בײַם פֿײַער־שפּעל
ק
דער קראַנקער פּאָעט צו זײַן חבֿר


מוזיק פּון יסורים. װער איז דיריגענט?
פּאַר װעמעס װעגן שפּילן זײ קרעשטשענדאָ?
צי װעלן שפּעטער אַפּלאָדירן הענט?
װער זענען זײ און װער איז דיריגענט?
איך װיל אים זען דאָ.

מע זאָגט ניט אָפּ זײַן אײנציקן פּאַרלאַנג
אַ מעדדער אױך, פּאַרהאַקטן הינטער שלעסער.
איך װיל אים זען דעם דיריגענט שױן לאַנג,
זײַן שטעקעלע, דאָס װײס איך, איז אַ מעסער.

און בלױז דאָס מעסער איז אַצינד רעאַל,
פּאַרגאַנגענהײט ― אַ שײנע זאַבאָבאָנע.
די פּנימער פּון לײם אין שװאַרצן זאַל
געהערן שױן צו גאָר אַן אַנדער זאָנע.
אַפּילו זי איז מער ניט זי: אַן אָפּגעשײדטער שטראַל.
איך רױ זי שױן אין האַרצן: מײַן אַלמנה.

מעת־לעתנװײַז עס פּאָכט דער דיריגענט.
אין זײַנע סליאַדן
גענענט
מײַן קינדהײט, אױסגעפּוצט אין זילבערנע כּתבֿ־ידן.

צי װעלן אַפּלאָדירן הענט

באמת ־
דאָס װײס איך ניט. װען כ'װאָלט געקענט
אַ סימן געבן: װײסטו מאָרגן װעמעס
באַגריסנדיקע צי געלײמטע הענט.

מעת־לעתנװײַז עס פּאָכט דער דידיגענט.


1966
                       
[9]
װען דער טײַך איז אַרױס פּון די ברעגן

איך בין אַלט געװען דעמאָלט, װי איצט ביז די קני,
װען דער טײַך איז אַרױס פּון די ברעגן.
נאָר די צײַט איז געשטאַנען פּאַד מיר אױי די קני,
װען דער טײַך איז אַרױס פּון די ברעגן.

צוליב מיר איז געשװומען אַ שטרױענער דאַך,
מיט אַ האָן א1יבן־אָן אױפּן שטרױענעם טראָן,
און זײַן קוקעריקו און זײַן גאַנצער פּאַטאָן ־
עלעהײ אַ ציגײַנער.

יאָרן שפּעטער, װען ס'האָט מיך געטראָפּן דער שלאַק,
איז געװאָרן מיר קלאָר, װי אין חלום אַ האַק,
אַז דער דאַך איז גאָר מײַנער, איז מײַנער.

צוליב מיר איז געשװימען אַ דעמב, װי אַ שׂדרה,
און זיך אױסטאָן געװאָלט פּון זײַן קופּערנעד קאָרע.
האָט מיט באַקצײנער־װאָרצלען פּאָרױס ־ מיטן טײַך זיך געלאָק.


יאָרן שפּעטער ― געןען אים אין אַפּריקע שװימען געשװינד
צװישן גראָזן,
אין געשטאַלט פּון אַ לײב נאָך אַן איבערגעציטערטער הינד.


נאָד געװען בין איך אײנס אױי אַן אמת מקנא:
ס'איז געשוװמען, װי אונטערגעשאָסן, אַ פּיאַנע,
                            






[10]
את אױף איר האָט געכּליפּעט שאָפּען, װי אַ רעגן,
װען דער טײַך איז אַרױס פּון די ברעגן!


יאָרן שפּעטער באַנומען דעם סוד, אַז די פּיאַנע אין שקיעה,
מיטן שװאַרצן געבױגענעם פּליגל באַגלײט פּון אַ קריע,
איז געװען גאָר אַן אָרון, מײַן גורל אַנטקעגן ―

איך אַלײן בין שױן דעמאָלט אין אָרון געלעגן,
װען דער טײַך איז אַרױס פּון די ברעגן.


1966
                            

















[1 1]
באַלאַדע פּון אײנציקער שורה

,,אין רױטן שײַן פּון מײַן צעגליטן האַרץ,, ―
אַן אַלטע שורה
אַרױסגעבליט פּון סאַמע האַרץ אין יונגשאַפּט מײַנער
ערגעץ
אַהינטער שלאַכּטפּעלדער פּון צײַט,
פּיר צענדליק יאָר צוריק,
און אײנציק זיך געראַטעװעט
אָן שװעסטער, ברידער, קרװים ־
,.אין רױטן שײַן פּון מײַן צעגליטן האַרז,,.
די אײנע שורה
האָט פּלוצעם אױפּגעגילגולט,
װי אַ מת װאָס קומט צו חלום
און לאָזט טיניאַקעס אױפּן האַלדז.
זי װעט מיך װען דערװערגן.

־ ―אַן עפּלסאָד בײַם טײַך.
די עפּל רײַסט מען ניט. זײ פּאַלן
פּון זײערטװעגן. און זײ פּאַלן דװקא אױפּן ייִנגל
צעװישן ראָזן פּױגלמילך
בײַם גרינעם עק פּון זומעד.
ניט שײך דעם ייִנגל פּרעגן,
װײסן װײס איך גוט הלמאַי
ער פּלאָנטערט זיך אַרײַן
צעװישן פּױגלמילך דעם ראָץ
אַרומגעװימט מיט בלעזלדיקער קראָפּעװע ―
אַהין צו
װעט קײנעם גאָר ניט אײַנפּאַלן אים זוכּן.
און דער עיקר ־
קױם בײַסט עד אָפּ פּון פּױגלמילך אַ שטענגל,
פּאַרשיכּודט אים אַ זיסיקײט אַזאַ
                        

[ב1]
װאָס קען דערמאָנען
אין זעלבן פּרישן, פּליסטערדיקן ריח
פּון זוזע דעם אַפּטײקערס טאָכטער מיט די קלײנע ליפּן.

דער מײדלס ליפּן זענען פּיצל קלײנע.
אַ קאַפּ ניט גרעסער פּון איר װאַרעם, צוגעזשמורעט אױג.
פּאַרשטײ איך ניט: װי שפּאַרט פּון זײ אַרױס אַזױ פּיל קושן?

דער עפּלסאָד, אַז ער איז גנעדיק,
טרײסלט אָפּ די עפּל,
אַ יאָר אַ גאַנצן דאַרף איך בענקען ער זאָל עפּלען װידער.
און זוזע דעם אַפּטײקערס טאָכטער מיט די קלײנע ליפּן
געשאָנקען האָט מיר נעכטן אָװנט
אַל ע אירע קושן.
און װונדער שבװונדער־אָט־אָ לױפּט זי שױן מיט נײַע.

נאָר לעצטנס איז מײַן װאַרטעניש אין עפּלסאָד אומזיסט.
איר טאַטע, זוזע דער אַפּטײקער, איז מײַן גרעסטער שׂונא.
געװאַלדינקעס, פּאַר אַלעמען פּאַרמאָגט ער יע רפּואות,
און אײן מאָל אין אַ שמיטה פּאַר זײַן אײגן לײַב און לעבן ־
ער האָט ניט! קײנער האָט ניט. ס'איז ניטאָ אַזאַ אַפּטײק.
איך װײס: בכּיװן
האַלט בײַם שטאַרבן זוזע.
פּאַרגינט מיר ניט זײַן טאָכּטערס גאָב און גוטס,
װאָס הערט ניט אױי צו זעטיקן מיט הונגער.

כ'האָב אױסגעזױגן שױן דעם גאַנצן פּױגלמילך פּון סאָד.
פּאַרביסן אַ פּאַרגעסניטל,
געטונקט אין רײנע טרערן,
מיט קראָפּעװע געטריבן פּון באַהעלטעניש מײַן שאָטן ־
עס העלפּט ניט.
דױטע, רונדע שניטן,
                          

[נ1]
פּליסטערדיקע, זיסע,
צעשנײַדן מיד דעם אָטעם.
און פּאַר די אױגן שימערן און טונקלען זיך אײנצײַטיק
שפּעטזומער־פּעדעם,
די װאָס האָבן אונדז פּאַרהילט, באַשירעמט.

שן חלום־צײַט ־
ערשט דעמאָלט הײבט זיך אָן די אינקװיזיציע.
איך גנבֿע דורכּן קױמען זיך אַרײַן אין אַן אַפּטײק.
די נאַכּט איז פּול מיט פּלעשעלעך און סלאָיען.
עס דרימלען אױפּן הענגלאָמפּ מידע ריחות.
אַ ציטערדיקע װאָג פּון דינעם זילבער אױפּן טיש.
כ'טו אױס די שיך. די פּיאָלעטע שטילקײט זאָל ניט הערן.
אַצינד װעט קומען הײלונג צו מײַן בענקשאַפּט.
איך שאָטן אָפּ אַ פּלעשל נאָך אַ פּלעשל פּון די װענט
און גיס אַרײַן די הײלונג אין אַ דימענטענעם בעכער.
אַ פּײַעדדיקע פּלאַש איז אײַנגעתפּיסהט הינטעד גלאָז
און ס'טאַנצט אין איר אַ שיכּורער סקעלעטל.
און זע נאָר, אַ געזונט צו אים, ער העלפּט אַפּילו מישן
ס'געטראַנק װאָס װעט מיך אױסלײזן פּון ליבשאַפּט.
נאָר בעת־מעשׂה
כּיכיקעט ער צו מיר אַזױ צו זאָגן:
־ נאַכסאָל, מײַן האַר, אַרײַנטאַנצן אין דיר?
דערלױב מיר בעסער
צוזאַמען מיטן בעכּער אין דײַן האַנט
אַרײַן אין זו ―
אין זוז ־
אין

זו

זע,

זי

זע,
זוזע דעם אַפּטײקעך ־ ־
                         

[14]
דער בעכער שערבלט זיך פּונאַנד אױי דר'ערד
מיט זעלבע קלאַנגען,
װי בעת די מאַמע קשרט פּאַרן שװעל
אַ טאָפּ אױף פּסח
מיט אָנגעברענטע שטײנדלעך
אין זײַן זידנדיקן װאַסער.

עס ברענען אַלע פּלעשלעך. ס'ברענט מײַן מױל. מײַן שעװעליורע.
צעשמאָלצן װערט דער הענגלאָמפּ װי אַ ליכטל אײַז אין מאַדץ.
מיט װאַסער לױפּט די טאָכטער... נאָד זי לעשט ניט אײַן די שורה:
,,אין רױטן שײַן פּון מײַן צעגליטן האַרז,,.


1966
                             















[15]
די רײד פּון מאַעסטראָ

אַ זונרױז אָנגעפּיקעװעט מיט קערלעך ־ איז דער זאַל
געהאַנגען איבעד דעם קלאַװיד, װען מײַנע פּינגער זענען.
פּאַרטרונקענע מיט ספּירט װאָס האַלט אין ברענען,
נעלאָפּן איבערן געבײן דעם װײַסן פּון שאָפּענען.

אַזאַ נאָקטורן האָב איך ניט געשפּילט אַ לעבן―לאַנג.
אַזױ האָט קלאַנג מיט קלאַנג נאָך קײן מאָל ניט געװאָלט זיך מישן.
און פּלוצעם האָט אַרױסגעצינגלט פּון קלאַװיר אַ שלאַנג:
־ אַ קינסטלעך ביסטו? שפּיל אױי שטײנער, ניט אױף קײן קלאַװישן!

די זעלבע נאַכט בין איך פּאַרשװונדן פּון האָטעל, פּון שטאָט.
די זעלבע נאַכּט בין איך געלעגן אױף אַ פּעלד, און קײנער
האָט ניט געהערט מײַן שפּילן, אױסער גאָט.
געשפּילט האָב איך אין יענעד נאַכּט אױי שטײנער.


1964
                            












[16]
קײַקלען שטײנער

קײַקלען שטײנער, אָט איז מײַן עבֿודה.
אײנעם און אַ צװײטן און אַ נײַנטן...
געבן זײ אַ טרײסל און אַ הױדע,
שטײנער אײַנגעװאַקסענע
אין מײַנע װילדע הײַנטן.


אונטער אײנעם װאָס געפּין איך? — װערעם.
פּיאָלעטן גאָרנישט אונטער צװײטן.
אונטער דריטן שלאָגט אַ קאַלטער
װײַנקװאַל פּון אַ כרם.
קײַקלען שטײנער.
קײַקלען שטײנער.
שלעפּן זײ מיט קײטן.


אונטער שטײנער האָב איך שױן געפּונען
קנזענדיקע זאַנגען, יוספּס העמדל,
אױסבאַהאַלטן פּון מיליאָנען זונען ־
יענעם בױם, װאָס איז דערװײַל אַ זעמדל.

קײַקלען שטײנעד ניט בלױז פּןנעם באָדן.
שטײנער שװעבן אין די נעכט. ניט װײניק
 אוצרות אין דער הױלעניש געלאָדן.
 קײַקלען שטײנער,
 ביז די צײַט געפּינען
 אונטערשטײניק.
 

1965
                    




[17]
איך לײג אַלײן זיך װערטער
פּאַר שלמה ביקלצו זײַן יובל

איך לײג אַלײן זיך װעדטער אױפּן װעג צו זיך אַלײן,
באַזיגן מײַנע פּרײַנד איז דאָך מט נײטיק,
ס'באַגלײט מיך ס'פּנים פּון דער צײַט: אַ זעג מיט רו.טע צײן.
אַ װײטיק װאָס איז אױסטערליש דעם װײטיק.

אײנמאָליקע אַנטפּלעקענישן: דם און ים און יאַמב,
פּת זיך־באַשאַפּענע, אומהײמלעך װאָרע.
מײַן אײגן װאָרט איז מיר צו מאָל אַ שׂתּא צי אַ דאַמב,
נאָר אױסער אים װעט קײנעד מיר ניט מאַכּן קײן אַזכרה.

איך לײג אַלײן זיך װערטער אױפּן אימהדיקן װעג
און פּאַל, און דעק זײ צו מיט מײַנע טרערן,
אַז אונטערזעגן זאָל ניט קענען קײן מאָל זײ די זעג,
און זײער זײַן זאָל אַלעמען געהערן.


1965
                         











[18]
ליד װעגן צװײ מלאָכים

אױב דער מלאך פּון טױט איז נאָך אַלץ טױזנטאױגיק ―
װיפּלאױגיק דאַרף זײַן שױן דער מלאך פּון לעבן,
צו דערזען אים אין שפּיגל, אין שפּאַלט פּון אַ טיר,
אָדער גאָר אונטעד טינטפּלעק פּון בלעטל פּאַפּיר?

אונטער טינטפּלעק עס צוקט זײַן שװאַרצאַפּל. דערװײַל
מיט אַ וןיע באַצױגן ־ ־ און ס'אײַלן גאַלאָפּיק דערנעבן
אױפּן זעלבן פּאַפּיר, אַ מײַל נאָך אַ מײַל,
דײַנע װערטער. און ס'יאָגט זײ מיט נאָך מער געאײַל
טױזנטאױגיק דער מלאך פּון טױט,
װיפּלאױגיק ־ דער מלאך פּון לעבן.


1965
                      














[19]
דער קינסטלער

אַ קינד פּון זעקס. אין האַנט ־ אַ שװאַרץ־געשפּיגלטער פּוטליאַר,
װי נאַכטיק װאַסער. נאָר ס'איז טאָג.
און לענגער פּון זײַן שאָטן
עס דרימלט אינעװײניק אַ באַשעפּעניש, אַ פּידל.
אַ שװערע פּידל, און אַ גרינגע רוחניותדיקע װאָג.


דער מאַן פּון זעקס איז האַר,
איז האַר,

איז האַר.
דערװעג זיך ניט זײַן װעג צו צױמען, פּענטן.
באַשײַמפּערלעך צו זען: עס טראָגט דעד האַר אין אַ פּוטליאַר ־
אַ זאַל אַפּלאָדיסמענטן.


1965
                          













[0ב]
ערבֿ טאָג

ס'איז ערבֿ טאָג, װי ערבֿ אַ קאָנצרט אין טונקל גרױען זאַל.
דער מאָרגן־שטערן איז דערװײַל נאָך קענטלעך.
און ערגעץ װעקן זיך שױן טרילערס דרימלענדיק אין טל
און סטראָיען אָן באַזונדער און צוזאַמען אינסטרומענטלעך.

ס'װעט באַלד אַ סטראַדיװאַריוס אין זײַן אורמאָדעל, און אַלט
כּמעט װי דער װאָס האָט אים אױסגעטרױמט אין זײַן געשטאַלט,
אַ שפּיל טאָן מיט אַזאַ מתיקות, אַז די זון די שװערע
פּאַילירן װעט איר װאָג
און װערן טאָג.
און זי אַלײן װעט קומען, זי ־ די זון ― צו דער פּרעמיערע.


1967
                          














[1ב]
אַ חלף אונטער זײַד

די בלאָנדע יוגנט איז נאָך אַלץ נאַיװ
און בלײַבט די זעלבע יוגנט אױי דער עלטער.
אַ סימן: איך האָב הײַנט געזוכט אַ בריװ ־
באַהאַלטענעם גן־עדן־װײַן אין קעלטער.


נאָר צװישן הונדערטער איז ניט־ניט־ניט
דער אײנציקער געװאָרן מיר נתגלה:
פּון יענער הינד װאָס איז אין מײַן געבליט
אַרײַנגעשפּרונגען פּון אַ װילדער סקאַלע.


אַ שאָטן איז געװאָרן װײַס װי קרײַד.
צוזאַמען מיטן בריװ איז ער פּאַרשװונדן.
און ערגעץ האָט אַ חלף אונטער זײַד
געבענקט נאָך פּאַרמלחמהדיקע װונדן.


1964
                     












[בב]
מײַן תפּילה


שענק מיר װעדטער װאָס געשאָנקען האָסטו זײ ניט קײנעם,
װערטער ניט פּון דאַנען, דין־געאָדערטע קול―דממהס.
קענען זאָל איך שמועסן מיט מײַנע טױטע שכּנים,
ס'זאָלן זיך צונױפּשװײַגן װי ליפּ צו ליפּ ― נשמות.

כּ'האָב שױן מעך ידידים יענעװעלטיקע װי אױבן.
זיבן מאָל פּאַרברענטע אױגן זענען אַלץ נאָך אָפּן.
שענק מיר װערטער, װי דו שענקסט דעם װײַנשטאָק זײַנע טרױבן,
טױטע שכּנים זאָלן בענטשן: בורא פּרי הגפּן.


1964
                         















[23]
צו רחל קאָרן


,,דער װינטער איז אַרײַן אין מײַנע בײנער די צעבראָכּענע,, ־
אַ שורה פּון אַ בריװ. דו האָסט אַװדאי
בײַם שרײַבן ניט געקלערט, אַז אָט דער װינטער פּון קאַנאַדע
װעט אױך אַרײַן אין מיר, אין מײַנע בײנער.

אַ שורה פּון אַ בריװ. און זי איז הערשערין: איך בלאָנקע
אַ װאַרעמע ישׂראל־נאַכט און קום צו דיר, צום װינטער,
און װײס, פּאַר װאָס עס זענען װעלט־פּאַרשנײט אי פּעלד אי לאָנקע:
ס'איז װינטערצײַט פּאַר קאָרן―לידער אונטער שנײ געזינטער.

אַ װאָלף מיט צאַנקענדיקער צונג פּאַרפּעטליעט זײַן געװאָי
אױף זיך אַלײן פּון עלנט. נאָר זײַן פּערלדיקע פּאַרע
צעשמעלצט דעם שנײ. דער פּרילינג עפּנט אױגן ערדיש בלױ:
געלױבט זאָל זײַן די מאָלעךישע מראה ־


דער װינטער קריכט אַרױס פּון דײַנע בײנער די צעבראָכּענע,
די בײנער גאַנצן זיך צונױף אין סטראָפּן
אַזעלכּע זיװגדיקע, מזל־ברכּהנע,
און סופּן זוניקן אַרױס געזאַנגיקע אין―סופּן.


1967
                             









[4ב]
אײנמאָליקער ספּעקטאַקל


דער װעכּטער האָט געמײנט, איך בין פּון יענע
װאָס װױנען אױף די װענט. בין צװישן זײ
אַ פּראָפּיל―אָן―אַ פּראָפּיל, צי אַן אָקס אױף דער אַרענע,
און בין געבליבן אַרעסטירט אין שטאָטישן מוזײ.


װאָס טוט זיך אין דער פּינצטערניש, אין אירע
שװאַרצאַפּלען װו עס בליט דער רױטער מאָן?
געװאָלט האָט עמעץ איך זאָל זײַן אַ רואה―ואינו־נראה
און זען אום האַלבער נאַכט װי די מיסטעריע הײבט זיך אָן:

אָט קומען פּענדזלען אײַנגעטונקט אין פּאַרבן
און מעסטן בילד נאָך בילד אָן קײנעמס הענט,
פּאַרלענגערן אַ שמײכל, גיבן צו אַ גאָלד אין קאַרבן,
און גיבן צו אַ סוד בײַ די, װאָס װױנען אױף די װענט.

אַ פּענדזל פּרװוט קאָלירן, װי קלאַװישן
בײַם אָנהײב פּון קאָנצערט אַ װירטואָז.
אַ צװײטער זוכט אַ בלױקײט װאָס מע קאָן זי מער ניט מישן,
אַ דריטער אָטעמט־אײַן די תפּילה פּון געשניטן גראָז.


מוזיק פּון צמחים, װאַסערן, בהמות.
פּאַרזײט איז שױן מיט מזל דער פּאַרזײ.
און װײַל איך האָב געזען װי גײַסטער זאָרגן פּאַר דער שלמות ־
אַ דאַנק דעם װעכטער װאָס האָט מיך פּאַרשלאָסן אין מוזײ.


