אַ חכם, הערט איר, איז געװען דער, װאָס האָט אײַנגעפֿירט אַ מינהג, אַז שבֿועות אינדערפֿרי זאָל מען עסן מילכיקס. װאָרעם, לאָמיר זיך נישט נאַרן, װאָס קאָן זײַן בעסער און פֿרישער און זיסער און געשמאַקער און װעלװעלער פֿון מילכיקס? אמת, צו מילכיקס באַדאַרף מען אױך האָבן געלט, נאָר װי קומט דאָס צו פֿלײש? בײַ פֿלײש איז פֿאַראַן בײנער; און מילכיקס האָט אין זיך מילך, און קעז, און פּוטער, און סמעטענע, און פּיד־סמעטענע און זױערמילך און סיראָװעטקע… הײַנט נעמט די מאכלים, װאָס מע קאָן מאַכן פֿון מילכיקס. פֿון פֿלײש האָט איר אַ יױך, אַ ראָסלפֿלײש, און עסיקפֿלײש, אַ געבראָטנס ― און שױן… פֿון מילך אָבער האָט איר קאַשע מיט מילך, לאָקשן מיט מילך, רײַז מיט מילך, און טײגלעך מיט מילך, און באַלאַבעשקעס מיט מילך, און פֿאַרפֿל מיט מילך, און גלאַט מילך; הײַנט די מאכלים פֿון קעז און פּוטער האָבן דען אַ שיעור? באַרעכנט נאָר: קרעפּלעך, און װאַרעניקעס, און װאַרניטשקעס, און אַ קוגל, און אַ מאַהינע, און אַ טײגעכץ, און קנישעס, און מנישקעס, און בלינצעס, און צרות־קנײדלעך און קאַשניקעס, און װערטליקעס, און װערטוטן. און װיפֿל איז פֿאַראַן מאכלים, װאָס מע קאָן זיך נישט אָנגעדענקען! למשל: קאָרזש מיט קעז, מאַסליטשקענעмасленая: מיט פּוטער קאַשע, און פֿיש געפּרעגלטע אױף פּוטער, און אַ באָרשט אַ מילכיקער, און ראַזשענקע, און מאַסלינקע ― אַלץ אַזעלכע פּאָטראַװעס, װאָס קײנער זאָגט זיך פֿון דעם נישט אָפּ, סײַדן שױן גאָר אַן אָפּגעריסענער נאַר, װאָס מע באַדאַרף אים געבן קײַען שטרױ…
װאָרעם איך, מע זאָל מיך אױפֿװעקן אין מיטן נאַכט און מיר דערלאַנגען מילכיקס, איז אַבי איך בין גאָר נישט פֿלײשיק, איז מיטן גרעסטן כּבֿוד! למאַי זאָל איך לײקענען? איך האַלט פֿון מילכיקס. און נישט אַזױ איך, װי „זי“. בײַ אונדז אין כּתרילעװקע הײסן מיר „די פֿרעסערס“, כאָטש עסן עסן מיר גלײַך מיט אַלע ייִדן, דאָס הײסט: קדחת אין אַ קלײן טעפּעלע. אַי, די קשיא: פֿון װאַנען נעמט זיך דער נאָמען „פֿרעסערס“? לאָז מיך אַזױ װיסן בײז! עס קאָן זײַן עס נעמט זיך דערפֿון, װאָס מיר האָבן ליב רײדן פֿון עסן. למשל, איך אַלײן האָב ליב אַרױסצוגײן אין מאַרק און שטײן בײַ די פֿיש. פֿיש איז בײַ מיר דאָס חיות. פֿאַר פֿיש װאָלט איך אַװעקגעגעבן מי־יודע װאָס! און אפֿשר נעמט זיך עס פֿון דעם, װאָס מען עסט בײַ אונדז אַ סך ברױט. למשל, בײַ מיר גײט אַװעק, קײן עין־הרע, אַ סך מעל אױף שבת, װאָרעם ס'איז פֿאַראַן בײַ מיר, נישט צו פֿאַרזינדיקן, װער ס'זאָל קײַען. איך האָב, זײ זאָלן לעבן און געזונט זײַן, דרײַ פֿערטל טוץ, און אַלע, ברוך־השם, האָבן אַפּעטיט צום עסן, מע דאַרף מיט זײ חלילה צום