרטל װעלן מיר אים צובינדן צום בױם אַזױ, אַז ער זאָל זיך אַלײן נישט קאָנען אױפֿבינדן! נאָכדעם װעט אײנער פֿון אונדז צוגײן צו אים נאָענט און אַרײַנשרײַען אים גלײַך אין אױער אַרײַן: „רבי, גזלנים!“
― װאָס־זשע װעט זײַן?
― גאָרנישט. מיר װעלן אַנטלױפֿן, און ער װעט שרײַען „שמע־ישׂראל“.
― ביז װאַנען װעט ער שרײַען?
― ביז ער װעט געװױנט װערן.
און נישט לאַנג געטראַכט, נעמט אלי דעם גאַרטל און בינדט אים אַ אַ האַנט אױף אַ האַנט און בײדע הענט צום בױם, און מיר שטײען און קוקן און אַ שױדער גײט אונדז איבער איבערן לײַב:
„אָט דאָס איז אונדזער רבי? אָט דאָס איז דער, װאָס מיר ציטערן פֿאַר זײַן קוק? אָט דאָס איז מאַזעפּע?“
― װאָס שטײט איר, װי די לײמענע גולמס? ― זאָגט צו אונדז אלי. ― אַז גאָט האָט אונדז געטאָן אַ נס און מאַזעפּע איז בײַ אונדז אין די הענט, טאָ לאָמיר כאַפּן אַ טענצל!
און מיר נעמען זיך אַלע בײַ די הענט און מיר דרײען זיך, װי די װילדע מענטשן, אַרום אונדזער רבין, און טאַנצן און שפּרינגען און זינגען, טאַקע נאָר װי די משוגעים.
עד־כּאַן אומרים בשבת־הגדול! ― זאָגט אלי. און מיר שטעלן זיך אָפּ, און אלי גײט־צו צום רבין, בײגט זיך אָן איבער אים גאַנץ נאָענט און שרײַט אים אַרײַן אין אױער אַרײַן הױך, אױף אַזאַ קול, װאָס קאָן אױפֿװעקן אַ טױטן:
― גװאַלד! רבי! גזלנים! גזלנים!! גזלנים!!!…
פֿײַל אױסן בױגן לאָזן מיר זיך לױפֿן אַלע, װי אײן מענטש, האָבן מורא זיך אָפּשטעלן אַפֿילו אױף אײן רגע, מורא אַפֿילו אַ קוק טאָן צוריק. אַ פּחד איז געפֿאַלן אױף אונדז אַלע און אַפֿילו אױף אלין, כאָטש ער הערט ניט אױף צו שרײַען אױף אונדז:
― שוטים! נאַראָנים! בהמות! װאָס לױפֿט איר?
― װאָס לױפֿסטו?
― איר לױפֿט, לױף איך אױך.
אין שטאָט זײַנען מיר אַרײַן מיט אַן אימפּעט און מיט אַ געשרײ:
― גזלנים!… גזלנים!!…
מענטשן האָבן דערזען אונדז לױפֿן, לױפֿן זײ אונדז נאָך. דערזען, אַז מענטשן לױפֿן, האָבן אַנדערע מענטשן זיך געלאָזט נאָך יענע מענטשן.
― װאָס לױפֿט מען?
― פֿון װאַנען זאָלן מיר װיסן? אַלע לױפֿן, לױפֿן מיר אױך.
קױם מיט צרות האָט זיך אײַנגעגעבן אָפּשטעלן אײנעם פֿון אונדז, און אױף אים קוקנדיק זײַנען מיר שױן אַלע שטײן געבליבן און נישט אױפֿגעהערט צו שרײַען: גזלנים! גזלנים! גזלנים!…
― װוּ? װוּ? װוּ?