1964
                          





[5ב]
װאַן־גאָג צו זײַן שװעסטער

די שטערן װיל איך מאָלן. בלױז די שטערן.
מע האָט זײ קױם געמאָלן, מע קאָן די ברואים װײניק.
זאָל יעדע רױטע האָר פּון באָרד מיר װערן
אַן אױג און זײ דערזען, און מיט דער שענסטער פּון די שטערן
פּאַרבלײַבן זאָל איך אײניק.

דערצײלן װיל איך דיד אַ סוד, מײַן שװעסטער װילהעלמינע:
באַשערט איז מיר צו ליבן אַ ניט―ערדישן געשלעכט.
און דאָ, װי דאָרט בײַ דיד אין טוליפּאַנישער מדינה ־
פּאַראַן בלױז מינים צװײ, װי טעג און נעכּט.

מיד האָבן טאַקע מילך געזױגן פּון דער זעלבער מוטעך,
נאָר אַנדערש איז מײַן מילכּװעג צו די שטערן און איך װײס ניט:
באַגלײט אַהין אַ מלאך? אַ ניט־גוטער?
און אפּשר גאָר די משוגעת? איך װײס ניט.

די שטערן װיל איך מאָלן. זײער שײַנענדיקן דיה.
געשפּאַנט מײַן פּענדזל װי אַ פּײַל. איך װעל אים באַלד אַ לאָז טאָן,
אַז ערד זאָל זיך צעשטעךענען, און שטערן ־ אַ צעגראָז טאָן,
ביז בלײַבן װעל איך קאַלט אױי מײַן פּאַליטרע ― מײַן מזבח.


1967
                            








[26]
שאַגאַלישע װערטער



א
― מײַן קרױן איז אַ פּרישע פּאַליטרע פּון רױזן.
און װען אױף דער ייִדישער גאַס האָט מײַן האַר מיך געקרױנט,
געװען בין איך ייִנגער פּון זײער פּאַנטאַסטישן ריה.

און דעמאָלט, מײַן פּרײַנד, האָב איך אָטעמװײַז, טרערנװײַז,
בױען גענומען מײַן תפּילה
פּון ליניעס צעבראָכענע,
איבערגעשניטענע שמײכלען,
קאָלירן און פּאָרמען װאָס דרימלען אָן לשון
אין זריעה, אין שטײנערנע ליפּן.

באַנאַנד מיט דער תפּילה האָב איך זיך געטראָגן מיט שנײ
איבער הילצערנע װאָלקנס
און מיטגעשלעפּט מיט־זיך דעם אָפּגרונט
כּדי ניט צו פּאַלן.

אַז כ'האָב זיך געפּרעגט: צוליב װאָט? צוליב װען?
האָב איך תּיכּף דערפּילט אַז מײַן אױער
איז דורכּגענאָלט: ,,ביסט אַ געקרױנטער, און ביסט אַגעשלאָגענערקנעכּט,,.
און אַלץ װאָס איך טו און װעל טאָן ביזן לעצטן טיק־טאַק,
ביזן אױסטאָן ־
אַפּילו דערנאָך
;אױב ס'װעט לאָזן די אײביקײט לעבן(,
באַשטײט בלױז אין דעם, ס'זאָל חלילה ניט װיאַנען
די פּרישע פּאַליטרע פּון רױזן.



ב
אַ גלײקע נאָדל פּון יונגן פּאַרטאָג אין צעפּרױרענעם קאַם פּון אַ האָן―
האָט אױפּגעװעקט אױך און דערװאַרעמט מײַן פּיצל נשמה.
דער מאַמעס אַ זילבערנער הערינג אין שטוב, אױי אַ טעלער.
                             

[7ב]
דערגעבן האָט זאַלץ דעם לבֿנה־קאָליד פּון מײַן קינדהײט,
אַ הײמישן טעם אַ געשמאַקן צום שנײ אין דער פּרעמד.

מײַן בלױ איז ניט מײַנס ־
אַ מתּנה פּון פּרילינג.
פּון איר ־
מײַן בלױאױמקער כּלה.

מײַן כּלה, מײַן כּלה,
איר העמד איזגעװאָרן מײַן לײַװנט.
ניט רעגן, ניט װײַן, אירע כלהשע טרערן די זיסע,
זײ האָבן באַגאָסן מיט זון
מײַן פּאַליטרע פּון רױזן.

פּאַרמישט און פּאַרקנאָטן אין בילדער
איז איצטער מײַן כּלה.
זי שמײכלט אַרױס פּון איד װאַרעמען העמד ־
פּון מײַן לײַװנט.



ג
עס קומט ניט קײן דאַנק אַ געקרױנטן, געשלאָגענעם קנעכּט,
װי ס'קומט ניט, אַ שטײגער,
אַן עפּלבױם
זאָגן אַ דאַנק פּאַר די עפּל.
זײַ עכט
װי די ערד. װי אַ לײמענע גרודע.
זאָל קומען אַ זײגער,
זאָל קומען די צײַט צו דײַן סעודה.
און דאַװן מיט בילדער,
                             




[8ב]
און חלום אַלץ װילדער,
כּל־זמן ―
האָסט ליב װי די כּלה דײַן לײַװנט,
באַיאָרנטער מאַן.


אַזאַ איז דער זינען.
אַזאַ איז די ליבע.
מיט איד איז קײן טױט ניט פּאַראַן.



ד
מײַן דימענט איז טונקל. עס װױנען אין אים טאַטע־מאַמע,
ער פּינקלט מיט זײערע טרערן, מיט זײערע לײדן.
ס'האָט ליבשאַפּט ניט ליב אַז עס מאַכן איר ליפּן רעקלאַמע,
פּאַרשלאָסן זאָל בלײַבן אין דימענט מײַן בלױער גן־עדן.
ס'געהערן צו מיר זײַנע סודות און זײַנע רמזים,
די פּאַרבן, נאָך אײדער זײ זענען געװאָרן סימבאָלן.
װעט װעלן אַ מלאך צעשנײַדן דעם דימענט ־ איך לאָז אים,
אַ שטוביקער מלאך, מיט אײגענע פּינגער געמאָלן.

מײַן דימענט איז טונקל.



ה

תנך. שעקספּיר.
ס'איז באַלד גענוג.
און אױב רעמבראַנדט איז נאָך צוקאָפּן, װי די זון צוקאָפּן ־
איז פּול דער קרוג.
װאָס פּעלט?
ניט מער אַ קאַפּעלע, אַ טראָפּן,
צו שלמות פּון דער װעלט.
און יעדער קינסטלער גיט בלױז צו, אַ לעבן―לאַנג, װאָס פּעלט,
אַבי ס'זאָל זיך ניט אױסלאָזן אַ טײַך פּון יענעם טראָפּן.
                              


[9ב]
ו
אַ מורא צו רײדן. קױם לאָזסטו אַרױס פּונעם פּענדזל
אַן איבעריק פּינטעלע,
אָדער אַ גרילציקן שמיר ־
פּאַרמאָלסטו זײ גלײַך און עס בלײַבט ניט קײן סימן, קײן זכר.
נאָר לאָזסטו אַרױס פּון די ליפּן אַן איבעריק װאָרט ־
איז ניטאָ נאָך דערװײַלע, מײַן פּרײַנד, אַזאַ פּענדזל,
צו קענען אים אָניאָק ערגעץ און האַסטיק פּאַרמאָלן.
פּון דעסטװעגן זאָג איך: ס'באַפּאַלט מיך ניט זעלטן אַ תּאװה
זיך אָנטאָן אַ שטריק אױף די לענדן,
פּאַרװאַרפּן אַ טאָרבע,
אַ נעם טאָן אַ דעמבענעם שטעקן אין האַנט װי מײַן זײדע,
און הײַדאַ, אַװעק איבער שפּיציקע דעכער און װאָלקנס.
צוזאַמען מיט אַלע קאָליךן װאָס ברענען אין גלות,
צו מײַנע װיטראַזשן,
באַשירעמט פּון ידושלימער שטײנערנע פּאָלעס ־
אַהין װי עס ןענען מיט פּרײד עולה־רגל די זעלביקע אמתע שבֿטים,
און טרינקען צוזאַמען דעם רײנעם תנכּישן אָטעם.


1966
                            










[30]
בײַם פּײַער־שפּיגל

אַ װינטערנאַכט. אַ קלײנע װילע. אױסגעהױכטע מעבל.
דער מאָלער װיל הײַנט זײַן אַלײן. ס'איז נאָכן יובילײ.
אַלײן מיט זײַנע לײַװנטן. װאָס מאָנט פּון אים דער פּעבל?
װאָס טאָפּטשען אומגעבעטענע בײַם גראַטעצױם אין שנײ?

זײ זעען: ס'איז דער קױמענרױך, אָט יענער פּון דער װילע ―
אַ טונקל־באָרדיקער מאַגנאַט װאָס װאַרפּט אין פּײַער געלט.
אין װילע בעט דער מאָלער בײַ די לײַװנטן מחילה
און קאָרמעט אָן מיס זײ דעם רױך אַזױ װי אים געפּעלט.

בײַם פּײַער―שפּיגל פּון קאַמין געבױגן שטײט דער מאָלער.
שטיל־לעבנס און שטיל־טױסן ציִען זעגלדיק פּאַרבײַ.
אין דרױסן שטײַגט דער קױמענרױך צו זיבן נולן דאָלער!
באַטמען בוקן זיך פּאַר אים די לײַט אַרום געבײַ.

און אינעװײניק ־ נעם דײַן אַלטן שאַרבן און צעממית,
אַבי אַ קאָמפּאָזיציע זאָל זײַן פּולקום װי אַ טךער.
בײַם פּײַער־שפּיגל פּון קאַמין ־ דער מאָלער און די שלמות.
איז מיט אַ לײַןונט װײניקער. װאָס װײניקער אַלז מער.

װאָס װײניקער אַלץ מער! עס איז אים פּשוט אַ בזיון
הלמאַי אַזאַ מין פּאָרמול ניט פּאַרשטאַנען ביז אַהער.
װאָס טױגן שברי־כּלים? זאָלסט דײַן פּענדזל ניט געטרױען.
איז מיט אַ לײַװנט װײניקער. װאָס װײניקער אַלץ מער.

נאָד לאָזט זיך דען די זעלבע פּאָרמול אָנװענדן, אַ שטײגער,
אױי זײַנע אַכציק יאָר? דאָ מלט קאַפּױער דאָס געזעץ:
                          



[31]
װאָס מער ― אַלץ װײן־און־װײניקער. און זײַ ניט קײן צעלײגער ־
דאָ פּאַנגסטו דײַנע יאָרן אין אַ לעכערדיקער נעץ.

דעך מאָלעד לאַכּט. דער מאָלער װײנט. עך לאַכט און װײנט צוזאַמען
בײַם פּײַער־שפּיגל פּון קאַמין, װי ס'װאָלט אין אַש געשפּילט
זײַן פּענדןל, אױסצוהאַלטן בײַ דער אײביקײט עקזאַמען.
און האָט ער טאַקע אױסגעהאַלטן ― איז ניט קלאָר דאָס בילד...


1966
                              


















[בנ]
סיגנאַלז
מיט הונדערטסטן חוש

ביז װאַנען איך װעל דיך ניט ליבן מיט הונדעךטסטן חוש
װעט בלאָנדזשען אין מידבר דעד שװאַרצער סקאָרפּיאָן מיטן קוש,
און איך װעל ניט אױסטאָן מײַן הױטיקן, גרױען לבֿוש.

אַראָפּ מיטן צײלעד פּון חושים ביז פּיני אָדער זעקס,
דער קמצן װאָס האָט זײ געצײלט װי פּאַרשימלט געבעקס!
װעל שענערס און בעסערס צעטײלן די הינט אונטערװעגס.

אַ פּידל איז בױם און איז װאַסער און שיף און מוזיק,
װען ס'רודערט אַהײם, אָן די גוססע פּינגער, דער סמיק.
אַזױ װעל איך קומען מיט הנדערטסטן חוש צו מײַן גליק.

אַ צװײַג װעט דערצײלן אַ שכּן, אַז גאָט איז פּאַראַן...
באַשערט איז אַ מענטשלעכן אױער צו הערן זײַן שפּאַן,
װען קעניק איבער זײַן גליק װעט דער עלנטעד מאַן.


מיט װנדערטסטן חוש װעט מײַן צײַט, אומגעזעענער װינט,
געפּינען איר קאָסמישע פּאָרעם אין לײַבס לאַבירינט.
און בײדנס פּאַרלױרנקײט װעל איך צעטײלן די הינט.


1965
                          








[35]
 ליד װעגן שײַכּות
 
װער ביסטו, רײנער אָטעם פּון אַ פּענצטער אױסגעקװאָלן,
 מתנהדיקער, לאַנג שױן װױל―באַקאַנטער, מױל־באַקאַנטער?
 איך װעל דאָ בלײַבן אונטערן קבלהדיקן פּענצטער
אַ נאַכּט, אַ טאָג, אַ יאָר, אַ יובל יאָרן,
און תפּילה טאָן, אַז ךו זאָלסט מיר דערמאָנען
אונדזער שײַכּות.

פּאַרבײַגײער באַקלײדן זיך מיט גראָז.
אַ דור שלינגט אײַן אַ דור און װערט ניט זאַטער.
צוזאַמען מיטן קינד װאַקסט אױך זײַן װיג און װערט אַן אָרון.

און מיט דער זעלבער תפּילה, װי אַ מעסער צװישן צײן,
באַנומען שטײ איך דאָ און לױער־לאָקעד:
― דו רײנער אָטעם, ריח װױל־באַקאַנטער, מױל―באַקאַנטער,
דערצײל דעם גרױען קעניג דײַן מתיקותדיקן מקור.

און מיט אַ מאָל ־ פּון גינגאָלד אַ שפּאַרונקעלע
געבױךן צום באַשײדן.
אַזױ זעט אױס די זון דורך צװײַגן טונקעלע:
די גאַס איז דער גן־עדן.


באַשאַפּן האָט דער האַר מײַן װינד־און־װײניקײט.
נאָר דורכגענומען האָט אים באַלד אַ ציטער:
צו ענלעך איז דער מענטש אין זײַן אַלײניקײט
צום היטער און געביטער.

בײַם עץ־הדעת טוט ער מיך פּאַדשלעפּעדן,
און דעמאָלט, מיט התמדה,
                         



[36]
באַשאַפּט ער פּון מײַן עלנט אַ באַשעפּעךין
לױט סאַמע ערשטער מאָדע.

אין מיטן גאַס ― דער זעלבער עפּל רײטלט זיך,
און איז צו גלײַך דער װײַטסטער און דער נענטסטער.
און אױבן אַ גן־עדן―ריח קײטלט זיך
פּון אױפּגעמאַכטן פּענצטער.


1964
                      



















[7נ]
פּאַרשװינדן


את אפּשר פּאַרשװינדן? מקײם זײַן טאַקע
אַ נדר פּון יאָרן, און ▮צטיקן מאָל
פּאַרשװינדן פּון װערטער צום קול־דממה―דקה,
צום דינסטן, אין מידבר געבױרענעם קול?

כ'װעל קײנעס ניט פּעלן,
אַפּילו ניט זיך.

בלױז דיר װעט אַ ראָזקײט אַ צופּ טאָן בײַם אױער ־
אַ טראָפּעלע בלוט אין גלאָז טײ, אַן עסענץ.
בײַ נאַכּט װעט אַ שװײַגן דיר קלאַפּן אין טױער ־
סקעלעטישע בלעטער אין האַרבסטיקע טענץ.


און דו װעסט מיך זוכּן
ביז מאָרגן ― אין זיך.


1965
                     











[38]
זײגערלעך פּון פּלײש

פּאַראַנען זײגערלעך פּון פּלײש. קײן ספּק ניט: פּאַראַנען.
מוזיק פּון זעונג שפּילן זײ, טיק'־טאַקל נאָך טיק―טאַקל.
עס קלאַפּן זײגערלעך פּון פּלײש אין שטײנער, טוליפּאַנען,
אין װערטער יעקבֿ―לײטערדיקע, װערטער פּון סך־הכּל.

באַרױקט איז מײַן גײַסט. אַ טײַך פּאַרשלינגט אַזױ אַ שװימער,
און מענטש־געזעטיקט וןערן זײַגע כװאַליעס מילדע רינגען.
די רינגען דרימלען. װאָס געבליבן אױבן? שאַ און שימער.
נאָר אינעװײניק ־ זײגערלעך פּון פּלײש נאָך קלאַפּן, קלינגען.

ס'דערצײלט אַ חוש אַזױ צו זאָגן: ,,אונטן איז װי אױבן.
דערמאָן זיך: האָסט ניט ליב געהאַט אין לעבן די אידיליע,,.
אק װידער קלאַפּן זײגערלעך פּון פּלײש מיט נײַעם גלױבן:
,,מיר זענען אַלע קינדער פּון אַ קאָסמישער פּאַמיליע,,.


1966
                           











[39]
װאָס איך האָב זאָגן געװאָלט און פּאַרשפּעטיקט

װאָס איך האָב זאָגן געװאָלט און פּאַרשפּעטיקט
צװישן אַזױ פּיל באַזונדערע דירן
בלױז דיר,
װאָס איך האָב שױדערלעך זאָגן געװאָלט און פּאַרשפּעטיקט ―
װינציקער װאָלט עס געװען פּון אַ צװילינגל װערטער,
װינציקער װאָלט עס געדױערט פּון קנאַפּע סעקונדן.

װאָס איך האָב זאָגן געװאָלט און פּאַרשפּעטיקט ―
זאָג איך שױן גאַנצענע ספּרים, און ס'דרײען מיך,
פּײַניקן,
זונזײגערס, פּולע מיט זאַמד און מיט זאַמדיקער צײַט.

װאָס איך האָב זאָגן געװאָלט און פּאַרשפּעטיקט ־
זאָג איך אַצינד אין אַ תפּילה צו דײַנער אַ תפּילה,
ביז דו װעסט געבן צוריק אַ סיגנאַל,
עלעהײ פּון אַ צװײטן פּלאַנעט.
װינציקער נאָך: בלױז אַ גראַם,
בלױז אַן אױ, לאָמיר זאָגן:
ס'לשון פּון קערן אין דר'ערד, װאָס באַשאַפּט זיך אַלײן אַ גן־עדן.

װאָס איך האָב זאָגן געװאָלט ־
װעל איך שװײַגן פּאַר בײדן.


1966
                          






[40]
ליד װעגן מורא
פּאַר חנה ראָװינאַ

זאָגט צו מיר די אױסדערװײלטע,
זאָגט און שװײַגט אַזױ:

,,שרעקן זיך פּאַר דעם װאָס אומפּאַרמײַדלעך
איז ניט קלוג.
זײַ אַ חכּם, קנעט זיך אױס פּון שטױב אַ מענטשן
בעסער!
קענטיק אַז פּאַראַן אַ שׂותפּות
צװישן האַלדז און מעסער.
נאָר אַ שלינגענדיקער אָפּגרונט
װערט דאָס מינדסטע שפּיגעלע,
װען איך זע, װי איצטער,
יענע זקנה,
מיטן װײַסן שטעקן,
מיטן שװאַרצן, ברײטן הוט.
מאַמינקע, כּ'געדענק זי נאָך אַ הױכּע, שלאַנקע, שײנע ―
װעמעס האַנט האָט זי פּאַרװאַנדלט אין אַ ליליפּוט?
נאָך אַ טאָג, אַ נאַכּט, און קלענער, קלענער
װעט זי װערן,
ביזקל קלײן װי אַ מודאַשקע
אונטערגײן
און ־ אױס.
ניט װערן.
אָט פּאַר װאָס כ'האָב מורא: פּאַר דער קלײנקײט,,.

כּ'האָב געװאָלט איר ענטפּערן: עס װערט ניט קלײן אַ שטערן,
ליבעװעלדער ציִען די יניקה פּון זײַן שײנקײט.


1966
                          


[41]
בײַם ערשטן רעגן

װאָס טאָן מיט אַזױ פּיל זכּרון,
װו אים באַהאַלטן,
פּאַראָדערן,
אַן אײניקל זאָל אים געפּינען? ־
אין ערדקױל, אין אירע געדערעם?


דעגן, דעק,
צעשנײַד ניט מיט זון דײַנע אָדערן,
זאָלן פּון שדעק ניט אַנטלױפּן די טרױבן אין כּרם.

אפּשר אין שפּיגל אַרײַנטאָן,
אפּשר דורך פּײגל אים ראַטעװען?
פּײגל, אותיות פּורחות,

נעמט!
מײַן זכּרת איז אײַער.

קאָן זײַן, אַ גוטהאַרציקער פּױגל
װעט אַרײַנזינגען אים אין אַ כּאַטע װען,
און אַ מענטש װעט מאַכּן אַ ברכּה אױי זינגענדיק פּײַער.


1966
                         








[42]
נאָכן רעגן
פּאַר אליעזר פּינעס


נאָכן רעק, װען מײַן הײם איז אױסגעבױט פּון טרערן,
דורכזיכטיק צעפּינקלען ןיך די װענט פּון העלער הױט ־
יעמאָלט קומען אַרבעטער מיט גרינע, לאַנגע שערן,
אָפּצושערן ― װעמען? ― די געבױגענע בײַם פּפֿיט
אָלעאַנדערס.

לײטערלעך פּאַר ליליפּוטן. און אױף זײ פּאַװאָליע
קלעטערן פּריזירער. אונטער מאַגישן געצײַג
פּאַלט אין װאַסער―שפּיגל, אונטן, מידע מעלאַנכאָליע.
קינדערשע ק־עדן־בלױקײט צװישן צװײַג און צװײַג
פּלוצעם זעסטו.