רבין נישט אָנקומען, בײַם דאָקטער קײן עצות נישט פֿרעגן. הלװאַי װאָלט נאָר געװען װאָס צו עסן, װאָרעם איך בין, לא־עליכם, נישט פֿון די גרױסע נגידים, דאָס הײסט, חלילה נישט קײן אָרעמאַן, נאָר קײן גבֿיר אַװדאי נישט! איך בין אַלײן אַ קרעמער בין איך; מאָלט אײַך, אַ קראָם בײַ מיר אױף אַלע ייִדישע שׂונאים! ס'איז נאָר אַן אױסרײד, נישט קײן קראָם; איך באַדאַרף זי האַלטן צוליב דעם קרובֿ, די קראָם הײסט עס. איך האָב, פֿאַרשטײט איר מיך, מײַן אײגענעם אַ קרובֿ אַ רײַכן, פֿון „איר“ צד: זײַן פֿאָטער און איר מוטערס מוטער זײַנען געװען אײגענע געשװעסטערקינדערלעך; אַפֿילו אַ װײַטלעכער קרובֿ, נאָר דאָך אַ קרובֿ. ער איז אַ יאַמפּעלער איז ער, דאָס הײסט, ער זיצט אין יאַמפּעלע און רעכנט זיך דאָרט צװישן די גבֿירים, דאָס הײסט, אַמאָל האָט ער זיך גערעכנט גאָר צװישן די גרױסע גבֿירים, הײַנט איז ער אַביסל דאָסיק, איך מײן פֿאַרדרײט… נאָר פֿונדעסטװעגן געהער זיך נישט אָן אײנס מיטן אַנדערן, זײַן שאָדן אױף מיר געזאָגט געװאָרן. װאָס ער צאָלט איבער נאָך הײַנט אַ יאָר פּראָצענט ― װאָלט געװען גענוג פֿאַר אונדז בײדן.
קומען מיר, הײסט עס, אַ מאָל צו אים אױף קבֿר־אָבֿות ― אַ מאָל איך, אַ מאָל „זי“. מע װײנט זיך אױס אַביסל, בײזערט ער זיך אַפֿילו, װיל נישט לײַדן, נאָר עס העלפֿט אים, װי דער פֿאַראַיאָריקער שנײ. ער מוז, ער מוז געבן, נישט געלט ― איז סחורה, נישט סחורה ― איז אַ װעקסל. ער האָט דען אַן אַנדער ברירה? װאָרעם „זי“, אַז זי צעװײנט זיך, איז מען גערן, אַז זי הערט אױף: „נאַ דיר, הײסט דאָס, אַבי װײן נישט!“… אַז זײ דערזעען זי פֿון דער װײַטן, װערט זײ צען לעכער אין האַרצן. זײ פּרוּװן זיך מיט תּירוצים: „מען איז נישטאָ אין דער הײם, אַװעקגעפֿאָרן פֿון יאַמפּעלע, שטאַרק פֿאַרנומען“ ― בלאָטע! װי אַ טױטן באַנקעס! „אונדזערס“ מוז אָפּגעגעבן װערן גאָר אָן אַ שום תּירוץ!… נאָר װאָס זאָלט איר קלערן? ס'איז אַװדאי נישט גוט, אַז מע דאַרף אָנקומען צו־נ־אַ מענטשן, נאָר װאָס זאָל מען טאָן? װי זאָגט מען דאָס: כּל־זמן שהנשמה בקרבי ― איז רײַב, מאָטיע! אַ מענטש, כּל־זמן ער לעבט, דאַרף ער עסן!…
שײך זאָגן עסן? נישט צוליב דאָס עסן לעבט אַ מענטש. אַ מענטש איז דאָך נישט קײן בהמה. אַ בהמה איז אַ בהמה, און אַ מענטש איז אַ מענטש; און אַ מענטש, אַז ער װעט נישט עסן, פֿון װאַנען װעט ער לעבן? אָט דערפֿון אַלײן קאָנט איר שױן פֿאַרשטײן, אַז מע האָט אַ װײַב מיט, קײן עין־הרע, נײַן פּיקערס, באַדאַרף האָבן אַ שײן פּנים אַ ברױט אָדער אַ בולקע, אַז מע לײגט אַװעק אױפֿן טיש. און אַפֿילו אַ שיסל קאַרטאָפֿל, זי מעג זײַן מיט אַ באַרג, איז גענוג אײן פֿערטל שעה, ס'זאָל