― דאָרט, אין שװאַרצן װעלדל, זײַנען אָנגעפֿאַלן אױף אונדז גזלנים, געבונדן דעם רבין צו אַ בױם, גאָט װײס, אױב ער לעבט נאָך…
אױב איר זײַט אונדז מקנא, װאָס מיר זײַנען פֿרײַ, װאָס מיר גײען נישט אין חדר (דער רבי ליגט קראַנק), איז אומזיסט. אומזיסט! קײנער װײס נישט, װעמען דער שוך קװעטשט… קײנער, קײנער װײס נישט, װער זײַנען די אמתע גזלנים… מיר זעען זיך כּמעט נישט אײנס מיט דאָס אַנדערע. און אַז מיר באַגעגענען זיך, איז דאָס ערשטע: „װאָס מאַכט דער רבי?“ (שױן אױס „מאַזעפּע“!). און אַז מיר דאַװנען, בעטן מיר גאָט פֿאַרן רבין און װײנען, װײנען שטילערהײט: „רבונו של עולם! רבונו של עולם!“… און אלי? ― פֿרעגט אונדז נישט אױף אלין. ימח־שמו זאָל ער אײַך װערן, אָט דער אלי!…
אַז דער רבי איז געזונט געװאָרן (אַ װאָך זעקס איז ער געלעגן אין היץ און גערעדט מיט גזלנים) און מיר זײַנען געקומען אין חדר אַרײַן, האָבן מיר אים קױם דערקענט. אַזױ שטאַרק האָט ער זיך איבערגעביטן. װוּ איז אַהינגעקומען זײַן לײבן־שטימע? דעם קאַנטשיק האָט ער ערגעץ פֿאַרװאָרפֿן. אױס „לײג זיך“. אױס „מאַזעפּע“. און אױפֿן פּנים האָט זיך אױסגעצױגן בײַ אים אַ שטילע װײכע מרה־שחורה. אַ געפֿיל פֿון חרטה גנבֿעט זיך אַרײַן צו אונדז אינעװײניק און מאַזעפּע װערט אונדז מיט אַ מאָל טײַער, אײַנגעבאַקן אין האַרצן. אַך, ער זאָל דאָס פֿירהאַלטן, אַ קרום װאָרט אונדז זאָגן! גלײַך װי גאָרנישט געװען… נאָר פּלוצעם שטעלט ער זיך אָפּ אין מיטן לערנען און בעט אונדז, מיר זאָלן אים נאָך אַמאָל דערצײלן, װי אַזױ איז געװען די מעשׂה דעמאָלט, ל″ג־בעומר, מיט די גזלנים. מיר פֿױלן זיך נישט און דערצײלן אים איבער נאָך אַ מאָל און נאָך אַ מאָל די אײַנגעחזרטע מעשׂה אױף אױסװײניק, װי אַזױ גזלנים זײַנען מיטאַמאָל אַרױס פֿון װאַלד, האָבן זיך אַרױפֿגעװאָרפֿן אױף אים, געבונדן, געװאָלט קױלען מיט אַ מעסער, האָבן מיר זיך געלאָזט לױפֿן אין אײן אימפּעט אין שטאָט אַרײַן און מיט אונדזער גװאַלד האָבן מיר אים געראַטעװעט…
דער רבי הערט אונדז אױס ביזן סוף מיט צוגעמאַכטע אױגן. נאָכדעם טוט ער אַ זיפֿץ און אַ פֿרעג מיט אַ מאָל:
― װײסט איר פֿאַר געװיס, אַז דאָס זײַנען געװען גזלנים?
― װאָס דען זײַנען דאָס געװען?
― אפֿשר כּתּ־ליצנים?…
און דעם רבינס אױגן קוקן ערגעץ װײַט אין דער װעלט אַרײַן, און עס מאָלט זיך אונדז אױס, אַז אױף זײַנע משונה גראָבע ליפּן שװעבט אַ מאָדנע כיטרע שמײכעלע…
לאָזן װינטן בלאָזן. לאָזן שטורעמס פֿײַפֿן. לאָז די װעלט זיך קערן. אַן אַלטער דעמב, װאָס שטײט מששת־ימי־בראשית, װאָס זײַנע װאָרצלען דערגרײכן מי־יודע װוּהין ― װאָס הערט ער װינטן? װאָס הערט ער שטורעמס?…
דער אַלטער דעמב ― דאָס איז נישט קײן סימבאָל. דאָס איז אַ לעבעדיקער מענטש, װאָס זײַן נאָמען איז נחמן װערעביװקער פֿון װערעביװקע. אַ ייִד פֿון הױכן װוּקס, אַ ברײטבײניקער, אַ „גבֿר“. די שטאָט־ייִדן קוקן אױף אים און זײַנען אים מקנא, און צו גלײַכער צײַט מאַכן זײ פֿון אים חוזק: „שלום־עליכם, װאָס מאַכט עפּעס אַ ייִד אין געזונט?“… נחמן װײס, אַז מע לאַכט פֿון אים און פֿון זײַן „גדלע“, בײגט ער זיך אײַן, ער זאָל אױסקוקן אַ ביסל מער ייִדישלעך. נאָר עס העלפֿט װינציק. צו גרױס אױסגעװאַקסן.
אין װערעביװקע איז נחמן װערעביװקער אַן אַלט־געזעסענער. „נאַש לאַכמאַןнаш лахман: אונדזער שמאַטע“ ― אַזױ הײסט ער בײַ די װערעביװקער גױים, װאָס האַלטן אים פֿאַר נישט קײן שלעכטן מענטשן, פֿאַר אַ בר־שׂכל, האָבן ליב זיך דורכשמועסן מיט אים אַמאָל גלאַט אַזױ פֿון באַלעבאַטישקײט. מע האַלט זיך מיט אים אַן עצה: װאָס טוט מען מיטן ברױט? ― „לאַכמאַן“ האָט אַ לוח, װײס ער, צי ברױט װעט הײַנטיקס יאָר זײַן װאָלװל, צי טײַער. און אַמאָל ― פֿון װעלט־זאַכן: „לאַכמאַן“ פֿאָרט אין שטאָט, זעט ער זיך מיט מענטשן, װײס ער, װאָס אױף דער װעלט טוט זיך…