אָפּגעשױרן שױן אַ װאָלקן. און מיט אים אַ נאַסעד
עק פּון רעק―בױגן פּאַלט אין זעלבן טײַכל גראָז.
װונדער: קױם די פּנימער דערקענען זיך אין װאַסער,
און די אַלטע יונגשאַפּט גיט אַ װאַרעמען צעבלאָז
אידע מוסקלען.


־ הײ, פּריזירער נאָכן רעק! װאָס די נפּקא־מינה ―
אָלעאַנדער אָדעד מענטש? איך ברענג צו אײַך מײַן קאָפּ,
אונטערשערן זאָלט איר זײַן צעשױבערטע טשופּרינע,
זײַנע גרױע בלעטעד קעגן נאַכטיקן גאַלאָפּ,
נאָכן דעק ־ ־


1965
                        





[43]
צו לײװיקן



א
צו לײװיקן װיל איך הײַנט שרײַבן. ס'האָט לײװיק
שױן יאָרן פּון מיר ניט באַקומען קײן בריװ.
זײַן אַדרעס? ניט פּינצטערער תּהום, ניט מצביק,
כּ'װאָלט װעלן אַז בלױ, װי ס'איז בלױ תּל―אָבֿיבֿ.

נאָר לײװיק ־ דער נאָמען ― איז אַדרעס, איז װונדער.
איז דעך װאָס האָט שטומקײט פּון װאָרט אַזױ לאַנג
באַשװױרן צו זינגען אַסקעטיש, באַזונדער,
ביז אױסגעשטומט האָט ער זײַן גוף און געזאַנג.

און דעמאָלט בירושה געטאָן אונדז פּאַרטײלן
ןײַן שטומקײט, זי זאָל אונדז באַשיצן דאָס מױל
מיט קלאַנגען װאָס בליִען אין מידברשע הײלן,
אין מיטן המונישן, דולן געהױל.



ב
איך בין אױף ניו־יאָרקער בית־עלמין געשטאַנען
בײַ לײװיקס פּאַרשנײטן געבײן. און אַרום ־
די דאַװנערס פּון ייִדיש. פּאַרפּרױרענע שװאַנען.
און ס'האָט מיר געדאַכּט, אַז ניו―יאָרק איז אױך שטום.

ס'באַהאַלט זיך דער טױט הינטער זילבערנע שטאַבעס.
ניטאָ קײן באַװעגונג אין דאָד און אין װאַלץ.
און ס'שלײַדערט מיט רו, װי סמבטיון אום שבת,
ניו־יאָרק, מיטן אײַזערנעם טײַך אױפּן האַלדז.

אַנשטאָט אירע מױעדן ־ שטײנערנע װעלדעד.
געלײמטע אין הימל ־ די אָדלערס פּון שנײ.
און ס'האָט מיר געדאַכּט, אַז עס גיט אַ באַפּעל דער
פּאָעט און אױף אײביק װערט שטום דאָט געשרײ.
                        

[44]
ג
דערצײלט האָט מיר לײװיק אַ ייִנגלשן חלום:
די פּײַערקױל האָט ער געזען, װאָס פּון איר ־
געװאָרן די ערד. און זי האָט שױן אַ מאָל אים
געבױדן אין פּײַער בײַם ערשטן קאָליר.


און שטענדיק אַ תּיקון געמאָנט האָט די טעמע,
און דאָס איז די תפּילה געװען פּון פּאָעט:
באַשערט זאָל אים זײַן װעגן דעם אַ פּאָעמע.
צי װעט ניט דערגײן װו עס דאַרף זײַן געבעט?

צו לײװיקן װיל איך הײַנט שרײַבן. ס'האָט לײװיק
שױן יאָרן פּון מיר ניט באַקומען קײן בריװ.
זײַן אַדרעס? ניט פּינצטערער תּהום, ניט מצביק,
כּ'װאָלט װעלן אַז בלױ, װי ס'איז בלױ תּל־אָבֿיבֿ.


1966
                      













[45]
צו לעיעלעסן

צום ערשטן מאָל ▮ך רײד צו דיר װי ניט צו מײַנס אַ גלײַכּן.
דײַן לעבן ־ אָפּן―פּנימדיק, דײַן טױט ־ באַהאַלטן האַלט איך.
בשלום װיל איך זײַן מיט בײדן און געפּינען לשון
אײנצײַטיק פּאַר די צװײ באַשערטע,
אײביקע באַשערטע.


צום קעגן―מין װאָס דו האָסט אים גערופּן,,חבֿר טױט,, ―
באַשטענדיק בענקט דאָס לעבן. בײדע גײען זיך אַנטקעגן
צום ראַנדעװי,
באַשטימט נאָך בײַם געבױרן.

סיגנאַלן פּון פּלאַנעטן זענק אומגעריכּטע גראַמען.
פּאַראַן אַ קאָסמישע אַפּטײק, װאָס שטעלט מיר צו רפּואות.
איך נעם זײ אײַן, די ביטערע, און ס'װערט באַזעצט אַ מידבר
מיט שטראַלנדיקע אָטעמס.
יאָ, דער מידבר װערט באַפּעלקערט.

נאָר אַז איך װאָלט דערזען אַ װײַסן פּליגל בײַ אַ גזלן,
צי מײַנע פּינגער װאָלטן מיר געװאָרן װילדע רױזן ―
איך װאָלט זיך ניט געװינדערט,
בין שױן הינטער אַלע װונדערסן
נאָר די▮נס אַ װאָרט פּון פּינצטערניש אַנטזיגלט,
אַן אײנציק װאָרט אַז דו װאָלסט מיר אַנטפּלעקן ―
צעשניטן װאָלט עס מײַן נשמה, עלעהײ אַ דימענט
אַ שװערן אָננעקװאַלטן שפּיגל, און באַפּרײַט פּון דנאָ
אַ צאַפּלעניש פּון פּנימער און סודות.

איך בין אַן אײנס נאָך לאַנגער שורה טרערן.
דער בױם פּון לעבן דרימלט אין דײַן ערד―פּאַרטרױטן קערן.


1967
                         

[46]
קמיעות צום אָנטאָן בײַם זונפּאַרגײן



א
גוט װאָס דעס ניגון באַפּאַלט ניט קײן זשאַװער,
װען דענקמעלער װײַזט ער אַ צונג און באַפּאַלט.
און גוט װאָס אַ חבֿר
איז אַלץ נאָך אַ חבך,
גרױהאָריק אַפּילו ―
װערט ער ניט אַלט.


איך האָב ניט געבעטן קײן רום און קײן בראַװאָס,
נאָר װי צו כּל נדרי ־ פּאַרפּאַסט זיך אַ מאָל
מיטן עלנט פּון מענטש.
און געטאָן מיט התלהבֿות
אַ תּפּילה אַזאַ צװישן ליכט און קרישטאָל:
     
אַ פּדײַנד זאָל מיך שטענדיק דערמאָנען
     װען איך װעל אַלײן זיד פּאַרגעסן.
     און אַז איך װעל שלאָפּן מעת־לעתן
     אַ סך ־
     זאָל עמעז זײַן װאַך.


מײַן טרױער און פּרײד איז געקניפּט און געבונדן
מיט זײ, מײַנע פּרײַנד. און ס'געשעט אַז איך שיק
מײַן שאָטן, זײ זאָלן אים שטילן די װונדן,
את ס'קומט אַ געטרײסטער מײַן שאָטן צוריק.

דער זעלביקער פּרײַנד אױף די בערג,
אין די דנאָען,
                     




[47]
אין מידבר װי ס'ברענגען אים עסן די קראָען,
צי פּאָלקיש דערהײבן פּון זקן וטף.

דו לערעך,
דו רעטערין מײַנע,
דו גאָון,
מיט פּאַרבן געליִען בײַם טאָג פּון באַשאַף.



ב
דו ליכּטיק לעבן, זאָג מט פּון געװױנהײט:
,,אײנמאָליק לעבט מען, לאָמיך, לאָמיר, לאָמיר,,.
דײַן פּרײַנד איז אײן מאָל שױן געװען אַ צװײטער ―
צעגוססט זיך, װי װאַקס אַנטקעגן פּײַער.

צײל איבעד דײַנע טרערן מיט אַ בלײַער, און די רײנסטע,
פּון סאַמע האַרץ ־ װי זענען? האָסט אַלײן מיט זײ באַװײנט אים.
װי ס'בלײַבט נאָך אַ קאָנצעךט אַ רױזבוקעט אין פּילהאַדמאָניע ―
אַזױ איז ער אין דיר געבליבן. עולם איז צעגאַנגען.

דו ליכּטיק לעבן, נאָך פּאַראַן מוזיק װאָט איז בכּוח
מיט מים־חײם אָנטרינקען אַ בלום אַן אָפּגעשניטענע.
דעריבער זאָג ניט אַז מע לעבט אײנמאָליק. ניט קײן זיגער ־
געקומען איז דײַן פּרײַנד צוריק, װײַל טױטע זענען קליגער.
                          








[48]
ג

און אױב אין אײנזאַמקײט, אין אירע
הײלן,
װו בײנער קומען טרינקען רױטן מאָן ―
פּאַראַן אַ פּרײַנד אַ רואה־ואינו־נראה
דיר צו הײלן
דעם ביס אין דער נשמה,
װען ס'באַפּאַלט אַזאַ סקאָרפּיאָן.

פּאַראַן אַ פּרײַנד, אױב ניט אין דײַנע אײגענע פּיר אײלן,
איז װײַטער,
הינטער כװאַליעס ניט צו צײלן,
װאָס אױסער אים ―
דײַן חלום װעסטו קײנעם ניט דערצײלן.

פּאַראַן אַ פּרײַנד, װאָס איז קאַפּאַבל
זיך מיט דיד צו טײלן
זײַן אָטעם, װי זײַן ברױט,
אין גלײַכע טײלן.


1966
                          










[49]
זכר לשטאָ
אַן איובדיקס

קלעזמער, שפּיל מיר אַן איובדיקס
צו מײַן אױסגעברענט װײַסן געבײן,
װאָס צוקט אין דער טונקל מיט גליעװדיקס
און אַ פּאַרמעט צװישן צײן.

די אותיות מורמלען דאָרט קענטיקע,
ס'באַװײנט זײַן געליבטע ― אַ גראַם:
איך לײען מײַן אײגנהענטיקע
צװאה אױף יענער זײַט ים.


1965
                              































































































































.
                     


[נ5]
אין בלױע העמדער

אין בלױע העמדער ־ אָנגעטאָן װי גלעקער ביז די פּיאַטעס,
געבונדן אײנער צונעם צװײטן פּאַר די הענט מיט שטריק ־
אַזױ מאַרשירן דורך דער גיהנום־גאַס פּון מײַן זכּרון,
פּאַרבײַ דער גרינער בריק,
צעקרימטע, גאַל־געפּלאַצטע כאַטעס,
צעװישן בלאָנדע ביקסן און זיך צלמדיקע גױים ־
אַזױ מאַרשירן יאָרן, יאָרן, יאָרן,
פּון דולהױז צו דער געטאָ ־ קראַנקע ייִדן, משוגעים.

אַ שטיװל האָט מיך צװישן זײ אַרײַנגעשטױסן, װער איך
אַ בײן פּון זײער בײן. אַ טרױם פּון זײערע געהירן.
און גוט איז מיר אַצינד. גוט־מאָרגן. אשרי תמימי דרך.
בין אָנגעטאָן אין זעלבן בלױען העמד. און אױף די הענט ־
אַ שטריק, זי װעט אונדז אַלעמען שױן פּידן
צו נײַע טױערן, צו נײַע װענט.

אַזאַ צונױפּגעטוליעטקײט מיט ייִדן איז אַ זכּיה.
האָב קײן מאָל ניט געפּילט אַזױ די יזדנפּרײד אין צער.
סױ―זומערדיקער בלױ. און אױך משיח אונדזער האַר
מאַרשירט אין זעלבן העמד װאָס אַלע, בלױ װי די װי▮ע.

ס'איז יעדנס קאָפּ אַן אָפּגעגאָלטער, גאָלער,
נאָר ס'פּנים ־ אַ פּאַליטרע נאָך אַ װילדן, טױטן מאָלער.
נאָך אָטעמען פּאַרטריקנטע, ניט־אױסגענוצטע פּאַרבן,
אַ שאָטן פּון אַ פּענדזל טאַנצט אַרום אױי זײער שאַרבן.


אַזױ מאַרשירן דורך דער גיהנום־גאַס פּון מײַן זכּרון,
פּון דולהױז צו דער געטאָ ־ משוגעים, אין אַ פּרעמדער
                          



[54]
יענװעלטיקײט, אין לאַנגע, בלױע העמדער,
אַזױ מאַרשידן יאָרן, יאָרן, יאָרן.

און דאַנקען דאַנק איך הײַנט װי דעמאָלט פּאַרן זכּות און כּבֿוד
צו זײַן מיט די געפּאַלנסטע געבונדן און געקאָװעט,
מאַדשירן אױפּן ברוק מיט זײ צו געטאָ און צו שײַטער,
אַבי װאָס װײַטער,
אַבי צו זײַן װאָס װײַטער
פּון דײַטשן.


1966
                          

















[ננ]
איך קאָן אים ניט פּאַרגעסן


איך קאָן אים ניט פּאַרגעסן דעם פּאַרגעסענעם.
איך קאָן אים
אַפּילו ניט געדענקען: מיט אַ טלית אױפּן פּנים ־
אַ גוסס אַ צעטראָטענער אױי ברוקשטײן פּון סטראַשון־גאַס.
ביז װאַנען פּון לבֿנה־גאַס װערט אומזיניק אַ זונגאַס.


איך קאָן אים ניט פּאַרגעסן דעם פּאַרגעסענעם.
און װיפּל
באַשערט איז מיר געדענקען אונטער טשװעקעס פּון מעת־לעתן?
פּאַרזונקען שױן זײַן ריפּן־שיפּל מיטן האַרץ אין שיפּל.
און אױך זײַן האַנט װאָס קנײַפּט אַ װאָלקן לאָזט זיך ניט פּאַרגעסן.

אַ פּאָלק, צונױפּגעשפּיליעט אין װײַסהאָריקער בהלה
מיט זיכער־נאָדלען געטלעכע פּון שרעק! און דער באַשאַף
באַהאַלט זיך אין די שמוצקאַנאַלן פּינצטערע װי סמאָלע.

די האַנט װאָס קלעטערט אױבן נע־ונדיש
און קנײַפּט אַ װאָלקן ־
װיל זיך מיטן װאָלקן ניט צעשײדן:
― ייִדן, שטעלט זיך אָפּ אַ װײַלע, גיט אַ תקיעת―כּי,
אַז קײנער װעט נאָך מיר ניט זאָגן קדיש.


איך קאָן אים ניט פּאַרגעסן דעם פּאַרגעסענעם.
אַ װײַלע
צװײ געטאָ־פּלעקן בלײַבן שטײן געבױגענע דערנעבן:
־ פּאַר װאָס ניט זאָגן קדיש? ― פּרעגן בײדע אים אַ שאלה.
די האַנט װאָס קנײַפּט אַ װאָלקן ענטפּערט בײדן:
־ װײַלע, װײַלע
איך ־ װיל ־ נאָך ־ לעבן ־


1966
                         

[6נ]
ל,,ג־בעומרדיקע שײַטערן
פּאַר אַהרן צײטלין

ל,,ג־בעומרדיקע שײַטערן אין בשׂמימדיקן פּלאַטער,
פּון אײלבערטענע צפּון―בערג ביז קופּערנאַכּט אילתער.


װי ברענענדיקע בינשטאָקן מיט האָניק אין די פּונקען,
און קינדער שפּילן זיך דערבײַ אין אײַער זון פּאַרזונקען.


אָ, װעמעס טרערן װײנען איצט אַרױט פּון מײַנע, װעמעס?
פּון װיפּל טײלן טױט און לעבן שטעלט זיך אױף דער אמת?

ל,,ג־בעומרדיקע שײַטעדן בײַם ניעמאַן און װיל?ע ― ―
און װו אַ לאָנקע בלײַבן װײַסע בײנדלעך נאָך דער שקיעה.

צעשמאָלצן װערט דער זיפּצנדיקער שנײ פּון אירע זודן,
און ס'בליִען בלױע אײגעלעך אין פּאָר, אין פּאָר װי יוד'ן.

און װי דאָס פּײַער יאָגט זיך נאָכן רױך און װיל אים פּאַנגען ―
אַזױ אַן אָטעם זוכט זײַן יונגן מױל װאָס איז פּאַרגאַנגען.

ל,,ג־בעומרדיקע שײַטערן▮ געבליבן איז פּון זאַמעט
אַ תפּילין―זעקל אױף אַ צװײַג מיט קריעה־ריס אין סאַמעט.

מײַן װילנע איז אַרײַן אין פּײַער, שטאָט נאָך שטאָט אין פּײַער,
און איר, אַנטקעגן סיני―באַרג, זענט יענעם אַש מטהר.

און קינדער שפּילן זיך דערבײַ, און ס'האַרץ ־ אַ װידערשפּעניקס,
און ס'פּלאַטערט אױך אַרױס פּון אײַך מײַן טעכטערל: אַ פּעניקס.


1966
                             



[7נ]
דער פּאַפּירענער װאַלד

װען מײַן בריװטרעגער קומט װי אַ מלאך מיט אײנציקן פּליגל,
און זײַן פּנים ־ אַ בריװ: אַנדערש אינעװײניק, אַנדערש אױטערלעך ―
מט אַ ציטער מײַן שטוב. איר מזוזה איז מער ניט קײן זיגל.
אַ פּאַפּירענער װאַלד װערט מײַן שטוב, פּול מיט אותץת און אותיעלעך.

אַ פּאַפּירענער װאַלד? איז עס אפּשר אַ טרױם פּון שגעון?
האָב ניט מורא, ס'איז װאָר: בין אַ י?נגערער דאָך ניט קײן אַנדערעד.
איבער זומפּיקן שׂונא איך שפּאַן צו דער שטאָט פּונעם גאָון,
צונעם הײמישן בױדעם עס װאַקלט אַ הײמלאָזער װאַנדערער.

צװישן אַלטע מלבושים, װאָס מ'האָט ניט באַװיזן צו שענדן ―
מיך באַגעגנט מײַן קאַץ. איז געבליבן דאָ היטן די בערװענעס.
און אױי מאָרגן ־ ס'איז דאָ נאָך אַ מאָרגן ― צו װעמען זיך װענדן?
איז קײן ▮ינציקער י?ד מט פּאַרש, צי מיך פּײַניקן נערװן עס?


את אױי מאָרק ― ס'איז דאָ נאָך אַ מאָרגן ― און װידער אױי מאָדגן:
סײַדן הער װי די האָר דײַנע װאַקסן, אַנשטאָט מע זאָל שמועסן.
און אױי מאָרגן ־ ס'איז דאָ נאָך אַ מאָרגן ־ און װידער אױי מאָרגן:
סײַדן עס דײַן פּאַרשימלטן שאָטן, אױב קענסט נאָך די דו עסן.

אָבער גאָט ▮ז אַ ןײדע, װי זאָק עס פּלעגט מיד אַ שכּן:
ס'קומען תּחית־המתימדיק טךיט מיט אַן עכּאָ אַ שטײנערנעם.
און אַ בריװטדעגער ברענגט מיר מתּנות צו אונדזער נצחת:
,,אַז ניטאָ מער פּאַר קײנעם די בריװ צו צעטײלן ― דו אײנער נעם,,.


און אױי מאָרגן ― ס'איז דאָ נאָך אַ מאָרגן ־ און ס'ברענגט מיר װי קודם
יענער בריװטרעגער גאַנצענע פּעק מיט קאָנװערטן יענװעלטיקע,
ביזקל פּול, װי יום־כּיפּור אַ מאָל אין אַ שול, װערט מײַן בױדעם,
פּון לבֿנה באַלױכטן דורך שינדלען צעשפּרונגענע, שפּעלטיקע.
                            


[58]
אַ פּאַפּירענער װאַלד מיך באַשיט מיט פּאַפּירענע בלעטער
פּון טאַשקענט, אַשכאַבאַד און קאַמטשאַטקע, פּון פּראָנטן און פּײַערן.
און דער זעלביקער נוסח בײַ אַלע, צי פּריער צי שפּעטער:
,,מײַנע טײַערע עלטערן,,▮ ,,טײַערע שװעסטער,,▮ ,,צום טײַערן...,,

דער פּאַפּירענער װאַלד שטײַגט―זיך־איבער―אַלײן אין זײַן שטײַגן.
איז דאָ עמעץ פּאַראַן אױסער מיר און די קאַצאױגן טרעדיקע?
און עס טרײסלט אַרונטער אַ פּראָטטיקער װינט פּון די צװײַגן,
מיטן זעלביקן נוסח, אַ בלאַט נאָך אַ בלאַט ־ פּון אַמעריקע.

דער פּאַפּירענער װאַלד װעט פּאַרשיטן מײַן אײנציקן שטעגל,
דער פּאַפּירענער װאַלד װעט מיך באַלד מיט די בלעטער פּאַרװײענק.
און איך זע װי די טײַערע זענען אַהער עולה־רגל
און זײ קושן אָן־ליפּן די בריװ און אָן־אױגן זײ לײענען.


1966
                             













[59]
פּאַרמאַך דאָס פּענצטער

חלילה דיר צו ענדיקן. ס'איז ניט קײן צײַט פּאַר שלמות.
▮יביקער פּון מירמל זענען שײמעס.
פּאַרמאַך דאָס פּענצטער. זאָלן שאָטנס אָנטאָן זיך אין זעק.
װען שדים שפּילן קאַרמען, ריגאָלעטאָ.
און לאָז ▮בער אַ לײדיקע שורה, אַ פּלעק ―
אַ זכּר לגעטאָ.


1965
                       

















[60]
ליד װעגן תּיקון

אײנציק, אײנסיק, ניט־דערקױלעט
פּונעם נלאַװנעם באַלעבאָס ־
בײַ אַ קאָפּטשענדיקן מולד
שטײ איך אױי צו תּיקון־אות.