נישט בלײַבן קײן שׂריד־ופּליט, גלײַך װי ס'איז גאָר קײנמאָל קײן קאַרטאָפֿל נישט געװען אױף דער װעלט אַפֿילו! ס'איז אַ מחיה צו קוקן, זאָג איך אײַך, װי מען עסט, קײן עין־הרע, בײַ מיר. איך האָב ליב צו זען װי זײ עסן, איך האָב דערפֿון פֿאַרגעניגן. און װער שמועסט פֿרײַטיק, אַז מע נעמט אַרױס די פֿרישע שמעקעדיקע חלה פֿונעם אױװן, רוף איר צונױף מײַן חבֿרה און זאָג זײ: „קינדער, ראַטעװעט!“ ― זאָלט איך זען, װי מע ראַטעװעט ― מחיה־נפֿשות! און אַז גאָט העלפֿט, ס'איז פֿאַראַן צו דער פֿרישער חלה אַ ראָסלפֿלײש, אַ הײס, מיט קנאָבל און מיט „סאָװעסט“, מיט יױך הײסט עס, געװײנלעך, מער יױך װי פֿלײש, מע קאָן זאָגן כּמעט סאַמע יױך, דעמאָלט קאָן מען טונקען און טונקען ― און, נישקשה, מען איז, ברוך־השם, גאַנץ צופֿרידן. װאָרעם װאָס טוט מען חלילה, אַז ס'איז דאָס אױך נישטאָ? האָט מען אַ ברירה דעמאָלט עסן חלה מיט ברױט, דאָס הײסט, איך האָב געװאָלט זאָגן ברױט מיט חלה. אַ ביס ברױט, אַ ביס חלה, און גלײבט מיר ― פֿאַר אַ הונגעריקן מאָגן איז דאָס אױך אַ מאכל. והראַיה, נעמט לימאָנאַד ― איר האָט װען געגעסן ברױט מיט לימאָנאַד? קײנמאָל נישט? פֿאַרזוכט אַ מאָל אױף טשיקאַװעס, נאָר בתּנאַי, איר זאָלט זיך פֿריִער רעכט אױסהונגערן, אַזױ, אַז ס'זאָל אײַך חלשן דאָס האַרץ, ציטערן די הענט און ציִען די אָדערן פֿון די פֿיס, װעט איר דעמאָלט בנאמנות פֿילן טעם גן־עדן. אַזױ שטיפּלט דאָס אַפֿילו בײַ דער צונג, װי, געװײנלעך, לימאָנאַד, נאָר אַז מען איז הונגעריק, און מען עסט דאָס מיט ברױט, איז דאָס אַ מאכל־מלכים!
איך זע, איר חידושט זיך, װאָס איך בין אַזױ קלאָר אין „הלכות אַכילה“? איך האָב דאָך אײַך געזאָגט, אַז בײַ אונדז אין כּתרילעװקע הײס איך פֿון די „פֿרעסערס“, דערפֿאַר, פֿאַרשטײט איר מיך, װאָס איך גײ מיט דעם גאַנג, אַז אַ מענטש לעבט אײן מאָל, נישט קײן צװײ מאָל, און אַז מען עסט אַ גאַנצע װאָך מכּות און שבת קדחת, דאַרף מען זען כאָטש יום־טובֿ זיך אָנטאָן אַביסל װױלטאָג. װאָס זאָגט איר, נישט אַזױ? דעריבער אַז עס קומט בײַ מיר שבֿועות, מעג זיך איבערקערן די װעלט. פֿאַראַן פֿאַר װאָס, צי ס'איז נישטאָ פֿאַר װאָס, ― אַ מילכיקע סעודה דאָס מוז זײַן, גאָר אָן אַ שום תּירוץ! קודם־כּל ― ציקאָריע מיט מילך; דאָס איז שױן אַ חוק־ולא־יעבֿור, װאָרעם „זי“, אַז עס קומט שבֿועות־צײַט, הײבט איר שױן אָן צו ציִען, זאָגט זי, דאָס האַרץ נאָכן גלעזל ציקאָריע! דאָס גלעזל ציקאָריע איז בײַ איר, זאָגט זי, טײַערער פֿונעם גאַנצן מילכיקס! מאָלט אײַך, לאָז זיך אײַך דאַכטן, אַז ס'איז נאָר גערעדט אַזױ; װאָרעם נאָכן גלעזל ציקאָריע װילט זיך נאָך עפּעס ― למשל, באָרשט. איך מײן דעם