אײַנגעטוליעט אין מײַן זײדנס
אַלטן הימל ביזן ברעם,
איז דער זעלבער ניגון ― בײדנס,
טאָפּל זע איך און פּאַרנעם:

שװאַרצע פּינטעלעך װי בליקן,
אָפּגעשפּרונגענע פּון קלף,
מיניען, מאָנען: גיב אונדז תּיקון,
זײַ באַשאַפּער, זײַ באַשאַף!


1965
               












[61]
דױך פּון אױסגעבךענטן װאַלד

פּאַראַן אַ גסיסה לענגער פּון אַ לעבן. און פּאַראַן
אַ רױך פּון אױסגעברענטן װאַלד.
װיהין ער זאָל ניט װאַנדלען ―
באַגלײט אים ביץ האַלדז אין אַש
דער גוססדיקער מאַן:
־ רױך פּון אױסגעברענטן װאַלד,
איך מוז דיך מיט געװאַלד
אין אַלטן, לעבעדיקן װאַלר
באַלד
באַלד
פּאַרװאַנדלען.


1965
               














[62]
גוטע דײַטשן

דערצײל מיר ניט פּת גוטע דײַטשן. ס'קערט פּון דעם די גאַל.
און זאָל דעד טײַװל גײן צום טײַװל ־ אױך מיט זײַן מעדאַל.
;עס װײנען אױי העברעיִש מײַנע אױסגעצאַנקטע אותיות,
די זעלביקע פּון ערשטן ליד און לעצטן יתגדל(.

איך האָב געזען װי גוטע דײַטשן מאָרדן װױל און גוט,
און שפּילן אױי אַ זילבערפּלײט אין זעלביקער מינוט.
און שפּילן פּוטבאָל מיט אַ י?דיש קינד. זאָל אײביק, אײביק
זײ בױערן אין טעמפּן שאַרבן זײַן פּאַרגאָסן בלוט.

מיט ערד אַטאָמיש־אָנגעשטעקטער װאָס זשע בלײַבט צו טאָן?
',פּאַרשיטן ערד מיט ערד און שטענדיק מײַדן דעם ראַיאָן,'.
דערצײל מיר ניט. אױב ס'זענען גוטע דײַטשן דאָ באמת,
פּאַר װאָס פּאַרזוכן זײ ניט זײער אײגענעם ,,ציקלאָן,,?


1966
                           












[נ6]
אַ װאָרט אָן מוזיק


אַ װאָדט אָן מוזיק, מיט אַ שטותיקן זינען,
אַ קנאַפּער מחותּן אין קעניגדײַך ליד ―
אַ װאָרט אָן פּערזענלעכקײט, אָן אינדיװיד,
אַ זלידנע באַשעפּעניש:
כּאָטש ־
און קאַפּאַבל אין מיטן דערינען
אַראָפּפּירן װערטער געזונטע און קלאָרע פּון זינען.

און אַלץ װײַל כּ'האָב צופּעליק אונטערגעהערט אין שפּיטאָל
צעצױגענע גסיסה ־
אַ מענטשל, װי טױזנט פּאַרשאָלטענע יאָר װאָלט ביז איצטער געלעגן אין תפּיסה ־
אַזױ געל, אַזױ גאַל, אַזױ גאָל,
אַ מענטשל מיט אָרעמס פּון טרוקענעם באַמבוק
און ציפּערן ־ זע נאָר ־ פּאַרגעס־מיך־ניט־בלױע:


― מײַן גאָט, אױב עס איז מיר באַשערט, איך בין ראױ
צו שטאַרבן אָט דאָ, איך אַלײן זאָל בלױז װיסן מײַן קבֿר,
אַלײן זאָל איך װיסן. װײַל כּ.האָב דאָך ניט קײנעם
אַחוץ זיך אַלײן ־
טאָ לאָז מיר כּאָטש איבער אין אים לזכּרון
מײַן אַלטע, אױף לעבן דערשראָקענע, יונגע נשמה.
װאָס דאַרפּסטו זי, פּאָטער?
צו דיר דאָך געהערן
אַזױ פּיל נשמות
פּון יונגע און זקנים,
נאָך מער װי די שטערן.
װאָס דאַרפּסטו זי, פּאָטער?


און איך האָב נאָר אײנע, אַ קױם־קױם פּאַרהיטע,
דערלױב מיר צו זאָגן, איך בין דאָך ניט שולדיק, פּון שחיטה,
                             

[64]
אַן אײנציקע שטילע נשמהניו, װי אַ נר־תּמיד,
אַן אײנציקע ניט בלױז פּון מיר ־
פּון מײַן גאַנצענער שטאָט.
װאָס דאַרפּסטו זי, פּאָטער?

טאָ לאָז מיר כּאָטש איבער אין דר'ערד לזכּרון
מײַן אַלטע, אױך לעבן דערשראָקענע, יונגע נשמה.


1967
                          


















[נ6]
אַ קלאַפּ אין טיר

אַ קלאַפּ אין טיר ־
געבענטשט איז דער װאָס קאָן עס ניט פּאַרשטײן.
איך האָב געאײַלט פּון שטאָלץ אַן אײַנגעבױגענער,
מײַן שפּיגל האָט געלאַכט אַ רעגנבױגענער,
איך האָב די טיר געעפּנט, ס'איז אַרײַן אַ ־ שטײן.


אַ גרױער שטײן.
געבענטשט איז דעך װאָס זאָגט דער װאָר: ניט װאָר!
ס'װאָלט זײַן אַ שפּיכת־דמים װען איך קוש אים ניט.
און פּאָדער בײַ אַ דומם קײן פּירושים ניט,
װען אױך די ליפּן זענען שטײן. װאָס װערסטו דאָ געװאָר?

,,מײַן ליבער, זײַ
געבענטשט,, ־ האָב איך דערהערט פּון העלער הױט.
און כ'האָב דערקענט אין קול: ס'איז מײַן געװעזענע,
יונגפּיסיקע, אין פּדילינג―רעגנס בעזענע.
מײַן גאָט, װי טוט מען אָן אַ שטײן אין לעבעדיקער הױט?


1966
                         










[66]
דער שמײכל פּון מײַדאַנעק



א
ניט גרעבער װי דאָס הײַטל פּונעם אױג ―
מײַן שכנס טיר.
ניט גרעבער פּון דער גינגאָלדענער קרעטשמע,
װי ס.קומט אַרײַן, װו ס'פּאַלט אַרײַן אַ מידער טױ צו נעכטיקן.
ניט גרעבער פּון אַ שאָטן
אָפּגעשונדן פּונעם חומר ―
הלמאַי געראָט מיר קײן מאָל ניט צו עפּענען די טיר,
אַז בסך―הכּל איז די טיר פּון קײנעם ניט פּאַרשלאָסן?


און ער, מײַן סאַמע נאָנטסטער,
קמיק נאָנטסטער,
הלמאַי קאָן ער ניט דורך דער זעלבער טיר אַרײַן צום שכן
און זאָגן אים אַ פּשוטן גוט־מאָרגן?
די טיר איז דורכזיכטיק װי שרעק,
די טיר איז ניט פּאַרשלאָסן.


ב

װי װײַט איז אַ פּאַרגאַנגענע סעקונד?
איז װײַטער בלױז מיט אײן סעקונד
פּון יעדן הײַנט און מאָרגן.
מײַן שכן איז אַלײן אַזאַ פּאַרגאַנגענע סעקונד,
באַצױגן מיט אַ מאַסקע,
אַז די װונד
זאָל זײַן פּאַרבאָרק.



ג
מײַן שכּן קלאַפּט אין טיר
אַזױ צו זאָגן:
ס'איז אָנגעשפּאָלטן װי אַ פּוסטער בױדעמטאָפּ די ערד,
און קױם דערלאַנגסט אַ זעץ אַ קאַפּל פּעסטער ־
                         

[67]
צעפּאַלט זי אונטער דיר אױי אַש און פּאָרעך,
און אַלע ימען הױדען זיך צוריק אַרײַן אין הימל
און לעשן אױס די שײַטער―הױפּנס, װאָס מע רופּט זײ שטערן.
איז אפּשר קענסטו מיר אַנטלײַען פּליגל,
אַװעקצופּליען אױף אַ מער געזיכערטן פּלאַנעט?
אָן איבערקלער בין איך פּון דאַנען עוקר.


אַ גאָטס―רחמנות אױף די ערד־געבױרענע.
װאָס זענען שולדיק עפּל, אַז איך טראָג אַזאַ מין הױקער?



ד
אױף אַ קרעמאַטאָריע―קױמען אין מדינת פּױלן,
אַ באָרװעסער,
מיט פּיס אַראָפּגעהאַנגענע,
װי קינדװײַז
בײַם כאַפּן פּיש אין לולבדיקן װאַסער ־
זיצט מײַן שכּן.
אים חלומט זיך:
דער העקל פּון זײַן װענדע,
האָט אים אַלײן פּאַרמאַניעט
מיטן פּינקלדיקן װערעמל.

ער איז אַלײן זײַן פּאַנגער
אױף דער לאַנגער
דינער װענדע.
ער איז אַלײן זײַן אײגענע לעגענדע.



ה

איז װאָס אַ שטײגער טוט ער אױפּן קױמען,
װען יענער האָט שױן לאַנג פּון ךױטן בױך אַרױסגעלאַװעט
מײַן שכנס פּאַרמעטענע שטאָט מיט ייִדן?
ער האַלט אין האַנט אַ שפּיגעלע
און שפּיגלט―אױס
                          

[68]
װי קינדװײַז
אַ זון―העזל אױף פּנים פּון זײַן זײדן ―
אַ גרינעם שמײכל, װאָס װאַרפּט־אָן אױף אַלט און יונג אַ פּאַניק,
און לאָזט ניט חלומען, און לאָזט ניט שװײַגן, רײדן:
ער שפּיגלט־אױס און שפּיגלט―אײַן דעם שמײכל פּון מײַדאַנעק.



ו
דער שמײכל פּון מײַדאַנעק פּאַלט
אױף חתונות און בריתן.
אין אָפּערע.
טעאַטער.
הינטער די קוליסן.
אין קנײטשן פּון דײַן ברױט־און־זאַלץ,
געזאַלצענעם געװיסן.

דער גרינער שמײכל פּאַלט
אױף דײַן עלעגיע, דײַן באַלאַדע
און אױף אַ ליאַדע
ציטערקלאַנג באַזונדער.

דער שמײכל פּאַלט,
מיט זשיפּענדיקן פּײַער,
אין בעסטן װײַן,
בורגונדער
צי טאָקײַער.

ער פּאַלט אױף נידעריקע סטאַציעס,
קױם געמאַפּעטע, װי שװאָמען.
און אױפּן הױכּן בנין פּון די נאַציעס
די פּאַראײניקטע,
און העכער ― אױפּן זילבערנעם װאַנדדאָװניק
צו די תהומען.
                           

[69]
ז

און קײנער װײס ניט, אַז אין זומערנעכּט
געזאַלבטע,
הױך―געװעלביקע,
אין שנײיקע צי רעגנדיקע רױמען,
אַ באָרװעסער,
מיט פּיס אַראָפּגעהאַנגענע, װי קינדװײַז ―
מײַן שכּן זיצט אין פּױלן אױף אַ קױמען,
באַטראַכט די שײנע װאָר װאָס איז קײן װאָר ניט,
און װאָס מײַן שכּן טוט, איז אַלץ דאָס זעלביקע:
ער האַלט אין האַנט אַ שפּיגעלע. מער גאָרניט.


1966
                         
















[70]
הײַנט איז יאָרצײַט

אַל־נקמות, הײַנט איז יאָרצײַט, יאָרצײַט. הײַנט. אַצינד ―
װען גערופּן האָט צו דיר אַן ערשט געבױרן קינד.

הײַנט איז יאָרצײַט נאָכּן שמײכל איבער װאַלד און פּלײן,
יעדער האָט הײַנט יאָרצײַט נאָך זײַן שװעל, נאָך זיך אַלײן.


הײַנט איז יאָרצײַט נאָכּן רעגן נײַנצן פּערציק דרײַ.
נאָכּן לעצטן קאַרשנבױם און שװעלבעלע דערבײַ.


הײַנט איז יאָרצײַט נאָך מײַן צײַט, פּאַרפּרױרן אין פּאָנאַר,
הײַנט איז יאָרצײַט נאָך מײַן מאַמעס געלן סאַמאָװאַר.

נאָכּן שנײ, פּון מײַנע װײַסלען אױסגעשנײט, בשעת
איך האָב צוגעדעקט מיט אים דעם קבֿר פּון מײַן גאַס.

הײַנט איז יאָרצײַט נאָך די צװײ מלאָכים בײַ מײַן בעט,
הײַנט איז יאָרצײַט נאָכּן צפּון־שטערן ערגעץ העט.

יאָדצײַט נאָכן שפּיגל מיטן בלױען טײַך אין ראַם
װי עס באָדן זיך די ליכּט און שאָטנס פּון מײַן שטאַם.

הײַנט איז יאָרצײַט נאָך אַ שבת, רײן װי אַ בריליאַנט,
הײַנט איז יאָרצײַט נאָך דער פּידל אין מײַן חברס האַנט.

הײַנט איז יאָרצײַט נאָך אַ לײַב אין פּרײדיקן אַנטבלױז,
הײַנט איז יאָרצײַט נאָך דער לעצטער יאָרצײַטליכּט אין קלױז.

יאָרצײַט נאָכּן לאַנק זײגער אױף דער װאַנט פּון לײם,
אױ, נאָך אַלע װיגלידער פּון אונדזער עיר־ואם!


1966
                         

[71]
די װעלט צוקאָפּנס
געשװינדער פּונעם ליכּטלױף

געשװינדער פּונעם ליכּטלױף ― צו אַ נײַעם קיום שטײַג איך.
אָ, װער האָט מיך אַ צי געטאָן פּון ערדקױל, און װוהין?
פּלאַנעטן מיט געפּלאַצטע הערצער גוססן פּאַרבײַ גיך.
אַ מלאך הענגט אין הימל אױי אַ זילבערן געשפּין.

אַ שטערן־בעזעם קערט דאָ אױס די צײַט און אירע צײַטלעך,
דער סיריוס דאַרף קײן ןײגער ניט צו װיסן װי ער האַלט.
איז נאַכט? איז טאָג? איז גאָרנישט? יאָ, דער גאָרנישט איז דאָ דײַטלעך,
װי אומשולדיק פּאַפּיר װאָס בענקט נאָך פּאָרעס און געשטאַלט.

געשװינדער פּונעם ליכּטלױי ― דאַרי דאָך מײנען: איך בין װײַטער,
פּון בלאָטערדיקער ערד מיט יעדן אָטעמצי. הלמאַי
דערזע איך פּלוצעם זיך אַלײן געשלײַדערט אױי אַ שײַטער,
און מײַנע װינדן שמעלצן זיך אין אים װי רױטער בלײַ?

גערױם איז רױם. און מלכותדיק. און װײַט. און בלױ־געצעלטיק.
נאָר ס'יאָגט מיך אָן ס'געװעזענע: איך בין געװען און בין ― ־
באַשערט איז מיר צו לעבן און צו שטאַרבן טאָפּל־װעלטיק,
באַשערט איז מיר זיך אָפּרײַסן פּון ערדקױל, נאָד װיהין?


1964
                            








[בֿ7]
שורות אױפּן ים געשריבענע



א
אַ לעבן־לאַנג אױפּן ריטעם פּון װאָרט, װי אַ מאַטראָס אױפּן ים געבױרן ―
בין אױך אַ מאַטראָס און שפּאַן אומזיכער
בלױז אױי דער װײַטער יבשה,
װי אין הײס―פּאַרלאָפּענע שױבן טאַנצן שיכּורע מעסערס.
די צװישנברעגן זענען, אַזױ צו זאָגן, מײַן פּראָזע,
מײַן ערדיש ברױט װאָס איך מוז צװואַרפּן די צײנער,
אָפּשטאַמלינגען פּון אַלטן, מוראדיקן מולך.
און זינקען װעל איך מיטן װאָרט אין אײנעם
דער לעצטער.
זינקען, און װערן אױי שטענדיק
מײַן אײגענער אַנקער.



ב
װער האָט געזאָגט, אַז דער ים איז גאָטס קלאַפּעדיק האַרץ?
אַצינד איז ער אומשולדיק בלױ מיט אַ צומיש פּון שמײכּל.
אױגנבלױ פּון אַ פּאַררעטערין.
קלאַסישע אױגן
הינטער װעלכּע עס זשיפּעט אַן אָפּגרונט
מיט האָריקע שלאַנגען.


ג
דעד שטורעם באַהאַלט זײַן אמתן נאָמען
הינטער שױמיקער מאַסקע: ,,שטורעם,,.
שטורעמדיק זוכּט ער אַן עמעצן
איבערצוגעבן דעם סוד.
עס פּלאַצט זײַן גאַל:
דערװײַל איז נאָך קײנער ניט זוכּה.
אַן אײנציקער קלאַנג פּון זײַן װאָר
איז מיר נאָר―װאָס געקומען צו חלום.
                              

[76]
ד
אָנצאָליקע נאַקעטע קנעכט זענען, ים, דײַנע כװאַליעס,
צום אױסגלײַכן מאָסן און פּאָרמען מיט זעלביקן שפּיגל.
דערפּאַר טו איך לױבן דײַן אָפּענעם שׂונא דעם שטודעם,
דעם װאָס איז מורד מיט שׂימחה
די ליגנערישקײט פּון דײַן פּלאַד,
דערלאַנגט זי אַ שונד װי די פּעל פּון אַ חיה,
אַ חיה אין מיטן געיאָג,
צו זען װי דײַן אינגעװײד
שלײַדערט זיך פּעלדזיק און תה1מיק.
מקױם זאָל װערן די אַלטע מחשבֿה:
אונטן ־ װי אױבן.
דאָס זעלבע.



ה

און באַנאַנד מיטן שטורעם װער ביסטו.
נאַכטיקער ים, בײַם באַשעפּער?
־ לעבן פּענצטער מײַן קינדס אַקװאַריום
צעשניטן פּון גילדענע פּישלעך.

שײ ,,צעזאַרע,,, אָקטאָבער 1965
                          










[77]
צװישן פּאָמפּײ און װעזיװיוס


צװישן פּאָמפּײ אק װעזיװיוס ־
אַ שפּאַן
פּון לײדן און פּרײדן.
ןונפּאַרגאַנג שפּיגלט אַ קאַלטן װולקאַן
איבער בײדן.

ס'פּאַסט זיך דאָס צװײַגעלע קאַרשן
אַצינד ―
קאָליר פּון געװעזענעם פּלאַקער.
זאָל בלײַבן אַן אײנציקע קאַרש, װי אַ זינד
פּון אַלע געשמאַקער.


צװישן פּאָמפּײ און װעזיװיוס ―
פּאַרש
שׂינאה און אַהבֿה.
הײַנטיקע נאַכט װעט דאָס מױל פּון װילקאַן
פּאַרןיגלען די שטילקײט מיט לאַװע.


1965
                    










[78]
אין די קעלערן פּון פּאַרגעסן


מיר זענען אַראָפּ זיך פּאַרגעסן
אין,,קאַװאָ דעז אובל?עט,, ―
אין די קעלערן פּון פּאַדגעסן,
הײַנט אַ קאַבאַרעט.

אַ מאַטראַץ אין פּורפּודנעם פּליוש ― די סצענע.
און אַ טענצערין ― װײסט ניט: יונג צי אַלט? ־
װי אַ מלאך מיט אַ היענע
פּאַרצװילינגט אין אײן געשטאַלט.

אונטער מיסטישן קאַנדעלאַבער
פּאַרגעסט זי בײַם טאַנץ זיך אַלײן,
און עס טאַנצן אַ דאַנס מאַקאַבר
די פּאַרגעסענע, זײער געבײן.


די פּאַרגעסענע, זינדיקע, יענע
װאָס מיט הונדעךטעד יאָרן שריק
מ'האָט פּאַדמױערט דאָ בײַ דער סענע ―
קומען צוריק, צוריק.

אַ האַנט אױי מײַנער, װאַרעם באַװעגלעך,
װי ליפּן אין פּינצטערן בונד ־
װערט קאַלט און בײניק. איז דאָס מעגלעך?
און אײַזיקער פּון סעקונד.


מיר זענען אַראָפּ זיך פּאַדגעסן
און האָבן דערבײַ פּאַרגעסן,
אַז אין קעלעדן פּון פּאַרגעסן
קאָן מען ניט פּאַרגעסן.


פּאַרין, 1967
                     

[79]
דאָס אױסערמענטשלעכּע



א
אומזיסט האָב איך געמײנט, אַז בלױז אַ מענטש קאָן זײַן אַ שרײַבער,
אַז בלױז אַ מענטש קאָן לײענען אַ בוך. נאָר זינט איך בין
געלעק אין אַ דזשונגל ־ װאָלט איך שװערן:
פּאַרש אַ דזשונגל―גאָט אַ יאָ־געזעענער,
װאָס פּירט שױן יאָרן זײַן אינטימען טאָגבוך אױי מײַן שטערן.



ב
באַקאַנט איז מיר אַן אױסטערלישער לײענער. דאָס איז
געשען דעם לעצטן זומער אין פּאַריז:
בײַ אַלטע בוקיניסטן לעם דער סענע
געמישט האָב איך יאָרהונדערטער,
נעקױפּט זײ פּאַר אַ הונדערטער.
פּון שמײכלענדיקן װאַסער האָט מיר אָפּגעשפּילט אַ סצענע
אַ פּיש: באַגאַנגען זעלבסטמאָרד אין דער לופּטן,
אַנטקעגן דעם לאַטײַנישן קװאַרטאַל.
אַ קײנעמסדיקע טױב האָט באַלד געשטעלט זיך אױף מײַן אַקסל,
געלײענט מיט הנאה,,פּלער די מאַל,,,
געזױגן סם און זינגענדיקע טרערן.