שײנעם גרינעם מילכיקן שבֿועותדיקן באָרשט, װאָס מיט באָטװינע, מיט ציבעלקעלעך און מיט יונגע בוריקלעך פֿאַרבראָקט און מיט סמעטענע פֿאַרװײַסט. אַ כּפּרה, הערט איר, אַלע עסנס פֿאַר אײן מילכיקן באָרשט אַ גוטן! בײַ אונדז, אין געמײנעם גראַד, װען עס זאָל חלילה נישט זײַן קײן באָרשט, װאָלט מען געװיס נישט אױסגעהאַלטן ייִדישקײט, נישט פּסח, נישט שבֿועות! דער חילוק איז נאָר אין דעם, װאָס צום פּסחדיקן באָרשט מוז מען האָבן אַ שטיקל פֿלײש, אָדער אַ בײנדל, אָדער אַ לעפֿל שמאַלץ, און צום שבֿועותדיקן באָרשט באַדאַרף מען נישט האָבן גאָרנישט נישט! איז פֿאַראַן אַ קאַפּ מילך אױף צו פֿאַרװײַסן דעם באָרשט ― איז גוט, אלא נישט ― מוז מען זיך באַגײן דערמיט, װאָס ער איז געקאָכט אין אַ מילכיקן טאָפּ. װאָרעם מײַן כאַליאַסטרע, קײן עין־הרע, מע זאָל זיך צו זײ װעלן צולאָזן און געבן כליעפּטשען רײנע מילך, איז נישט שײך צו זאָגן אַ ציג, ― דרײַ ציגן װאָלט געװען װינציק, און מיר בסך־הכּל פֿאַרמאָגן אונדזער אײגנס אַ האַלבע ציג, מיר האָבן, הײסט דאָס, בשותּפֿות מיט אַ שכן אַ ציג האָבן מיר. אַ װילדע זאַך, זי גײט בײַ אונדז אַלע מאָל אין שאָדן, און מיר האָבן פֿון איר אָפּגעשניטענע יאָר! נישט לאַנג האָט זי זיך מישבֿ געװען, די ציג הײסט עס, און הערט זיך גאָר אױף צו מעלקן, דאָס הײסט, מעלקן מעלקט זי זיך, נאָר קײן מילך גיט זי נישט; הײַנט גײ צי אַרױס פֿון אַזאַ חיה קרעפּלעך מיט װאַרעניקעס! „אױ, זאָג איך צו מײַן װײַב, קרעפּלעך! איך װאָלט אַװעקגעגעבן, זאָג איך, פֿאַר מילכיקע קרעפּלעך אָדער װאַרעניקעס איך װײס אַלײן נישט װאָס! טאָמער װאָלטסטו טאַקע געזען, שׂרה־זיסל, ס'זאָל זײַן, זאָג איך, קרעפּלעך, אם ירצה השם, אױף שבֿועות?“… מאַכט זי צו מיר: „פֿון װאָס, למשל?“ זאָג איך: „דערױף ביסטו דאָך עפּעס אַ בעל־הביתטע בײַ מיר“. זאָגט זי: „צו קרעפּלעך באַדאַרף זײַן אײער ― דאָס װײסטו?“ זאָג איך: „איך װײס, פֿאַר װאָס זאָל איך נישט װיסן? אַ קונץ, זאָג איך, צו מאַכן קרעפּלעך מיט אײער? װײַז אַ בריהשאַפֿט אָן אײער!“ זאָגט זי: „חכם־בלילה! װאָס זשע טוט מען מיט קעז?“ זאָג איך: „מיט קעז װאָלט שױן געװען נישקשה, שלעכט איז, װאָס אָן קעז!“ זאָגט זי: „הײַנט װאָס זשע װילסטו?“ זאָג איך: „װיל איך, זאָלסט כאָטש מאַכן רעטשענע װאַרניטשקעס“. זאָגט זי: „צו װאַרניטשקעס דאַרף מען פּוטער“. זאָג איך: „װוּ שטײט דאָס געשריבן? אין ספֿר פּראַלניק?“ זאָגט זי: „דו דאַרפֿסט בעסער װיסן װוּ עס שטײט געשריבן, דו האָסט געלערנט אין חדר“. זאָג איך: „װײסטו װאָס, מײַן װײַב, װאָס איך װעל דיר זאָגן? אַזױ װי מיר האָבן נישט קײן אײער, און נישט קײן קעז, און נישט קײן פּוטער, טאָ לאָמיר כאָטש אַזױ אַביסל רײדן פֿון מילכיקס. װאָס װאָלטסטו, כּדומה־למשל, געמאַכט אױף שבֿועות צו דער סעודה, װען דו זאָלסט, אַ שטײגער, האָבן מיט װאָס?