אַזאַ פּאַרליבטער לײענער איז בלױז באַשערט באָדלערן.


1964
                        







[80]
הילולי

הילולי, באָרװעסער פּאָעט בײַם גאַנגעס,
איך האָב געזען דיך קניִען פּאַרן רעגן:
,,דו ביסט אַ נאַקעטע פּרינצעסין אָנגעטאָן אין פּערל,
װאָס קומט אױף אַ מלחמה־העלפּאַנד פּון די הימאַלײַען
און ברענגט אין אירע האָר די ערשטע שנײרױז.
דער העלפּאַנד איז אַרומגעזעצט מיט פּײַלן
און אױף זײַן שטערן צישעט אַ רובין.
און מוזן מוז איך בײַקומען דעם העלפּאַנד,
צו קענען בלױז אַ ליפּ טאָן מײַן געליבטע,,.

און איך אַלײן, הילולי, בין װי דײַן מלחמה־העלפּאַנד,
נאָר אױף מײַן רוקן רײַט ניט קײן פּרינצעסין.

הילולי, באָרװעסער פּאָעט בײַם גאַנגעס,
דו האָסט מיר אָנגעװיזן אױף אַ טורעם.
                                   .

אָ
',אױי זײַנע שטיגן טראָגט מען איצט אַ טױטן,
װאָס ניט צו ערד, צו פּײַער, װאַסער װעט ער באַלד געהעדן.
אַזױ װעל איך געטראָגן װערן, אױף די זעלבע שטיגן:
אַ פּריסטער װעט אַ פּאַטש טאָן צו דעם קעניג פּון די אָדלערס,
און דעמאָלט װעט דער קעניג, מיט די שנאָבלקנעכּט צוזאַמען,
אַ לאָז טאָן זיך פּוז קעגן איבער און מיך איבערזיפּן,
אַז בלײַבן װעט אין בלױגעװעלב ניט מער װי מײַן נשמה,,.

און איך אַלײן, הילולי, רוף דעם קעניג פּון די אָדלערס,
אַרױסצופּליקן פּונעם האַרצן מײַגע טױטע יאָרן.


1964
                           




[1א]
אַ פּױגל מיטן נאָמען: קוקובאַראַ

װאָס װיל פּון מיר דער פּױגל קוקובאַראַ,
דער ממזר מיטן זאַמדענעם סקעלעטישן געלעכטער?
פּון זינט ער האָט אום האַלבער נאַכּט צו מיר אַרײַנגעלעכּטערט
אינעם קלײנעם פּאַרם
בײַ די בלױבערג הינטער סידנײ,
װען ס'האָט געאָטעמט לעבן פּלױט
אַ סטױגע הײ פּון שטערן ־
פּון דעמאָלט אָן,
אױסטראַליער פּרײַנד,
זײַ װיסן:
איך װאַנדער מיטן קוקובאַראַ―צײכּן
אױפּן שטערן.

כ'האָב נאָכגעפּאָרשט דעם ענין בײַ אַן אַלטן פּײגל־דאָקטער ־
אַ שלאַנגען־פּרעסער איז דער קוקובאַראַ.
זײַן לאַכּן איז דער װידערקול פּון סם־געטראַנק
לאַנמעריקן,
דער װידערקול פּון קמיקער הנאה.

נאָר איך אַלײן, װאָס מײַן געהער
זעט װײַטער װי מײַן אױג,
פּאַרנעם אין זײַן געלעכטער
דאָס געלעכטער פּון סקעלעטן ־
צװײפּיסיקע,
                         






[ב8]
װאָס האָבן יאָ אַ מאָל־אַ מאָל געלאַכט,
פּירפּיסיקע,
װאָס האָבן ניט געװוסט דעם טעם פּון שמײכל.

דערמאָן זיך װי אַ טױטן־שאַרבן לאַכט.
פּון װעמען לאַכט ער?
אַ טױטן־שאַרבן פּון אַ הונט, אַ קעניג, צי אַ פּױער?

ס'געלעכטער פּון סקעלעטן
דורכּן האַלדז פּון קוקובאַראַ,
פּאַרפּלײצט דעם אַל מיט גולמדיקן טרױער.


1965
                         















[83]
עמבלעם



א
...און זאַלבע דריט מיר זענען אױף אײנרודערדיקן, שמאָלן
סאַמפּאָן אַרױסגעשװומען פּונעם האַפּן אַבערדין
אין ים אַרײַן. די כּװאַליעס ־ דינע,
דורכזיכטיקע שאָלן,
פּאַרלירן זײער װאָג און װערן שױמיקער בורשטין
צעװישן אינדזלען בריטישע און
כּינע.

די אינדזלען ־ קעניגרײַכן פּאַר דראַקאָנען
און מיניאַטורע לױפּערלעך. מיט ריקשעס, טעמפּלען, מאָטאָס,
מיט ןײַדװערעם װאָס װעבן פּון די אינגעװײדן פּאָנען,
און שמײכלענדיקע בודאַלעך אין האַרץ פּון בלױען לאָטאָס.

יאַ־טאַנג איז דאָ געבױרן. אױפּן שפּיץ פּון יענער סקאַלע ־
באַװײַזט ער מיט אַ קאַרשנצװײַג. און די ־ זײַן שטיקל כּלה.
זי זינגט, װי ס'װאָלט אַ קעצעלע
פּון מױל אַרױסגעמיאַוקעט.

געדולדיק שװימט אין גלאַטן ים די נאַכט ־
אַ שװאַרצער אָרון.
אין שװאַרצן אָרון שװימען מײַנע יאָרן.
און ס'הערט ניט אױף צו מיאַוקען
די כינעזישע מאַדאָנע.

― יאַ־טאַנג, װוהין? איך זע אין ים אַ קאַר▮ק,
דער קאַרליק מאַכט אַ כּוסע אױפּן פּערלדיקן דנאָ.

־ מײַן האַר, דאָס איז די שענק פּון װײַן און ליבע,
אַװו עס איז אַרײַנגעשפּרונגען כאַפּן די לבֿנה
דער געטלעכער לי―פּאָ.
                         

[84]
ב
דער מאָרגן―שטערן לאָזט זײַן שטערן ירשענען אַ כװאַליע,
דער מאָרגן―שטערן לאָזט זײַן מאָרגן ירשענען דעם ים.
ס'צענעמט דער געטלעכער לי־פּאָ דעם צאָפּ אַרום זײַן טאַליע
און דרימלט אײַן אין פּערלדיקן שענק, מיט אים צוזאַם.

אַ מושל איז מײַן אױער און כינעזיש װײנט דער מושל.
מיט נעדעלעך אײנזילביקע שױן רײַך איז מײַן געהער.
און אַנדערש װײנט אַצינד אַ כװאַליע, אַגדערש פּליט אַ בושל ―
װי זענען מיר, און סאַראַ זעונג נענטערט זיד אַהער?

אַן אַנדער ים: אַ רעגן־בױגן צװישן אונדז און אינדזלען ―
איז נאָך אַ רעגן, פּאַר אַ רעגן? זאָג דעם סוד, יאַ־טאַנג!
און רױט געפּלאַצטע װאַסער―סטרונעס פּון זײַן רודער בלינצלען,
צוריק פּאַרטרױען זיך דעם ים, זײַן גלײַבגילטיקן גאַנג.


־ אַזאַ מין רעגן―בױגן ־ זאָגט יאַ־טאַנג ־ איז ניט פּון רעגן:
מיט קינדער אױף די אַקסלען, מיט אַ שפּיז און זעקל רײַז
כּינעזער שװימען אין די נעכט פּון גרױסן לאַנד ־ אַנטקעגן,
צו אױסגעטרױמטע אינדלזען... און דעלפּינען האָבן שפּײַז.

אָ, רעגן־בױגן, רױט װי אָפּן האַרץ, עמבלעם פּון אַזיע,
צי האָט דער געטלעכער לי־פּאָ, די פּראַכט פּון אַלע זין,
געזען דיך אױף דער װאָר, אַזױ װי איך, צי אין פּאַנטאַזיע? ־
געשאָנקען האָסטו מיר אַ ליד בײַם ברעג פּון אַבערדין.


1965
                           






[פֿאַ]
דער קעניג טשאַקאָ
גפּונעם זולו־פּאָלקלאָר(

געדולדיק, װאַך, מיט פּולע קבֿרים צײַט,
פּלאַנירט מיט חכמה װעדליק אַ יענװעלטיקער סטראַטעגיע,
באַזונדער, אײנער פּונעם צװײטן װײַט, װי נאַכּט פּון טאָג,
און אױך צוזאַמען גאַנצענע געזינדן,
װי קאָקאָסניס אױף אײן און זעלבן בױם אַנטקעגן אָװנט ־
אַזױ זענען געלעגן אין דער טיפּעניש פּון דזשונגל
די אָפּגעהאַקטע קעפּ, װאָס קעניג טשאַקאָ
האָט פּרײַגעלאָזט פּון אַקסלען בײַ חרטומים און טומטומים,
בײַ שטערן־זעער, אונטערטאַנען, הױפּטן ―
געטרײַע זיפּצעניקעס אונטער עול פּון זײַן ממשלה.

ס'האָט קײנער ניט געװוסט, אַװו עס פּױלן
די אָפּגעהאַקטע קעפּ, און אַז פּאַראַן בײַ זײ אַ לשון,
אַ לשון פּון אָנצינגערדיקע װערטער.
דער קעניג טשאַקאָ האָט די קינדער זײערע באַפּױלן:
־ פּון הײַנט און װײַטער איז דער קעניג טשאַקאָ אײַער פּאָטער!

אַנשטאָט מצבֿות האָבן אױבן, איבער אַלע קעפּ,
צעשטעלט זיך אין אַ לױערונג
דער לײב,

דער שװאַרצער טיגער,
בשותפּות מיט דער בלאָטיקער, געפּאַסיקטער היענע.
באַשטענדיק האָבן זײ געשפּירט, געניוכּעט,
אַרײַנגעשפּיגלט אינעם קעניגס טונקעלער נשמה
און דאָרט געלאָזן צײן־סימנים,
יעדער נאַכט אַלץ טיפּער.
ביז װאַנען ס'האָט דעד דזשונגל זיך צעברומט מיט אַ געלעכטער,
װי ס'װאָלט דער לאַנגער װאַסערפּאַל, װאָט הענגט אױף דער לבֿנה,
אַראָפּגעשטראָמט אױף דר'ערד! עס האָט דער לײב זיך אַזש געהאַלטן
                            

[6אַ]
מיט בײדע פּאָדער―לאַפּעס פּאַדן בױך.
דער שװאַרצער טיגער ―
האָט ניט געהאַט קײן כּוח אײַנצוצױמען דעם גאַלאָפּ
פּון זײַנע הײסע, לאַכנדיקע טרערן.
און בײַ דער בלאָטיקער היענע זענען פּון געלעכטער
אַרױסגעשפּרונגען אירע געלע פּאַסן ־


געשען איז דאָס אין יענער נאַכט, װען ס'האָבן די־אָ חיות
אַרײַנגעשפּיגלט זײערע פּאַךשפּיצטע צײן אַלץ טיפּער
אין טונקעלער נשמה פּונעס גוססדיקן טשאַקאָ,
און צאָן־אָן־צאָן האָט אָפּגעקלונגען, זיך אין אים באַגעגנט.
און אױפּגעשטורעמט האָבן אַלע אָפּגעהאַקטע קעפּ:
זײ שאַרן זיך, זײ קײַקלען זיך אין דר'ערד נאָך זײַן לװיה,
את װי נאָר ס'װערט באַגראָבן קעניג טשאַקאָ
דערלאַנגען אים די קעפּ אַ װאָרף אַרױס פּון זײער הײם,
אַ צענטן מאָל באַגראָבן און אַ הונדערטסטן ־ דאָס זעלבע.

און לאַנגע יאָרן שפּעטער, װען פּון גרױסן קעניג טשאַקאָ
פּאַרבליבן איז אין דזשונגל בלױז דער בעקן פּון זײַן קאָפּ,
דערבאַרעמט זיך אױף אים און זיך צוזאַמען
און אים אַרײַנגענומען אין זײַן קבֿר אונטער שטאַמען ―
האָט בלױז דער אָפּגעהאַקטער קאָפּ פּון זײַן געטרײַער מאַמען.


1966
                         







[87]
פּיר און צװײ

פּידפּיסיקע פּאַרראַטן זעלטן, זעלטן,
זײ װײסן אַז געטרײַ־זײַן איז געזונט.
אַ פּערד האָט שױן געװונען בײדע װעלטן,
איך האָב געזען אַ דענקמאָל נאָך אַ הונט.


איך האָב געזען, פּאַראַן אַ מאָס פּון ערע:
דורך ברענענדיקן דזשונגל האָט צו גלײַך
מיט אירס אַ קינד געטראָגן אַ פּאַנטערע
אַ הירשעלע, צו דאַטעװען בײַם טײַך.


פּאַרביטן האָט אַ בײזער גײַסט די יוצרות:
צװײפּיסיקע דערגײען ניט צו פּיר.
געירשנט האָט די חיה אָדמס אוצרות,
אַ שטאַרבנדיקער לײב איז קעניג ליר.

און איך, דער קלוגער נאַר, װאָס װיל געפּינען
אַ מוסטער ― לאַך אַלײן פּון מײַן פּאַרלאַנג:
דער מוסטער, װעמען כ'האָב אַצינד אין זינען,
װעט בלײַבן אַ צװײפּיסיקער נאָך לאַנג,
נאָך זײער לאַנג.


1965
                       







[88]
שלאַקסיקע נאַכט

אַ שלאַקסיקע נאַכט האָט ניט אױפּגעהערט רײצן און װײקן
די שטײנערנע װונדן פּון שטאָט.
און איך האָב געזוכט אַן אַפּטײק. נאָר עט זענען אַפּטײקן
פּאַרשװונדן פּון שטאָט.

בלױז אײַזערנע גולמס מיט גרינע און בונט־רױטע לאָמפּן
צעפּאַסעװען ס'נאַכטיקע לײַב.
אַפּילו דעם רעגן מושטירן די אײַזערנע גלאָמפּן:
געגאַנגען און ־ בלײַב!

,,אַ בונט קעגן שטאָטישע גולמס, װאָס זענען קאַפּאַבל
צו צינדן אין רעגן מײַן כּעס!,,
אַ גילדענע שלאַנג: זײַן אַפּטײק האָט געעפּנט דער מבול
אױף זײַטיקער גאַס.

אַ פּרױ;האָב אַ מאָל זי אין חלום געזען( האָט ניט―דאָיק
באַלױכטן אַ גלעזערנעם טיש,
געװױגן אַ שמײכּל, אַרײַנגעטאָן אים אין אַ סלאָײק,
װי ראָזן האַשיש.


,,מיר קענען זיך, האָב איך געטראַכט, נאָר ס'װעט זײַן אַ געמײנקײט
צו זאָגן עס איר אױפּן קול,,.
־ טטהאַרציקע, האָב איך געבעטן, אַ סם קעגן שײנקײט...
־ ניטאָ. אין שפּיטאָל.

אין שלאַקסיקער נאַכט איז געװען מיר די פּרױ אַ סטאַטוע
מיט אױגן פּון זינדיקן שטאָל.
זי האָט ניט געװוסט: זי אַלײן איז דער סם, די דפּואה,
און זי ־ דער שפּיטאָל.


1965
                              

[89]
װיזיט

געקומען בין איך אָפּשטאַטן אַ פּרײַנדלעכּן װיזיט
אַן אַלטן שׂונא אין שפּיטאָל. מיט אותיות קראַנקע, מידע,
לעצטמאָליקע װי אָפּגעװעלקטער צװיט,
געשריבן האָט ער, זיך געבעטן: העלי מיר זאָגן װידױ.

צעשמאָלצן אין אַ פּודעם פּת רחמנות,
האָט קינאה־שׂינאה זיך פּאַרװאַנדלט אין אַ ראָק לאַם.
און אױך דעד שלעכּטער סימן: שװאַרצע קעז את װײַסע נאָנעס,
האָט אױסגעזען סימפּאַטיש אינעם אָװנטיקן פּלאַם.

נאָר באַלד װי כּ'בין אַרײַן אין קאָרידאָר פּון רױטן מירמל,
װי ס'װאָגלט אום אַ מעסערדיקער עכּאָ פּון אַ בױנע,
צעװישן רײען שנײמענטשן פּאַדשטעלטע פּאַר דאָקטױרים,
און יונגען אין באַנדאַזשן, װי געבונדענע גיבורים ־
און האָב געפּרעגט אַ קראַנקן―שװעסטער װי עט ליגט מײַן שׂונא ־
אַזױ האָבן זײ אױסגעשאָסן אַלע אַ געלעכּטער:


־ געשװינדער זוך אַ טיר אין די געדרײטע קאָרידאָרן,
דו װעסט אים אפּשר אָניאָגן אין אָרון.

געװען איז דאָס אַ מין שפּיטאָל פּאַר ליגנער. אַ שפּיטאָל
װי בעזעמער פּאַרפּײַניקן אין װינקלען כּריזאַנטעמעס.
און ביזן ים האָט שפּעטער מיך באַגלײט אַ שפּאָטיש קול:
,'מען לעבט דאָרט אױי אַ ליגן און מען שטאַרבט דאָרט אױי אַן אמת,,.


1965
                            




[90]
אַ פּערסישער טעפּעך


אַ פּרױ קעגן איבער מײַן פּענצטער.
זי שלאָגט מיטן שטעקן
אַ פּערסישן טעפּעך,
פּונאַנדערגעהאַנגען אױף תהומיקן ראַנד פּון באַלקאָן.
זי שלאָגט מיטן שטעקן, שלאָגט מיטן שטעקן.
רחמנות, גענוג! נאָר עס הײבט זיך ניט אָן.

געװאַלד, װאָס איז שולדיק דער פּערסישער טעפּעך,
צעבליט אין אַ לאָנקע מיט פּײַער פּון מאָן?

זי שלאָגט מיטן שטעקן, שלאָגט מיטן שטעקן, ־
איך שרײַ.


װנהאָריקע

שבנה,
יונגיאָריקע
אײנע,
איך װעל דיר אַנטפּלעקן
הלמאַי
דו שלאָגסט מיטן שטעקן,
דערלױב:

דו שלאָגסט מיטן שטעקן, שלאָגסט מיטן שטעקן,
הלמאַי ס'איז ניטאָ אינעם טעפּעך קײן שטױב.


1967
                    





[91]
פּלוצעמדיקער זקן

פּלוצעמדיקער זקן, זאָג מיר קלערער
װען און װי אַזױ דו האָסט ןיך אױסגעלערנט אַלט זײַן.
יוגנט איז דער זיקנה ניט קײן לערער,
יוגנט װיל איר אײגענע געשטאַלט זײַן.

אױסנװײמק ברומסטו װי אַ בת־קול
דײַנע װײַסע האָר, װאָס באַלד פּון װײַסקײט װעלן פּלאַצן.
װי דער זינען? װו דער מוסר־השׂכּל?
סײַדן דיך אַ נעם טאָן פּאַר די לאַצן.

סײַדן גלײבן, אַז דו שטאַמסט פּון זקנים,
אַז דו ביסט געבױרן מיט אַ באָרד―און־שטעקן. סײַדן ־
גלײבן בלױז דעם שפּיגל און אין אײנעם
גלידערװײַז אין שפּיגל זיך צעשנײַדן.


1967
                      












[ב9]
לײענען, שרײַבן



א
כּ'װיל זײַן דײַן לײענער, און פּרװון לײענען דעם שװעךן
סאַנסקריט פּון דײַנע ברעמען, װאָס עס פּעלט זײ אַװי װײניק,
אַ האָר, ניט מער, צו װערן אײנס, צונױפּגעװאַקסן, אײניק.
כּ'װיל זײַן דער לײענער פּון דײַנע טרערן.

און לײענען דײַן שטילקײט װיל איך אױך, װי בײַ אַ טאָפּאָל
דעם אונטערשלאַק פּון זילבערלעכע, ציטערדיקע בלעטער.
װען האַק פּאַרמעסט זיך אונטן מיטן גלאַנץ פּון אַ פּאַרךעטער.
כ'װיל זײַן דער לײענער פּון דײַנע אָדערן, דעם נאָפּל.

כּ'װיל זײַן דײַן לײענער, כ'װיל זײַן ךײַן אײנציקער פּאַרשטײער.
אַזױ פּאַרשטײט אַ װאָלף אַ טױטן װאָיע
פּון װעלפּיכּע, װאָס קױל האָט זי געטראָפּן הינטער שלײער
פּאַרנאַכטיקן פּון שנײ, אין מיטן װאַרעמער הנאה.



ב
אַנשטאָט פּאַפּיר ־ אַ בלעטל דינע פּרילינגלופּט. כ'װיל שרײַבן
אָן אױפּהער אַ סעקונדע, מיט די צײן אַנשטאָט אַ בלײַער,
װי פּײַער, װאָס האָט מער פּאַר װאַטער מורא װי פּאַר פּײַער.
כ'װיל שרײַבן אַ סעקונדע, אַז אַן אײביקײט זאָל בלײַבן.

כ'װיל שרײַבן פּאַרן בעטלער, ס'זאָל אים װערט זײַן אַ מטבע.
כ'װיל שרײַבן פּאַרן קלאַנג, ער זאָל ניט אַרבעטן בחינם.
כּ'װיל שרײַבן פּאַר מײַן קינדהײט אין באַפּליגלטער זאַװײע.
כ'װיל שרײַבן פּאַרן גראָז, פּון מיר אַרױסגעװאַקסן, גרינעם.

כ'װיל שרײַבן פּאַרן זײַדװאָרעם, ער זאָל זיך מער צעזײַדן.
כּ'װיל שרײַבן פּאַרן זעלבסטמערדער, צו לינדערן זײַן צער דאָ.
כ'װיל שרײַבן פּאַרן גוסס, װען עס פּעלט אים צײַט צו לײַדן,
כ'װיל שרײַבן פּאַרן שפּיגל, װי די האַנט פּון לעאָנאַרדאָ.


1967
                               [נ9]
פּלעדערמײַז

װק גרילן שפּילן צירקמוזיק ־ אַ שיכּורע קאַפּעליע,
און סטרונעס הענגען ביז דער ערד פּון דימענטענער סטעליע ־
דערלאַנגען ןיך אױי זײ אַ לאָז־אַרונטער אַקראָבאַטן
צו מיד. צו מיך. אןן װידער. אַ גןט־אױג זאָל זײ ניט שאַטן.

זײ ציִען יענע־װעלטיקע צילינדערס: העלף אונדז, מײַסטעך,
און שענק אַ גראָשן אײביקײט... איך עפּן זײ דעם טײַסטער:
־ פּאַזשאַלײסטאַ, און זאָל אײַך װױל באַקומען, מײַנע פּרינצן,
▮ך האָב נאָך אײדעלן מעטאַל אַ נײַעם קלאַנג צו מינצן.


1965
                         
















[94]
אַן עדות

װונדערלעך: אַ פּיצעלע מוראַשקע ־
אַן אַטאָם,
ציט אַרײַן דעם בלײַענעם פּלאַנעט פּון אַלטן העלפּאַנד
אינעם װינקל אױג, אין סאַמע תּהום,
און ס'בלײַבט איד נאָך אַ קאַפּל
צײַט און רױם פּאַר ןײַנע זײדעס ־ ־

און ס'בלײַבט איר נאָך אַ לײדיקער שװאַרצאַפּל,
אײַנצושלינגען דעס װאָס איז אַן עדות.


1965
                         















[נ9]
מײַן פּרײַנד פּון גיהנום


געזען אַ מענטשן. האָב אים ניט באַגריטט.
און סודותדיק איך סודע:
־ אומזיסט באַלײדיקט עמעצן, אומזיסט,
אַצינד בין מודה.


קאָן זײַן, עס האָט מיך אָפּגענאַרט מײַן חוש
פּון רױטער פּאַװעטינע:
דער פּרעמדער איז גאָר װערט געװען אַ קוש
אַנשטאָט מײַן שׂינאה.

אַ מאַסקע איז צו מאָל דאָס ליכּט פּון טאָג.
און ס'איז געװען אומגלײביק,
װי כּ'װאָלט דערזען אין גאַס מײַן נעקראָלאָג
און װײס: בין אײביק...

און ערשט אין חלום־פּריזמע, װו און װען
דערןעסט אַ מאָל דעם עיקר ־
אין זעלבן מענטש אַ פּרײַנד האָב איך דערזען,
צוריק, צוריקעד:

אַ באַל אין גיהנום. אױפּן שװאַרצן באַל
איך טאַנץ מיט מײַן פּאַרטרױטער.
און ער טרינקט־אױס דעם סם פּון מײַן באָקאַל
און פּאַלט אַ טױטער.
                      






[95]
אַצינד װעל איך אים זוכּן אין דעד װאָר,
װעל תפּילה טאָן צו זען אים:
־ כּ'דערמאָן זיך, װעל איך זאָגן, קליפּ און קלאָר
דעם טאַנץ אין גיהנום.

און אױב ניט דאָרטן ― װעל איך אין געדאַנק
באַגעגענען אָט יענעם
און זאָגן אים: זײַ מוחל, און אַ דאַנק,
מײַן פּרײַנד פּון גיהנום.


1966
                   

















[97]
אומשולדיקע טרער

זי האָט געלאָזן, װי מע זאָגט, אַן אומשולדיקע טרער,
נאָר ס'האָבן זי געװאָלט צעזידן זײַנע שװאַרצע פּונקען.
געשען איז אָבער, אַז דער דאָן―זשואַן און קאַװאַליִער
אין אומשולדיקער טרער האָט זיך דערטרונקען,


װי דװקא אַ געניטער שװימער גײט אַראָפּ צום גרונט,
אַז מײנען מײנט מען: ס'קאָן ניט זײַן, אַ שפּאַסער.
די קװעקזילבערנע מוסקלען ־ שטײן. אין מױל ― אַ קאַלטער שפּונט.
און אױבן ־ בלױז אַ רחמימדיקער שױם, אַ רינג פּון װאַסער.


אַרױסגעצױגן מיט מסירת־נפּש פּון איר טרער ־
געפּריןוט האָט זי דעם גיבוך מױל―צו־מױל אַרײַנטאָן חיות.
געלעגן איז אַ בלױער װי אַ מילץ דער קאַװאַליִער,
מיט פּערלמוטער אױף די נאַסע וןיעס.


1966
                          












[98]
דער װעלטהונט

בײדע ברידער שטײען פּאַר זײַן עקסעלענץ: דעם װעלטהונט.
געבױגן, היטלען אױף דער ערד,
עלעקטריזירט פּון שרעק,
און װאַרטן אױף דער אױסגעבענקטער אױפּנאַמע,
װאָס קומט ניט פּאָר.

דער װעלטהונט זיצט גענעדיק אױף די הינטערשטע צװײ לאַפּעס.
ער װיל שױן פּון גרױס נחת
גאָרניט, גאָרניט.
מסכּים איז ער בלױז, מע זאָל אים גלעטן.

זאָגט דער עלטערער, װאָס לאַנג אַ זײדע,
צום י?נגערן, װאָס קױם אַ טאַטע,
זאָגט אַזױ צו זאָגן:


־ דיר איז, קײן עין־הרע, גוט, מײַן ברודער,
אַ צעדערדיקער ביסטו, הױכּגעװוקסיקער,
אױסגעצױגן בלױז אַ האַנט און ־ שױן,
דו קאָנסט אים גלעטן מיט די האָר אַראָפּ פּון שנוק ביז אונטן,
ביזן סאַמע עק און סאַמע עקל.
נאָר איך, שלימזל װאָס איך בין,
געבױגענער אין דרײַען,
איך מוז דעם װעלטהונט אָנהײבן צו גלעטן פּון זײַן עק,
און דװקא מיט די האָר אַרױף כּסדר ־
ביזן פּיסק.
אָהױ, ער האָט שױן אָפּגעביסן אַלע מײַנע פּינגער.

בײדע ברידער שטײען פּאַר זײַן עקסעלענץ: דעם װעלטהונט.
מקנא איז דער עלטערער
און גליקלעך ־ דער װאָס י?נגער.


1966
                              
[99]
 ליד אָן אַ נאָמען
 
אַ חלום לאָזט מיך ניט אַנטרינען פּון זײַן לאַנגן לױער
 און װערט פּאַרװאַנדלט אין אַ חיות־גאָרטן, װי דער טױער
 פּאַרהאַקט. פּאַרשלאָסן. יאָ, אַװעק דער שומר און פּאַרשלאָסן.
 אַזאַ מין חצות איז הימל־װײַט פּון אַלע מײַנע חצותן:


אַ האַנט מיט שטערן אױף די פּינגער װײַזט זיך צװישן צװײַגן
און שרײַבט אַ גרױסן אלף און אַ סמך איבער שטײַגן.
צעעפּענען זיך שלעסער, און די חיות ־ נענטער, נענטער
צום אײנציקן פּאַרשלאָסענעם, צו מיר אַלײן, דעם צענטער.

צו מיר, דעם עדד—געבונדענעם, װאָס פּרײַ איז בלױז מײַן תפּילה,
דערנענטערט זיך מיט האָריקער נשמה אַ גאָרילע:
־ װאָס ציטערסטו? צװײפּיסיק איז מײַן האַרץ װי דײַנס, פּאַרגלײַך עס ־
צעקײַען װיל איך בלױז דײַן טױט און װיסן אונדזער שײַכּות.

אַ פּעלדמאַרשאַל מיט אַ מאָנאָקל, טאַפּנדיק אַ מאַפּע ־
אַזױ זעט אױס דער טיגער װען עס צערטלט מיך זײַן לאַפּע:
־ מיר האָבן זיך באַגעגנט בײַ אַ װאַסער אין ראָדעזיע,
אַצינד בין איך געקומען צו פּאַרזוכּן דײַן פּאָעזיע.

און װי אַ יונגע פּרױ מיט עולם―הזהדיקע בליקלעך,
באַגלײטנדיק איר אַלטנס אָרון, אױסגעפּוצט און גליקלעך ־
אַ קאָברעשלאַנג אין שװאַרצן קלײד. זי צישעט מיר אין אױער:
־ מיר זענען בײדע סם, און צװײ מאָל סם פּאַרסמט דעם טרױער.

די האַנט מיט שטערן אױי די פּינגער שװימט אַװעק אַלץ בלײכּער,
פּון חלום װעגן חיות־גאָרטן איז דאָס ליד אַ זכר:
־ בן־אָדם, טו אַ תפּילה װאָס דו קענסט נאָך טאָן אַ תפּילה.




― ―
צוריק אין שטײַג דער טיגער און די שלאַנג און די גאָדילע.

תּל־אָבֿיבֿ, 16טן פּעברואַר 1967
                           
[100]
אַלט־יפֿו אין רענן
אַרײַנפּיר

גערעכּט געװען איז פּליניוס דער היסטאָריקער: ,,די שטאָט
פּאַרלײגט איז שױן געװאָרן פּאַרן מבול,,.
און איבער איר האָט אױפּגעהאַנגען, װי אַ פּידל, גאָט
זײַן ערשטן רעגן־בױגן: זײַ מקבל.

די שורות מיטן רעגן־בױגן גיב איך צו אַלײן,
זײַן צײכּן האָט ער ניט אַנטפּלעקט דעם רױמער.
אַלט־יפּו האָט געהױבן הענט פּון אָדערדיקן שטײן
און אױסבאַהאַלטן דאָס געשאַנק אין חומר.

דער ברענענדיקער ןאַלץ פּון מבול אױי מײַן צונג. פּאַר װאָס?
געקומען בין איך צו אַלט־יפּו נאָ כן.
און ס'װײנט מײַן האַרץ, װי אױף זײַן שיף דער טױטער אַ מאַטראָס,
אַנטקעק ים, דעם ברוגזדיקן שכּן.

־ לחײם, ים, לחײם, טױטע שײ, געװײן, מאַטראָס,
און פּאַר די כװאַליעס פּון אַ מאָל עד―היום.
געקאַטעװעט פּון װערטער, טרינק איך זיך־אַלײן פּון כּוס
און מיטן רעגן קלאַפּ איך צו: לחײם!
                             









[103]
דער לײַכטטורעם

באַװנדער איז דער לײַכּטטורעם העלזעעװדיק און װאַד
בײַ נאַכט אין רעגן. קענסט אין ליכּטפּאַס צײה
די טראָפּנס, עלעהײ זאָלסט צײלן פּסוקים פּון תנך,
און זאַמלען אין זכּרון די, װאָס הײלן.

אין גרינע, פּאָספּאָרנע ברעזענטן לאָזן זיך אַצינד
פּון גאַס פּון די מזלות, און דערבײַ דאָ,
צום ים די פּישערס. און אַ יונגע מאַמע מיט איר קינד
באַגלײט זײ פּון אַ הימלישעד געבײַדע.


און װי די שײנע אַנדדאָמעדאַ איז געװען געשמידט
און ס'האָט פּערסעוס זי באַפּרײַט פּון קײטן ―
בײַם פּעלדז אין ים ― באַגלײט זײ אַלז און היט
די מאַמע מיטן קינד און בינטל קװײטן.

ס'באַגלײט זײ אױך מײַן ברכּה ביז צום האָריזאָנט. אַהין
װי שיפּן שפּרײטן בליז―באַהעלטן שפּינװעבס.
און שטורעם שלײַדערט מיטן עק אין זילבערנעם געשפּין
צום אָנדענק פּון די תרשישן און נינוהט.
                        









[104]
קרױנען פּון כװאַליעס

קאָראַלן אױף קאָראַלן. דור אױף דור. און קאָפּ אױף קאָפּ.
אָן דײַנע װענט פּאַרזונקענע אין ייִחוס ־
געפּלאַצטע, פּאַלן קרױנען פּון די כװאַליעס, אין גאַלאָפּ,
און שטורעמס ־ װי די מױערן יריחוס.

און אױפּן באַרג, װו רעגן בױט פּאַר זונפּײגל אַ נעסט,
איך זע אים אין די שטיװל גלאַנציק האַרטע,
צעװישן זײַנע זעלנער די געשלאָגענע פּון פּעסט,
דעם װונדערלעכן קאַרליק באָנאַפּאַרטע.

זײ װאַרפּן זיך צו אים װי פּיש אױי זאַמד אין לעצטן טראַנט.
מוזיק פּון זיג אין צאַנקענדיקע חושים.
אַ זעלנער סאַלוטירט מיט האַנט אָן פּינגער: װיװ לאַ פּדאַנס!
אַ צװײטער ־ צו אַ שטיװל, און אַ קוש אים.

ער ציט צוריק דעם שטיװל מיטן פּלעק פּון רױטן מאָן:
־ דער טױט. קאַפּאַבל דורכּצוקושן לעדער.
אַזאַ מין שׂונא זעסטו ניט אין שלאַכּט, נאַפּאָלעאָן,
און זיכּער זעסטו װאָס עס זעט ניט יעדער.
                         









[105]
די אוצרות אױפּן מאַרק

אַ סאַבליע פּק באָמבײ. אַ צניעות―גאַרטל פּת באַגדאַד.
צלח―אַלדין אין דײַטנדיקער גלאָריע.
אַ האַלבע אַפּראָדיטע קוקט מיך אָן מיט גאַנצן חשד.
ס'פּאַרשפּילט זיך מיט איר שפּילצײַג די היסטאָריע.

צילינדער מיטן אַטלעסענעם אונטערשלאַק, אָהױ.
עס דרימלט איצט אין דיד אַ געלער קאָטער.
איר, אױדינגען, װי טרערן פּון אַ פּרױ, כ'װיל זען די פּרױ.
כּ'װיל זען אַ שטיקל מאָרגן, טאַטע—פּאָטער.

אַ קונסטװערק אָן אַ נאָמען, פּק אַ פּלעמישער פּראָװינז.
אין סטיל פּון לודװיק זעכצנטן ־ אַ שאַפּע.
אַ שעדבל פּרעגט די זעלבע שאלה װאָט דער דענער פּרינז,
געשלאָסן אינעם ים―געװײן פּון יפּו.

אַן ▮יזעלע מיט בודאַ־אױגן, שמײכּלענדק און ראָז,
באַװײַזט זיך אױפּן מאַרק. און װאָס ש רײדן? ―
די װעלט־געשיכּטע אָטעמס―אײַן זײַן װאָגן פּרישן גראָז
און האָט הנאה פּונעם טעם―גן־עדן.
                       









[106]
שטילקײט און שטורעם

אַ זוניק פּענצטערל אין חצות. אַ ציגל גרױס. איך װעל
;אַנשטאָט פּון ים־געװײן אַראָפּ פּון זינען▮
אַרױפּגײן ןען, װאָס טוט אַ מאָלער אין זײַן ציטאַדעל.
זײ לעבן דאָ װי טױבן אין רױנען.

־ מײַן פּרײַנד, ,,אין האַרצן רעגנט,, ־ זינגט װערלען. איז נעם באַגילד
אין האַרץ דעם רעגן. ס'פּײַער האָט געצױגן.
און פּלוצעם זע איך: בײַ אַ לײַװנט שטײט און מאָלט אַ בילד
אַ בלינדער מאָלער, מיט פּאַרברענטע אױגן.

־ דײַן שאלה, חבֿר, אױפּן שפּיץ פּון צונג, אומזיסט־אומנישט.
איך קען אָן ליכט ניט מאָלן אין דער פּינצטער.
די פּאַרבן װילן זען זיך גופּא ־ פּריװט ער זײ און מישט ־
אָן ליכּט―את־שאָטן װעל איך זײַן דעך בלינדסטער.


אַזױ איז אױפּן דעק פּון ים װי װן האָט ניט געװנט,
נאָר צוליב איר געדײַען דאָרט יצורים.
און קומט זי בלױז צו חפֿם ־ װערט אַ שׂימחה אױפּן גרונט:
ס'האָט חתונה די שטילקײט מיטן שטורעם.
                             









[107]
דער בדחן

־ אַז טױטע רײדן ייִדיש און די לעבעדיקע ― נײן,
פּאַר װעמען זאָל איך שפּילן מײַן בדחנות?
אַז קינדער קאָנען טאַטעס, טױטע טאַטעס, ניט פּאַרשטײן,
װי קאָן מײַן האַרץ אַ ריקוד גײן, װי קאָן עס? ―


אַזױ האָט ןיך צעגאָסן אינעם שענק ,,יורדי־הים,,
אַן אַלטער לאָדזשער בדחן. און מיט משקה
צעבריט אין האַלדז דאָס צינגעלע, פּאַרביסן מיט אַ גראַם:
־ אױ, לעבן זאָל די משקה אין דער פּליאַשקע.


און װײַטער: ― אַדרבא, זאָג, ס'איז טאַקיש אָך־און―װײ,
ס'איז אפּשר מער אַ שדים־שפּיל װי חידוש,
אַז לעבעדיקע זאָלן אין אַ הײמישן מוזײ
ניט לאָזן טױטע ייִדן רײדן ייִדיש?


דער הײזעריקער בדחן װײנט. ער ציט אַרױס פּון טאַש
אַ תּהילימל און ־ מזמור שיר לדוד.
― װער ביסטו? ־ פּרעג איך שטיל דעם צאַפּל פּון געזאַנג און אַש ―
אַ מת, אַ בדחן, צי אַ למד―װאָװ―ייִד?
                             









[108]
דער גאָלדשמיד פּון סאַלאָניק

צום גאָלדשמיד פּון סאַלאָניק, מיט די אױגן דרײַ, גאַן אױג
איז צװישן בײדע ברעמען אױך די לופּע( ־
אַרײַן בין איך אַ נאַסער מיט אַ שולדיקן פּאַרנױג:
אַ מלכותדיקע, פּיאָלעטע חופּה.

― דו צערטלער פּון אַנטיקן, איך בין אױסגעװען אַחוץ
דײַן אַלט־געשמידטער קראָם אין אַלע קראָמען:
אַנטפּלעק מיר דאָס באַהאַלטענע, באַװײַז מיר עפּעס גוטס
פּאַר דער װאָס איך האָב ליב און בענטש איר נאָמען.

ער ציט אַרױס אַ צירונג―שאַכטל און אין בלױסטן צער
צעמיניען זיך סאַפּירן אױף זײַן דלאָניע:
־ קײן אײדעלערע אײדלשטײנער האָב איך ניט, מײַן האַר,
זײ דעקן צו דעם פּגם צו דער האַרמאָניע.

נאָר זאָגן װעל איך דיר דעם אמת: די װאָט דו האָסט האָלט
און אירע הענט באַפּליגלען דיר צוקאָפּנס ―
איז װערט אַ שענערן געשאַנק. באַקומסט עס אומגעצאָלט:
פּון רעגן ― טו איר אָן אַ שנירל טראָפּנס.
                        









[109]
דיח פּון יוגנט


ממשותדיק װי ברױט־און־מעסער ביסטו, מײַן פּאַנטאָם,
געקנאָטענע פּון לײם פּאַטאַ־מאָרגאַנאַ.
צי האָט אַ פּיש מיך אױסגעשפּיגן פּון אַ שװאַרצן תּהום
צו הערן װי אַ רעגן שפּילט דאָ פּיאַנע?


איך הער. בין װידער זיבעצן. דער װײַזער גיט אַ װײַז
צום װידערמאָל אין זעלביקער אָרביטע
די יוגנט מײַנע. ס'קאָן די צײַט ניט לעבן אָנעם קרײַז:
אַ רעק. זאַלבע צװײט. זי בעט זיך: ניטע.

און איבער בײדן האַלט זי, װי אַ שבֿועה קעגן פּליוך,
אַ רױט פּאַרשעמטן אומשולדיקן שירעם.
און איך בין שיכּור, שיכּור פּון אַ זעלטענעם גערוך:
פּון רעק? פּון ▮ר לײַב? פּון שיר השירים?

אָ, מײדל מיטן שידעם איבער בײדנס קעפּ ― אַ דאַנק,
װאָס דו ביסט אױך אַ זון אין רעגן הײַ־יאָר,
װאָס בלױז פּון װאַסער האָסטו מיך באַשירעמט בלױז און שלאַנק,
און ניט געקענט באַשירעמען פּון פּײַער.
                         









[10 1]
מאַטראָסן

דערטרונקענע מאַטראָסן פּון קדמונים, ביז ניט־לאַנג
פּאַרזונקענע בײַם באָרטן פּון איטאַליע ־
עס בלאָנקעט אַן אַנטרונענער בײַם ים־ברעג שלינג―און―שלאַנג
און זוכּט אַ פּנים אײַערס אין אַ כװאַליע.

אָ, יונגלינגען, מיט יונגשאַפּט װי צום יאָר אַ פּינפּטעד זמן,
מיט לאַכנדיקע מוטקלען און מיט נעגל ־
און אַז די צײַט װעט קומען, װעט אין אָפּגרונט און טומאַן
געפּינען אײַך משיח מיט ןײַן זעגל?


מאַטדאָסן מײַנע, שיכּורע פּון זיפּצנדיקן ספּירט,
פּאַרװאַנדלטע אין פּערל אױף די גרונטן ―
עס װערט מײַן לײַב מיט אײַערע אוזאָרן טאַטו?רט
בײַם לײענען אַ פּלאַש מיט זײַ־געזונטן.