“ זאָגט זי: „צײַט איך לעב האָב איך נישט געזען, אַ מענטש זאָל אַזױ זײַן אַרײַנגעטאָן אין דער אַכילה!“ זאָג איך: „װאָס װעט דיך אַרן, אַז מיר װעלן אַביסל רײדן? עס קאָסט דיך געלט? לאָז זיך דיר דאַכטן, עלעהײ דו האָסט אַלצדינג, אי קעז, אי פּוטער, אי אײער ― װאָס פֿאַר אַ מילכיקע סעודה װאָלטסטו מיר דעמאָלט מאַכן?“… זאָגט זי: „װאָס װאָלטסטו װעלן, איך זאָל מאַכן?“ זאָג איך: „אַ טײגעכץ“… זאָגט זי: „„זולל־וסובֿאניק דאָס איז! אַ טײגעכץ נעמט צו די גאַנצע פּוטער“… זאָג איך: „„לאָז זײַן אַ מאַהינע“… זאָגט זי: „װאָס עפּעס אַ מאַהינע?“… זאָג איך: „װילסט נישט קײן מאַהינע ― לאָז זײַן קנישעס“… זאָגט זי: „מיט װאָס? מיט קאַשע?“… זאָג איך: „ס'אַ משל! מיט קאַשע איז דאָך עס שױן קאַשניקעס!“… זאָגט זי: „װעדליק דײַן מאַנצבילשער קאָפּ פֿאַרטראָגט, קומט אױס בײַ דיר קאַשניקעס“. זאָג איך: „מסתּמא פֿאַרשטײסטו בעסער, איך װיל זיך מיט דיר נישט שפּאַרן. איך האָב פֿאַרגעסן, זאָג איך, רעכענען פֿיש, פֿיש געפּרעגלטע אױף פּוטער. װי מײנסטו?“… זאָגט זי: „אַלצדינג װילט זיך אים! מײנסט אַװדאי קאָרעשלעך?“… זאָג איך: „עס מעג זײַן קאַרפּ, און עס אַרט מיך נישט קײן שלײַען, און מיט העכטלעך, זאָג איך, װעט מען זיך אױך נישט סמען, און אַפֿילו טאָמער חלילה פּלאָטװיצעסплотвице: פּרײַסן, װעל איך דיר אױך קײן גט נישט געבן, אַבי ס'זאָל זײַן, זאָג איך, גוט געפּרעגלט“… זאָגט זי: „אַ טרײפֿענער האַלדז דאָס איז! איך האָב מורא, דו װעסט זיך נישט אָפּזאָגן פֿון געקאָכטע פֿעפֿערדיקע רױג מיט קאַרטאָפֿל“… זאָג איך: „אָך! מיטן גרעסטן כּבֿוד! אַבי ס'זאָל זײַן, זאָג איך, נאָכדעם גוטע מנישקעס“… זאָגט זי: „אַ קישקע אָן אַ דנאָ! בלינצעס קערסטו מײנען?“… זאָג איך: „נײן, בפֿירוש מנישקעס! בלינצעס איז זיך בלינצעס, און מנישקעס איז מנישקעס! מנישקעס ― דאָס איז אַזאַ מין מאכל, זאָג איך, װאָס האָט אַ טעם פֿון צרות־קנײדלעך. װאָלטסט מאַכן צרות־קנײדלעך. זאָג איך, צי אפֿשר, גלאַט קנײדלעך מיט מילך?“… זאָגט זי: „אים איז קנאַפּ די װעלט! איך װאָלט דיר אפֿשר מאַכן אַ מילכיקן קאָליש?“… זאָג איך: „מײנסט אַװדאי, מיט האַלעשקעס אָדער מיט באַלאַבעשקעס?“… זאָגט זי: באַלאַבעשקעס? פֿע! אַ קבצנישע מאכל!“ זאָג איך: „ביסטו די גרױסע גבֿירטע, אַ פּנים?“… זאָגט זי: „קײן גבֿירטע בין איך נישט, האָב איך כאָטש אַ משפּחה אַ רײַכע“… זאָג איך: „אַ סך האָסטו פֿון דײַן משפּחה!“… זאָגט זי: „מערער װי דו פֿון דײַן משפּחה אַװדאי!“…