דער הימלדנאָ אין ים איז אײַער האַפּן. און איך קלעד
אַן שיסטערלישן קלער דעם ים אַנטקעגן:
צו אײַער האַפּן ― װי אַזױ צו שװימען אױף אַ טרער?
דער קאָמפּאַס איזבײַם ךעגן, איז בײַם רעגן.
                        









[111]
אַ גילגול

מיט פּעסטונגװענט װו דאָקטער צײַט האָט קעגן זיך אַלײן
געשטעלט זיך פּאָקן ־ איז באַשיצט מײַן צימער.
אַ פּענצטעךל אין גראַטן. און די שױב, װי צײן־אָן־צײן,
דערציטערט אַ ניואַנס צו שרעק און שימער.

צעפּלעקטע אותיות פּון אַן אַלט־אַראַבישן כּתבֿ―יד ―
ס'געשריפּטס פּון װאַסער אױף דער שױב. די גראַטן
דערמאָנק: ס'האָט זיך אָפּגעשפּילט אַ הײסער מאַסקאַראַד,
מיט אונטערצינדער, געטעד, און פּיראַטן.

איך לענגער אױס די אױגן צו דערזען, װער ס'האָט אַ מאָל
געלעבט אין אַלטן ציגלשלאָס. און שמועס
מיט פּנימער פּון דערנער אין אַ בלױען אָרעאָל,
מיט קענטלעכּע באַװעגונגען און תּנועות.

איך לענגער אױט די אױערן, די חושים, און פּאַרנעם
געבורט פּון גסיסה און מײַן אײגן װיגל.
איך בין געבױרן דאָ. געשטאָרבן. ס'האַלטן מיך אין קלעם,
אַלט―יפּו, דײַנע סודותדיקע ציגל.


1967
                        








[ב11]
טרקאַנטיקע אותיות און מופֿתים
צו אַ פּרײַנד אױף אַ נײַעם בית―עולם



א
מיר האָבן דיך געטראָגן צװישן דיונעס העל צעװיגטע,
אַדורכּגעגליט מיט מעסערדיקע שאָטנס װאָס דעדמאָנען
אָן אײַנגעצױגן הענגענדיקע בײַכּער
בײַ טיגערינס
װאָס האָבן נאָר―װאָס טיגערלעך געבױרן.
מינוטן שפּעטער זענען זײ געװען שױן זעגלשיפּן ־
אַ רױטער אָטעם יאָגט זײ און ער קען זײ ניט דעריאָגן.

און בלױז דער פּינצטערער קװאַדראַט פּון פּלױט
האָט אױסגעװינקלט אָן גענאָד
און אָן־צו―אַפּעלירן
די שטרענגע ליניע צװישן טױט און לעבן.

אַ לױב אײַך דיונעס,
מלכותדיקע דיונעס.

געװען איז נאָך דער פּלױט אַ ניט־געענדיקטער.
די מײַסטערס ־
מיט װאַסעךװאָג און בלײַװאָג
האָבן אים באַלײמט, באַציגלט,
געמאָסטן און געמאָסטעט,
און מיט די שװערע האַמערס
קױם―קױם אַ גלעט, אַ צערטל,
יעדער קלעפּעלע ־ דורך סאַמעט.
אַ װונדער? אַנדערש פּלאַנט דער מענטש
אַ הױן פּאַר זיך אַלײן,
און אַנדערש ־ צו פּאַרקױפּן, צו פּאַדדינגען
אומבאַקאַנטע.

מיר האָבן דיר געהאָלפּן קומען צונעם געלן תּהום,
                         

[15 1]
דיך אײַנגעמױערט װי אַ גדונטפּעסט,
יאָ, װי אַ ממלה ־
געטונקען האָט דער טױט זײַן פּען אין דײַנעם
אַ לעבעדיקן טראָפּן בלוט
און אױסגעצוקט זײַן נאָמען.

מיר האָבן דיך פּאַרזיגלט מיט אַ מלכותדיקער דיונע.


װען אונדזערע צוריקטריט                       .
האָבן אָנגעקװאָלן שױמיק
מיט פּרישע אײַליו־ליוליעדיקע זאַמדן, ־
האָט אױסגעפּיקט זיך, װי די װאָר פּון ח▮ם,
אַן אַנדער זאַמד.
אַן אַנדער מין געהעמער:
אין בלױגעװעלב מאַרשירט אַ בעלקע שטאָל.
אַ מױערער גיסט אָפּ אַ צװײטן מיט אַ פּולן עמער.
און קעק איבער הענגען רושטאָװאַניעס פּון קרישטאָל.



ב

מיר זענען װידער אָנגעשװימען ―
צו דײַן ערשטן יאָרצײַט,
מיט אָפּשפּיגלונג פּון אַ מצבֿה אין פּאַרהױכּטע אַפּלען.
למען האמת איז דער ,,מיר,,
געװאָרן מינער, דינער.
אַ בוזעמפּרײַנד האָט גאָר פּאַרגעסן אַז ביסט אַלט אַ יאָר.
אַן אַנדעךער פּון דײַנע פּאַראַיאָריקע באַגלײטערס
האָט מיטגעצױגן, פּליענדיק צו דיר, אַ האַלבן הימל.
אַצינדער טוליעט זיך בײַם פּלױט זײַן אומגעשטילט געלעכטער,
צעשפּליטערט װי אַ רױער שטיק בורשטין.
און דינעך איז געװאָרן אױך דער ,,מיד,,
מיט יענער פּרײַנדין,
װאָס עפּעס האָט זי אױסגעזען אױף דײַן לװיה
בלאָנדער.
                        

[16 1]
גענוג. צי דאַרי איך דיד דערצײלן װער עס פּעלט צום יאָרצײַט?
עס פּעלן אױך די נאָענטע װאָט זענען דאָ פּאַראַנען,
געבױגענע אַרום ירושלימדיקן מירמל.

געװאַלד געשריִען, ס'איז דאָס גוטע אָרט ־
ניט אױפּן אָרט!
װו זענען זײ, די זעגלשיפּן זײַדענע,
די דיונעס?
אַװעקגעשװומען? װי אַזױ? דער פּינצטערער קװאַדראַט ־
איז הױך און מאַכטיק. ניט קײן פּלױט, נאָר אַ באַלעגער―מױער
אַרומגעשאָטן מיט אַן ערדװאַל. װי אַזױ אַנטרינען
אַזױ פּיל דיונעס,
מלכותדיקע דיונעס?

אַ תּימנער מצבֿה―קריצער לערנט־אײַן דעם דלאָט
אַן אלי―בית פּאַר מתים. ס'האָרכט זײַן אײניקל, דער עכאָ.
אין סאַמע מידבר האָבן טױטע אױסגעבױט אַ שטאָט.
און איבער איר אַן אַנדער שטאָט,
אַ לעבעדיקע שטאָט ־
מה טובו אוהליך!



ג

ס'געזעגענען זיך דײַנע פּרײַנד מיט דיר
און קײנער זאָגט ניט:
צום װידערזען ־ ־
פּאַװאָליע גײען מיר אַרױס פּון טױער.
נאָר איך באַהאַלט זיך צװישן אַ געזעמל
און קום צוריק אַלײן
צו דײַן פּאַרשעמטן דױזן―שאָטן.
אַצינד, אַז קײנער שטערט אונדז מט צו שװײַגן,
דערלױב איך זיך צו אױסגיסן דאָס האַרץ:
־ געדולדיקער און אױסגעהײלטער,
                         

[17 1]
ס'פּירן דאָ מלחמה
די שטאָט װאָס אונטער דר'ערד
מיט יענער שטאָט װאָס אונטער הימל ־
צי קענען בײדע שטעט ניט שליסן שלום?
דערלאַנג אַ שװײַג,
אַ סימן
אַז מיר זענען אומצעריסן!

מוראַשקעס װאַנדערן אַרױס פּון דײַן פּאַרשלאָסן מױל,
באַלעגערן דײַן מירמלשטײן און שרײַבן רונד אַרום אים.
דאָס זענען דײַנע װערטער צװישן בײדן.

צוזאַמענרופּן װעל איך איצטער זקנים און חרטומים,
זײ זאָלן מיר דעם לשון פּון אַ טױטן פּרײַנד באַשײדן.


1965
                       













[118]
מײַן טאָכטער זוכט די סודות פּון מצדה

װען ערשטער גאָלדשאָטן פּון אָדלער טרײסלט אָפּ דעם טױ פּון כּתר
און שנײַדטפּונאַנדער נאַכט אױף צװײ, 
אַזרױטערזונשניטבלײַבטאיןװאַדיצוזאַמען מיטן אָדלער, מיטן פּליענדיקן מעסער,
מײַן טאָכטער כּאַפּט זיך אױף און קלעטערט צו אַ קאָלאָנאַדע,
געבױגן אונטער אױסגעברענטע, הענגענדיקע שלעסער.
דערקלעטערט שױן אױף יעקבדיקן לײטער,
אַצינד נאָך איר ־ אַ צװײטע, צי אַ צװײטער.
מײַן טאָכטער זוכּט די סודות פּון מצדה.

דער װינט איז פּעלדזיק אױפּן פּעלדז און רײַסט איד די אַבאַיע,
אַרומגעבונדן פּעסט מיט זיבן קניפּן.
דאָס מורדים־בלוט, ס'פּאַרבאַקענע אין שטײן, דערפּילט דאָס נײַע
א1ן זעצט אַרױס מיט זאַלץ פּון איךע ליפּן.
און קעגן איבער, אױף די הרי מואב, כּישופּט בלעם ―
האַלב מלאך און האַלב חיה.

מײַן טאָכטער זוכּט די סודות פּון מצדה, און זײ ניגלהן
באַגראָבענע פּון זידנדיקער צײַט און אירע זיגלען.
סקעלעטן װערן ראָז פּון אַלטע גלאָריעס.
און ס'דאַכט: עס האָבן װידער זיך אַראָפּגעלאָזט נפּילים
און לױערן פּון דאַנען אױי די טעכטער פּון מידבריות.

אַזױ, ביז נאַכט פּאַרזיגלט װידער הימליש אױסגעמינצטע שקלים,
אַז אױסגדאָבן זאָל זײ אַ דור אַן אַנדערער, אַ װײַטער ־
מײַן טאָכטער זוכּט די סןדות פּון מצדה, און אין ח▮ם
זי זוכּט זײ װײַטער,
זײ זענען אירע מײדלשע רובינען את אַגאַטן.

אױ, טאָכטער, קענסט שױן בעסער יעדן שעדבל און אַ ליאַדע
געהײמען שטיקל פּאַרמעט און די סודות פּון מצדה,
װי סוהת פּון דײַן טאַטן.


1965
                            [19 1]
דער נזיר
פּאַר ד,,ר אַהרן שטײנבערג


,,װי הױך ס'איז ניט מצדה, זענען העכער אירע תהומות,, ־
אַ קול פּאַרנעם איך צװישן פּונקען־שפּריצנדיקע בלאָקן.
צעשניטן װערט מײַן זעונג פּון גראַניטענע חלומות:
אַ נזיך קוקט אַרױס פּון הײל אין קרױן פּון רױטע לאָקן.

אַ סימן װײַזט ער, אַז פּאַראַן אַ שטעגל
אַרױפּצוקלעטערן צו אים. איך קלעטער מיט הנאה
װו שטורעם האָט געטראָגן הײסע שטילקײט אין די נעגל
און איצטער ליגט זי אינעם תּהום אַ קאַלטע אק אַ בלאָע.


אַרום איז מידבר.
מידבר זאַלץ
און מידבר ים. באַגינען.
די הײל איז פּול מיט אותיות פּון צעפּאַלענע מגילות.
ניט אותיות, נײן: אַ בינשטאָק איז אין הײל. און בינען, בינען,
װי שימערדיקע אותיות אונטער פּאַרמעטענע הילעס.

דער נזיר טרײַבט זײ מיט אַ מאַנדלשטעקן פּון טעראַסע:
־ קונדסים, צו דער אַרבעט! און צו מיר ־ אַ סוד ער זשומעט:
― איך לעב דאָ מיט אַ קעניגין, איז ניט צו שאַרף די משׂא,
און מײַנע אײניקלעך די בינען זױגן־אױס דעם אומעט.

איך זאָג צום נזיר: ― ברודעד, פּריד צו דיד און דײַן פּאַמיליע,
אַ קעניגרײַך צו פּירן איז אַװדאי ניט אײנטאָניק.
אַרום איז װײַסער שלץ װי שנײ, ניט האָניקבלום, ניט ליליע,
פּון װאַנען ברענגען דײַנע בינען האָניק?

זײַן לײבן־פּנים בײַט זיך, װי אַ װאָלקן אין אַ שפּיגל:
־ אַזאַ מין האָניק װעט דײַן װײַב דיר ברענגען פּאַר אַ לירה
                         

[0נ1]
פּון מאַרק. און אױב דו װילסט ־ אַ גאַנצן קריגל.
די בינען מײַנע פּל?ען צו די ספּערן,
צו די שטערן,
און זױגן־אױס דעם צופּנדיקן טעם פּון דער יצירה.


אַ האַנט אין בינשטאָק טוט אַרײַן דער נזיר. אַז ער ציט
אַרױס צוריק ־ איז אים די האַנט מיט פּנימלעך באַצױגן.
און אױך די קעניגין איז דאָ. ט'װערט ליכטיק אין גראַניט.
־ בן―אָדם גיב אַ לעק.
פּאַרמאַך די אױגן.


1966
                             
















[1ב1]
נשמה אין שטורעם


איך זע אים הײַנט װי נעכטן: אַ נאַקעטן אין שטורעם.
פּון באַרג מירון, מיט מירטנצװײַגן פּרישע, קומט דער װאַנדלער.
בלױאױגיק און בלױלײַביק שטעלט זיך אָפּ דער בעל־יסורים
און לײגט זײ אױפּן קבֿר פּון ר, יוחנן הסנדלר.

― דעד אַלטיטשקער האָט לש דעם גוטן רחמימדיקן ריח ־
אױי מאַמע־לשון זאָגט דער י?ד. און ― גײ דײַן װעג, באַגלײט ניט.
איך טראַכט: מע דאַרי אים צוטראָגן אַ העמד... נאָר זעען זע איך:
ס'באַפּאַלט אים אַ זעקספּליגלדיקער האָגל װאָס צעגײט ניט.

דער נאַקעטער באַשיצט זיך ― ניט פּון האָגל. האָט מסתּמא
געלײענט מײַן געדאַנק, און טוט אַ שפּרונג אַהינטעד: ־ ניטע,
דאָס טרײסלט זיך פּון בלױער קעלט מײַן נאַקעטע נשמה,
די גלידער זענען דװקא גלי־צעגליטע.

װי מאָלט מען אַ נשמה װאָס פּון ב▮יער קעלט איז בלױ,
פּאַרשלונגען אױפּן באַרג מירון, אין שטורעם דעם צעהימענטן?
װען איך װאָלט זײַן אַ מאָלער װאָלט ▮ך מאָלן זי אַזױ:
אַ בלױע מירטנצװײַג מיט בל?ענדיקע דימענטן.


1965
                            








[בב1]
בײַם טױער פּון עזה
פּאַר זאב שענקער

איבער הײגאָפּלען פּיר אַ געלאַטעטע חופּה.
איז געבליבן אַ נאָדל אין איד צי אַ שטערן?
צו דער חתונה װײַזט זיך אַ פּױגלשע טרופּע
פּונעם אַנדער זײַט גבֿול. און פּאַראַן װאָס צו הערן.


דער פּאַרנאַכּט איז אַ טױיקער, שעמעװדיק ראָזער,
װי דער שמײכל פּון כּלה אַנטקעגן דעם חתן,
װאָס אַצינד קומט ער אָן אױף אַ הױכּן בולדאָזער
פּונעם גרענעץ ־ פּאַר פּײגל נאָך אַלץ ניט געשלאָסן.

סאַראַ זאַנגענע ליבשאַפּט באַגלײט אים פּון שטעגל,
װו שאַקאַלן־געװאָי און געלאָדענע שׂינאה!
און מיט פּרײד זענען שטאָטישע געסט עולה־דגל,
און אַפּילו די קו מיט דער סטאָישער מינע.

און אַפּילו דאָס באָרװעסע װינטעלע צװישן
אַן אַלעע פּון סאַברעס, װי ס'פּאַסט פּאַר אַ ניסתר.
אױפּן גראָזיקן פּלײן זענען גרײט שױן די טישן,
און פּאַרסאַפּעטערהײט יאָגט אַרײַן אַ מיניסטער.

איבער הײגאָפּלען פּיר אַ געלאַטעטע חופּה.
מיטן אָפּשײַן פּון בענטשליכט איז װאַרעם דאָס רינגל.
און פּאַרזיװגטע פּײגל אַ פּאָר פּון דער טרופּע
,,הרי־את הרי־את,,, זאָגן אונטער דעם יזנגל.

שפּעטער לאָזן זײ הענגען אין חלל די פּלײטן
און פּאַרזוכן דעם װײַן און אַ לעק עולם־הזה.
ביז דער מאָרגנרױט ― שמשון אין קופּערנע קײטן,
גיט אַ טרײסל די זײַלן פּון נאַכט איבער עזה.


1966
                     
[נב1]
קינדװײַז

בײַם קלײַבן בױמװאָל ־
שנײ װאָס פּאַלט פּון ןיך אױף זיך ־ אין סאַמע
צעקאַלכּטן מידבר,
האָבן שױן פּאַראײנװעגס מײַנע פּינגער
צונױפּגעקליבן אוצרות פּון אַ נײַער פּאַנאָראַמע.
און בץ געװאָרן װאָס אַ רגע ייִנגער.


אַנשטאָט אױי קךיק,
צו ערשטער ניט―געענדיקטער סימפּאָניע,
געװאָרן בין איך ייִנגעריש פּאָרױס
און אַלץ פּאָרױסעד.
און ס'האָט דער שנײ געזונגען אױי מײַן דלאָניע:
,,דו ביסט אַלײן דײַן חלום און דײַן פּותר,,.

באַשערט איז מיר צו זען־דערזען דעם גילגול פּון מײַן פּנים:
די זעלבע טרער, װו אינעװײניק לעשט זיך ניט איר פּלעמל.
און אָט איז אױך דער זעלבער בלאָנדער קעמל,
װאָס אױסגעשניטן האָב איך אים פּון גאָלדפּאַפּיר נאָך קינדװײַז.
אַצינד איז ער זײַן לעבעדיקער גילגול.
איך דעךקאָן אים ־


1965
                         








[4נ1]
דײַן מאַמעס ליפּן

ארץ־ישׂראל―ערד האָט ניט פּאַרזיגלט דײַן מאַמעס געהײליקטע ליפּן ―
אונטערן גלות.
תפּילהדיק שעפּטשען זײ:                                                     ▮
,,קינד מײַנס, פּאַרנעמסטו מײַן לשון?,,

װאָרהאַפּטיק, ביסט שױן אַ פּלוצעם געװאָרענער זקן,
דאָך ביסטו אַלץ נאָך אַ קינד און אַן אײניקל. זי ־
אײביק דײַן מאַמע.
װילסטו פּאַרטױבן דײַן מאַמעס געהײליקטע ליפּן?

סײַדן דו האָסט זיך דערמאָנט, אַז די מאַמעלע
װאַלגערט זיך אונטערן גלות,
װילסטו מיט ליבשאַפּט מיט אירער אַצינד זיך פּאַרקניפּן,
שיטסטו פּון דאַנען איר ערד אױף די ליפּן
אַנשטאָט איר צו בדענגען גלאַדיאָלעס.


1966
                            











[5נ1]
אַ טינטפּיש אױפּן ים־ברעג פּון אילת

איך האָב געזען אַ טינטפּיש אױפּן ים־ברעג פּון אילת:
זײַן קעניגרײַך דאָס טונקל פּיאָלעטע
אין װײַסן זאַמד ־
אַן אינדזעלע פּון װאָלקנדיקעך סלינע ־
האָט ניט געזעטיקט זאַט
מײַן זעונג. הײַנט זײַן שטאָלצע מינע!


,,אַךױפּגעשאָסן האָט אים אַ ראַקעטע
פּון טיפּעניש קאָראַלענער
מיט שטעט פּון טױזנט גאָרן.
דאָרט װױנען מענטשן אין געשטאַלט פּון צמחים
און זײגעךלעך פּון פּלײש, װאָס קײנער האָט זײ ניט געבאָרן.
דאָרט װױנען ברואים, װי דערטרונקענע כינעזישע מלכים,,. ―

אַזױ האָב איך געקלערט. און ער? די שפּאָגל נײַע געגנט
פּאַרכישופּט האָט אים אױך. און ס'איז מײַן זעונג און מײַן קלערן
אַרײַנגעשװימען אין זײַן סלינעדיקן פּיאָלעט.
זײַן פּראָטלאױג מיט מײַנס האָט זיך באַגעגנט:


,,אַװי װעט אױסזען אױפּן מאַרס, צי אױף אַן אַנדער שטערן,
דער ערשטער י?דישער פּאָעט,,.


1966
                           







[6נ1]
צװישן בעדו?נער

דאָנערשטיק, װען ס'זאַמלען זיך צוזאַמען בעדױנער
מיטן הכּל־בכּל אױפּן מאַרקפּלאַץ אין באַר־שבֿע ־
האָב איך ליב צו קומען האַנדלען דאָס געװײן פּון הינער,
שטאָלצע קעמלענע הכנעה צװישן זאַמד און פּלעװע.

יאָ, איך קום און האַנדל־אײַן ךי זעלטנסטע מציאות:
מידבר־שטערן אין אַ שװאַרצעד פּאַנגנעץ בײַ אַ זקן,
חכּמה פּון אַ סאָװע, הינטער דימענטענע װ?עס,
קלאַנגען װאָס דאָס בינענפּאָלק שמידט אױס אין שטומע שטאָקן.

אָבער לױבן גאָר באַזונדער װעל איך איצטער מוזן
צװישן אַלע גוטיקײטן אױף די מערק, יאַרידן ־
אײן מין סחורה: גרינע, טיגער־אַפּלענע אַרבוזן,
מײַסטעריש געבױט אין פּיראַמידן, פּיראַמידן.

װי אַ דױטע קאַלטע זון, אַרומגעזױמט מיט שװאַלבן,
ליגט אַ האַלבער, גל??קער אַרבוז אין זײער שאָטן.
װעמען זאָל איך ברענגען אַ מתּנה אָט דעם האַלבן? ־
סײַדן דעם װאָס האָט מיך פּון זײַן חלום אױסגעקנאָטן.


1964
                        








[127]
אין יפּו


בײַם יאָמערדיקן ים―ברעג װי ס'איז יונה
פּון זיך אַלײן װי פּון אַ שלאַנג אַנטלאָפּן,
אַנטלױפּן װיל איך אין אַ שװערער שעה פּת
זיך אַלײן ― מײַן לײַבלעך נאָנטן שׂונא ־
קײן תרשיש, ניט אַהין: צו װערטער, סטראָפּן.

און לעב איך איבער מײַן אַנטלױף אין דימיון
בײַם יאָמערדיקן ים—ברעג ־ ערשט אַ כװאַליע
געשטיקט פּון טרערן, װאָס באַזונדער מיניען,
פּאַרשלינגט מיך אין אַ העפּטיקער באַטאַליע.


װי בין איך? װעט פּאַרנעמען מײַן געשרײ װער?
די כּװאַליע שנײַדט דעם ים און ער איז אָפּן.
אַרײַנגעצױגן בין איך אין זײַן קבֿר.
אַנשטאָט פּון זיך ־ בין גאָר צן זיך אַנטלאָפּן.
און די װאָס איך בין זײער מױל,
דער לעצטעד גלי פּון זײער קױל ־
דערלאַנגען מיר צום עסן װערטער, סטראָפּן.


1964
                     









[8ב1]
זילבערנע רױנע

ניט גאָט―אַנטלױפּער ― שד־אַנטלױפּער איז געװען דער מאַן
װאָס גלי־קױל האָט באַרירט אין טאָל זײַן חלום.
און ניט אַ פּיש פּון אינגעװײד אין שױמיקן טומאַן ―
אַרױסגעשלײַדערט האָבן גאָר סקעלעטן פּונעם טאָל אים.

,,סקעלעטן ברידער, װײ מיר, איך בין שולדיק אײַך אַ דאַנק,
נאָר װיפּל כ'זאָל ניט לײַדן ― קען איך װערן אײַער לײַדער?,,
אַזױ האָט זיך געשלאָגן קאָפּ―אָן־פּײַער ןײַן געדאַנק,
װען אָן אַ שאָטן האָט ער זיך באַגעגנט נאָכן שלײַדער.

,,געבענטשטער אינדזל, שענק אַ שטיקל שאָטן מײַן געמיט,
אַז איך זאָל קענען בענטשן דײַנע בליִענדיקע בלױען,,.
און אים צוקאָפּנס האָט זיך דעמאָלט רחמימדיק צעבליט
מיט לעבעדיקן שאָטן ― אַ קיקיון.

און אַז דער מאַן איז אײַנגעשלאָפּן, האָט זיך איבער אים
געזילבערט אַ רױנע. און ער האָט גערעדט פּון דרימל:
,,אָ, גרײט ניט אָן אַ צװײטן מאָל קײן װאָרעם, אלהים, ־
אַניט װעט ער צעגריזשען סײַ דײַן ערד און סײַ דײַן הימל,,.


1965
                         








[9ב1]
 אױי מאָדגן נאָך אַ נאַכּט אין יפּו
 
גלײבן אַ צײַטונג, אַז קױם און בקושי
 גלײב איך אין צײַט, װאָס מיר טלמט אַנטקעגן
 װי אַ בילד פּון אַ קינסטלער
 אַן אולטראַ־אַבסטראַקטן?
 
ענטפּערט אַ קול: אַבֿרהם, אַבֿרהם,
 בעסער ניט גלײבן אין זיך.
װי ניט גלײבן אין פּאַקטן!


און דער פּאַקט איז אַזאַ:
אין אַ רעמל פּון טונקעלן גךאָ
פּאַרזיגלט איז פּלוצעם אַ נאָמען:
דער־און־דער איז ניטאָ.


דער־און―דער האָט ערשט נעכּטן אין יפּו
מיר געלײענט בײַם ים אַ סאָנעט.
און געשפּאַנט װי אַ יונגע זשידאַפּע:
ליליפּוטיק איז, האַר, דײַן פּלאַנעט.


איז װי קאָן דאָס זײַן,
ער זאָל פּלוצעם ניט זײַן?

דער מושל בײַם ים איז געבליבן דעד זעלבער
װאָס נעכטן.
דער שטאָציקעד שטײן איז געװען און איז דאָ
און האַלט װײַטער אין שעכטן
די שױמיקע העלדזער פּון כּװאַליעסן
                    



[130]
אַפּילו דער גליװאָרעם צװישן טיף―גרינע
געפּלעכטן,
עס רוט אױפּן פּיצל די זעלביקע שכינה
װאָס נעכטן ־


איז װי קאָן דאָס זײַן,
ער זאָל פּלוצעם ניט זײַן?

סאַראַ שפּיל און שגעון,
צו באַשאַפּן אַזױ פּיל ניטאָען.


1966
                   
















[131]
די שערבל־יעגערס

מיט נאָזלעכּער פּון הינט

די שעךבל―יעגערס ־ אָט איז מײַן קאָמפּאַניע.
אום האַלבער נאַכט מיר הײבן אָן צו שפּאַנען
פּון ים―סױ, דער קאָראַלענער אַכסניה,
אין ריטעם פּון די אַלטע קאַראַװאַנען.

די שערבל―יעגערס לױערן. אין זײער
קדמונישן זכּדון װערט נתגלה
די מאָרק―הירשין, װי עס װאָלט איד שלײער
פּאַךגעסן אױסטאָן ערבֿ שלאָי אַ כּלה.

און מאָנען מאָנט אין זעלביקן זכרק
אַ שפּליטער פּון אַ קריגל, צי אַ כּלי.
װי טױטע עלטער־זײדעס דרײען קאָרן
ס'זאָל בלײַבן פּאַר אַן אײניקל ־ במילא.

און דאָרשטיקער צו שטײנדלעך װי צו קװאַלן,
מיט נאָזלעכּער פּון הינט אין דינסטער שפּירונג,
זײ ציִען דורך אַ װאַדי און באַפּאַק
די שערבלעך פּון זײַן אױסגערױבטער צירונג.
                  








[132]
צום פּײַעדשטײנדל

דו פּײַערשטײנדל מיט קאָליר פּון לאַװע,
דו ביסט געװען אַ מעסער, אַ כּלי־זײן.
געשלאַכּט, קאָן זײַן, אַ ציגנבאָק פּאַר יהוה
בײַ אָפּגעמעקטע צײכּנס פּון געבײַען.


פּאַרװאָר, מײַן מנין פּינגער זענען ברידער
צו יעניקע, װאָס האָבן דיך געשליפּן
און הױערן צעשטױבטע אין דער נידער
צוזאַמען מיט מלכּים און קאַליפּן.

װאָס מער איז דאָ געבליבן? בלױז אַ סימן,
אַן עדות נאָך צעשערבלטע אמונות.
באַשערט איז מיר צו זינגען דיר אַ הימען
אין ריטעם פּון די װאָגלענדיקע דיונעס.


נאָר אײדער ס'װעט דאָס נאַכטזאַמד מיך פּאַרזיפּן
און חלום װעט זיך אָפּטײלן פּון טרױמער ־
באַשװער איך דיך מיט בלוט פּון מײַנע ליפּן:
צעפּינקל דײַנע סודות פּונעם חומר!
                    









[נ13]
מידבר־זון


אַ דאָרנגראָז אין מידבר צין. און דינער
פּון דינער נאָדל. אױסגעזױגן בלױלעך.
אַלײן. אין זאַמד. און דאָך מיט ניט―פּאַרגינער,
װאָס גינען יאָ ־ אים ברענגען פּאַרן מולך.


אַ גאַנצן טאָג צופּוסן און צוקאָפּן ־
די זון. די זון. אין צאַנקעדיקן פּיצל ־
שױן אױסגעגליט זײַן חלום פּון אַ טראָפּן.
דער גואל בלאָנדזשעט. װי זשע װערט מען ניצל?

ס'קומט אױס: די זון האָט זיך פּאַרלײגט בעיקר
דעם דאָרנגראָז צו בדענען און צו בראָטן.
און װונדער: בײַ איר עלנטן צוריקקער
אַלץ לעבעדיקער, לענגער פּאַלט זײַן שאָטן.

אַזױ אױך דו, פּאָעט, אין גדױל צעברענטער,
װאָס צײַט האָט זיך פּאַךמאָסטן דיך פּאַרלענדן:
צום אײגענעם פּאַרגאַנג ןי נידערט נענטער,
און לאַנגער שאָטן פּאַלט פּון דײַנע לענדן.
                   









[134]
▮
              

דדיטע שטילקײט
              
צװײ שאָלן זע איך הענגען מיר אַנטקעגן:
              אױי אײנער שטילקײט פּונעם ים. אױף צװײטער ―
              די מידבר־שטילקײט. עמעץ דאַרף זײ װעגן.
              און זײעד אורגעװײן איז מײַן באַגלײטער.
              
דאָס צינגל ציט אַהער―אַהין. דערװײַל ניט
              באַשטימט נאָך סאַראַ שטילקײט ציט אַרונטער.
              אַנטלױי ניט, האַדז מײַנס, בלײַב אַ רגע. אײַל ניט.
              פּאַראַן אַ דריטע שטילקײט, הער זיך אונטער:
              
זי האָט געבױרן ט'לעבן. איז אומשטערבלעד,
              ניטאָ אַ זאַמד װו ניט פּאַרזײט איר זאָמען.
              די שערבל־יעגערס קושן אירע שערבלעך,
              מע רופּט זי טױט, נאָר אַנדערש איז איר נאָמען.
              
בײַ נאַכּט, װען שאַרפּער זילבערן די שאָלן
              מיט ים―און מידבר―שטילקײט בלױ צעגליטע,
              דאָס צינגל דרימלט אײַן אָן קלאַנג, אָן קול ־ און
              די דריטע שטילקײט דעדט פּון שלאָף. די דריטע.
                                  









[135]
די זאַמדפּרױ


און אײדער ס'האָט אַ צי געטאָן זײַן אָרעם
אַ שערבל־יעגער אױף צוריק בײַם װײַזן ־
יאָגט אָן אַ רױטע שױמיקײט פּון דרום.
די מידבר־זון װערט פּלוצעם גרױער אײַזן.

געשװינדער װי אױף אָדלערישע פּליגל,
באַנומען פּון עקטטאַז, מיט הױלע בריסטן ־
די זאַמדפּרױ קומט צו טאַנצן אין אַן עיגול,
די זאַמדפּרױ װיל די װיסטעניש פּאַרװיסטן.

און טאַנצנדיק איר עיגול־טאַנץ פּון קינאה,
פּאַרשלינגט זי, װי אַ הונגעריקער ― זעמל,
צוזאַמען מיט די בעזעמבײמלעך דינע.
אַ נאַרישן, אַ קײנעמסדיקן קעמל.

די זאַמדפּרױ לאַכט. אַראָפּ איז זי פּון זינען.
אַזױ װעט זי פּאַרשלינגען אין איר מאַניע
די שערבל―יעגערס. נאָר ס'װעט זײ געפּינען
אַ יונגע, אומדערשראָקענע קאָמפּאַניע.

אילת, עני 1966
                   








[6נ1]
צוגעדעקט מיט האַלב ירושלים

צוגעדעקט מיט האַלב ירושׂלים ביזן
אָטעם,
צוגעדעקט מיט מױערן, מיט הענגבאַלקאָנען, ביזן
פּרילינג פּון שװאַרצאַפּל, ביזן
בראשית פּון קאָליר ―
צוגעדעקט מיט שטערן
דורך אָליװן־צװײַגן דינע,
אױסגראַװירט אױף נאַכטמעטאַל
מיט נאָדל פּון דער שטילקײט ―
צוגעדעקט מיט קװאַלן, װו עס באָדן זיך מלאָכים,
אײדער זײ פּאַרװאַנדלען זיך אין פּױערים, אין שמידן ־
ציִען זיך און װאָרצלען
דורות־לאַנג די פּינגער מײַנע,
ציִען זיך און טאַפּן אָן ממשותדיק װי לײם
זיך אַלײן, און אַל דאָס ניט―פּאַראַנענע.


1966
                            











[137]
אין ליכּט פּון זיבן ספּערן

עד שװעדטזיך בײַ זײַן זײדן, בײַ דער האַנט מיט בלױען ציפּער,
את װאָלט ער קענען, װאָלט ער שװערן טיפּער:
־ איך האָב געפּונען.

־ רױט־פּאהדיקער װאָלקן, װאָס געפּונק, װאָס צי װעמען?
ער שמײכּלט מיט די בליצנדיקע ברעמען:
־ משיחס טאָגבוך.

▮ך זאָג צום אױסטערלישן י?ד: נו, װײַז אַ בלאַט, אַ בלעטל,
אַ שודה װײַז מיר ־ בעט איך שױן את בעטל ־
ניט מער: די אותיות.

־ את אַז דו װעסט מיר צוטראָגן פּת רײנסטן גאָלד אַ פּאַלמע,
באַצאָלן אױף אַן אָרט כּל הון דעלמא,
איך װעל ניט װײַק.

צו לײענען, צו דאַװנען פּון זײַן בלאַט װי פּון אַ סידור,
באַשערט איז בלױז דעם שטױב פּת דײַנע ברידער,
כּדי צו לעבן.


־ צי בין איך דען אַן אַנדערער? איך װײן מיט שטױב פּון שאַדבן.
אַפּילו איך זאָל װעלן, כ'קען ניט שטאַרבן,
געהער צו יענע.


דעד שײמעסדיקער ייִר װעקט אױף די ערד פּת איר תרדמה.
עס פּאַלט אין שטױב אַ שײמע נאָך אַ שײמע
פּת זײַנע פּינגעד.

את װי די קרױן פּון מלך הד, זוניק־פּײַכּט פּון טרערן,
צעשימערט זיך אין ליכּט פּון זיבן ספּערן
ידושלים.


1967
                        [138]
פּירקאַנטיקע אותיות און מופּתים


פּירקאַנטיקער טױער:
פּירקאַנטיקע אותיות און מופּתים.
פּירקאַנטיקע שטײנער ―
געשפּאָלטן אײַך האָט ניט קײן אײַזן, עס האָבן אײַך ליפּן געטעסעט.
און װײַס איז דער שטױב דורכן טױער, אַ תּחית־המתימדיק רײנער,
װי אױבן די יונה הומיה, זיך אױסגעפּיקט נאָר־װאָס פּון חסד.


די זון הינטער בערג איז פּון ריפּ פּון דער נאַכט שױן געקנאָטן,
די שטױביקע פּנימער זענען מיט איר דורכן טױער אַצינד עולה־רגל.
פּון זעלביקן ליכט איז געבױרן די זון און דער שאָטן,
אַ שטױב נאָך אַ שטױב זינגט אַ לױב צו זײַן שבֿט און דגל.

אַ קאַלכאױװן שטױב איז דער שטױב דורד פּירקאַנטיקן טױעך:
דער שטױב פּון פּירקאַנטיקע דורות, דער שטױב פּון מײַן מאַמען.
מײַן ▮יגענער שטױב איז געװאָרן גראַניט אין סוף־נאַכטיקן, זוניקן זוהר,
מיט אַלע פּירקאַנטיקע אותיות און מופּתים
צוזאַמען.

דערצײל מיר'באַשטױביקטער ברודער'בײַ שטײנערװי לײַב אוןפּירקאַנטיק,
דערצײל מיר, װאָס דאָ איז געשען, אַז דײַןקאָפּ איז הײַנט אַנדערש געבױק?


־ אַ האַנט איז געגאַנגען אין פּײַער און האָט פּק דער צײַט אײגנהאַנטיק
באַשאַפּן אַן אײגענע רגע
פּאַר דיד און פּאַר מיד אין די אױגן.

בײַם כּותל, ד, סיװן תשכ,,ז
                                





[9נ1]
,
                             אינהאַלט
                                    ־

בײַם פּײַער־שפּיגל  91]     דער קראַנקער פּאָעט צו זײַן חבֿר
                     101]   װען דער טײַד איז אַרױס פּון די ברעגן
                     ןב1]   באַלאַדע פּון אײנציקער שורה
                     ן16]    די רײד פּון מאַעסטראָ
                     ן17]   קײַקלען שטײנער
                     ן18ז   איך לײג אַלײן זיך װערטער
                     ן19]   ליד װעגן צװײ מלאָכים
                     ן0ב]    דער קינסטלער
                     11ב]   ערבֿ טאָג
                     ןבב]   אַ חלף אונטער זײַד
                     ן3נ]   מײַן תפּילה
                     ן4ב]   צו רחל קאָרן
                     ן5ב]   אײנמאָליקער ספּעקטאַקל
                     ן6ב]   װאַן־גאָג צו זײַן שװעסטער
                     ן7ב]   שאַגאַלישע װערטער
                     ן31]   בײַם פּײַער־שפּיגל
          
סיגנאַלן  1נ3]   מיט הונדערטסטן חוש
                     ן36]   ליד װעגן שײַכות
                     ן8נ]   פּאַרשװינדן
                     ן39]   זײגערלעך פּון פּלײש
                     401]   װאָס איך האָב זאָגן געװאָלט און פּאַרשפּעטיקט
                     411]   ליד װעגן מורא
                     ןבא   בײַם ערשטן רעגן
                     ן43]   נאָכּן רעגן
                    441]   צו לײװיקן
                    ן6א   צו לעיעלעסן
                    ן7א   קמיעות צום אָנטאָן בײַם זונפּאַרגײן
      
זכּר לגעטאָ  ן53]   אַן איובדיקס
                    ▮5]   אין בלױע העמדער
                    ן6נ]   איך קאָן אים ניט פּאַדגעסן
                    ן7נ▮   ל,,ג―בעומרדיקע שײַטערן
                    ן58ז   דער פּאַפּירענער װאַלד
                    ף6▮   פּאַרמאַך דאָס פּענצטער
                    611]   ליד װעגן תּיקון
                    ןב6]   רױך פּון אױסגעברענטן װאַלד
                    1נ6]   גוטע דײַטשן
                    ף6▮   אַ װאָרט אָן מוזיק
                    ן66]   אַ קלאַפּ אין טיר
                    ן67▮   דער שמײכּל פּון מײַדאַנעק
                    ן71▮   הײַנט איז יאָרצײַט

די װעלט צוקאָפּנס  ןנ7▮   געשװינדער פּונעם ליכּטלױי
                     761ז   שורות אױפּן ים געשריבענע
                     ן78]   צװישן פּאָמפּײ און װעזװױוס
                     ן79▮   אין די קעלערן פּון פּאַרגעסן
                     ף8]   דאָס שיסערמענטשלעכע
                     ן81]   הילולי
                     ן82]   אַ פּױגל מיטן נאָמען: קוקובאַראַ
                     ן84▮   עמבלעם
                     ן86▮   דער קעניג טשאַקאָ
                     ן88]   פּיר און צװײ
                     ן89]   שלאַקסיקע נאַכּט
                     ף9]   װיזיט
                     ן91▮   אַ פּערסישער טעפּעך
                     ןב9]   פּלוצעמדיקער זקן
                     ן93]   לײענען, שרײַבן
                     ף9]   פּלעדערמײַז
                     ן95]   אַן עדות
                     961]   מײַן פּרײַנד פּון גיהנום
                     ן98]   אומשולדיקע טרער
                     ן99]   דער װעלטהונט
                     ן100]  ליד אָן אַ נאָמק
               אַלט־יפּו אין רעגן  1031ז  אַרײַנפּיר
                                    ן104]  דער לײַכּטטורעם
                                    ן105ז  קרױנען פּון כּװאַליעס
                                    ן106]  די אוצרות אױפּן מאַרק
                                    ן107ז  שטילקײט און שטורעם
                                    ן108]  דער בדחן
                                    ן109]  דער גאָלדשמיד פּון סאַלאָניק
                                    ן110ז  ריח פּון יוגנט
                                    ן111ז  מאַטראָסן
                                    ןב11]  אַ גילגול

פּירקאַנטיקע אוװות און מופּתים  ן115]  צו אַ פּרײַנד אױי אַ נײַעם בית־עולם
                                   ן119ז  מײַן טאָכטער זוכּט די סודות פּון מצדה
                                   ן0ב1]  דער נזיר
                                   הב1▮  נשמה אין שטורעם
                                   ן3ב1]  בײַם טױער פּון עזה
                                   ףב1ז  קינדװײַז
                                   ן5ב1▮  דײַן מאַמעס ליפּן
                                   ףב1]  אַ טינטפּיש אױפּן ים־ברעג פּון אילת
                                   ן7ב1]  צװישן בעדױנער
                                   81נ1]  אין יפּו
                                   ן9ב1]  זילבערנע רױנע
                                   ףנ1ז  אױי מאָרגן נאָך אַ נאַכּט אין יפּו
                                            די שערבל־יעגערס
                                   1נ13]  מיט נאָזלעכּער פּון הינט
                                   ן133]  צום פּײַערשטײנדל
                                   ףנ1]  מידבד־זון
                                   ן5נ1ז  דריטע שטילקײט
                                   ▮13▮  די ןאַמדפּרױ
                                   ן137]  צוגעדעקט מיט האַלב ירושלים
                                   1381]  אין ליכט פּון זיבן ספּערן
                                   91נ1▮  פּיךקאַנטיקע אותיות און מופּתים