בקיצור, מײַן משפּחה, דײַן משפּחה ― אַ װאָרט פֿאַר אַ װאָרט, װי געװײנלעך מאַן און װײַב, אַז זײ צעװערטלען זיך; מע צעקריגט זיך און מע בעט זיך גיך איבער, װאָרעם עס איז דאָך יום־טובֿ, שבֿועות אױף דער װעלט! און שבֿועות איז דאָך דער בעסטער ליבסטער יום־טובֿ פֿון אַלע ימים־טובֿים, װאָרעם װוּ האָט איר נאָך אַזאַ ליבע, זיסע, געשמאַקע זאַך, װי אַז מען איז פֿריִער אַ גאַנצע נאַכט אױף, מע זאָגט זיך אָן, װי אַ פּױק, מיט תּיקון־שבֿועות, מע גײט דורך פּאַװאָלינקע אַלע תּרי″ג מיצװות, די גאַנצע תּורה הײסט דאָס, און מע שטײט אױף גאַנץ פֿרי פֿונעם תּיקון־שבֿועות און גלײַך אין שול אַרײַן, און דאָרטן, אױפֿן ניכטערן האַרצן, הערט מען זיך דאָס אָן אַביסל פֿונעם שײנעם „אַקדמות“ יענע טײַערסטע מאכלים, פֿונעם לװיתן מיטן שור־הבר, װאָס הקדוש־ברוך־הוא האָט אַלײן אָנגעגרײט פֿאַר זײַנע ייִדעלעך אין גן־עדן, װאָס טײַכן װעלן דאָרטן פֿליסן בױמל, און דער אַלטער טײַערסטער װײַן שטײט שױן דאָרטן פֿון װען־אָן פֿאַרקאָרקעװעט אין די פֿלעשער און װאַרט, װאַרט אױף אונדז… ס'איז דאָך נישט שײך צו זאָגן! װוּ האָט איר נאָך אַזאַ אומה־ולשון, װי ייִדן, מיט אַזױ פֿיל גוטע זאַכן, װי בײַ ייִדן?… ס'איז נאָר אַ גריזאָטע, כ'לעבן, װאָס מיר האָבן מער נישט װי אײן מאָל אין יאָר שבֿועות!… האָט איר נישט בײַ זיך אַ סיגאַרעטל?…
דאָס, װאָס ס'האָט נישט געקאָנט אױספֿירן דער באַרימטער דאָקטער טאַנערHenry S. Tanner 1831-1918, האָט דורכגעפֿירט חײם חײַקין, אַ קלײן אָרעם ייִדל פֿונעם קלײנעם אָרעמען כּתרילעװקע.
דער דאָקטער טאַנער האָט געװאָלט װײַזן, אַז אַ מענטש קאָן פֿאַסטן פֿערציק טעג, און האָט זיך אָפּגעמוטשעט בסך־הכּל אױב נישט אַ טאָג אַכט און צװאַנציק, נישט מער, שיִער נישט געשטאָרבן. אי דאָס, האָט מען אים אונטערגעגאָסן מיט לעפֿעלעך װאַסער, געגעבן שלינגען שטיקלעך אײַז, צוגעהאַלטן דעם דופֿק ― אַ גאַנצן טאַרעראַם!
חײם חײַקין האָט באַװיזן, אַז מע קאָן פֿאַסטן אַ סך מער װי פֿערציק טעג, געװײנלעך נישט רצופֿים, נישט אײן טאָג נאָכן אַנדערן, נאָר דורכן יאָר זאָל זיך אָננעמען אַ מאה טעג ― אױב נישט מער.
נאָר פֿאַסטן!
װאָס מיר טראָפּנס װאַסער? װער מיר שטיקלעך אײַז? פֿאַסטן הײסט: נישט געגעסן, נישט געטרונקען אַ מעת־לעת, אמתע פֿיר און צװאַנציק שעה.
און קײן דאָקטױרים זיצן נישט בײַ דער זײַט, און האַלטן נישט בײַם דופֿק. שאַ, שטיל!
װאָס איז די מעשׂה?
חײם חײַקין איז נעבעך אַ גרױסער אבֿיון און אַ מטופּל מיט קינדער ― און פֿון זײ, פֿון די קינדער, איז ער זיך מפֿרנס.
קינדער האָט ער, מײנסטנס, מײדלעך, און זײ זײַנען אױף דער „פֿאַבריקע“, זײ אַרבעטן גילזן, און פֿאַרדינען װער אַ גילדן און װער אַ האַלבן