אױפֿן הימל אַ יריד (אַ טראַגעדיע פֿון פּרעמיעס)
― דאָס האָט זיך געטראָפֿן, מײַן ליבער ייִד, אין אַ װאַרעמער זומערנאַכט,
אין װאַרשע הײסט עס, אױף דער סמאָטשע־גאַס [Smocza]. עס איז שױן געװען װײַט
האַלבע נאַכט. די זילבערנע לבֿנה, װי מען רופֿט זי אָן אין די ביכלעך,
האָט זיך געהאַט אַװעקגעמאַכט אױף יענער זײַט לאַזיענקעס
[Lazienki Królewskie: אַ פּאַרק אין װאַרשע]; ניט געװאָלט
מער אַרײַנקוקן אין דער קבצנישער גאַס: די בריליאַנטענע שטערן האָבן
אָנגעהױבן אײנציקװײַז אױסלעשן זיך אַזױ װי די בענטשליכט, ― אַז עס האָט
זיך פּלוצעם געלאָזט הערן אַ קנאַק, און ― איך האָב דערפֿילט אױף מײַן לינקער
באַק פֿינף קאַלטע פֿינגער און דערהערט אַ װילדן געשרײ פֿון אַ קענטלעכער
שטים: איך װאָלט געמעגט שװערן אַז דאָס רעדט מײַן װײַב, זאָל לעבן:
„אַרױס, משומד! ― האָט זי געשריגן מיט אַזעלכע קולות, גלײַך װי מען
װאָלט זי געװאָלט קױלען ― אַרױס מיט דער חצופֿה אין אײנעם, איך זאָל
דײַן טרײפֿענעם פּרצוף ניט אָנקוקן!!! װאָן!!!“...
* * *
― יאָ, מײַן ליבער ייִד, דאָס איז געװען דאָס קול פֿון מײַן װײַב
אסתּר-ברכה זאָל לעבן, און דאָס זענען געװען אירע פֿינף פֿינגער טאַקע אױף מײַן
לינקער באַק. רבונו־של־עולם! ― טראַכט איך מיר ― איך װאָלט נאָר געװאָלט
װיסן, פֿאַר װאָס? פֿאַר װאָס קומט דאָס מיר? פֿאַר װעמענס זינד?! איך בין,
דאַרפֿט איר װיסן זײַן, אַ באַװײַבטער ברוך־השם ניט דאָס ערשטע יאָר, שװער
איך אײַך בהן־שלי, אַז עס האָט זיך מיר נאָך אַזאַ מעשׂה, הערט איר, ניט
געטראָפֿן! מײַן װײַב זאָל אױף מיר בײזערן זיך אַ מאָל, יאַדען, עסן, זידלען,
שעלטן ― דאָס טרעפֿט: דערױף איז זי דאָך אַ װײַב און איך בין אַ מאַן. נאָר
זי זאָל אױפֿהײבן אױף מיר אַ האַנט ― דאָס האָט זי שױן געמוזט אַ פּנים
שטאַרק אַרױס פֿון די כּלים. דאָ האָט שױן געמוזט פֿאָרקומען עפּעס אַזעלכעס,
װאָס טרעפֿט זיך אײן מאָל אין הונדערט יאָר. און בכדי איר זאָלט פֿאַרשטײן
אַקוראַט װי אַזױ דאָס האָט זיך געטראָפֿן, מוז מען אײַך אַ פּנים דערצײלן די
גאַנצע מעשׂה פֿונעם אָנהײב ביזן סוף מיט אַלע פֿלעטערלעך, מיט אַלע
פֿעלדעלעך און מיט אַלע צושניטלעך. אפֿשר געפֿינט זיך בײַ אײַך אַ פּאַפּיראָסל?
|
|
oyfn himl a yarid (a tragedye fun premyes)
― dos hot zikh getrofn, mayn liber yid, in a varemer zumernakht,
in varshe heyst es, oyf der smotshe-gas [shmotsza]. es iz shoyn geven vayt
halbe nakht. di zilberne levone, vi men ruft zi on in di bikhlekh,
hot zikh gehat avekgemakht oyf yener zayt lazyenkes
[Lazienki Króloysekie: a park in varshe]; nit gevolt
mer araynkukn in der kbtsnisher gas: di brilyantene shtern hobn
ongehoybn eyntsikvayz oysleshn zikh azoy vi di bentshlikht, ― az es hot
zikh plutsem gelozt hern a knak, un ― ikh hob derfilt oyf mayn linker
bak finf kalte finger un derhert a vildn geshrey fun a kentlekher
shtim: ikh volt gemegt shvern az dos redt mayn vayb, zol lebn:
"aroys, meshumed! ― hot zi geshrign mit azelkhe koyles, glaykh vi men
volt zi gevolt koylen ― aroys mit der khatsufe in eynem, ikh zol
dayn treyfenem partsef nit onkukn!!! von!!!''...
* * *
― yo, mayn liber yid, dos iz geven dos kol fun mayn vayb
#sWr-brokhe zol lebn, un dos zenen geven ire finf finger take oyf mayn
linker bak. rbunu-shl-eulm! ― trakht ikh mir ― ikh volt nor gevolt
visn, far vos? far vos kumt dos mir? far vemens zind?! ikh bin,
darft ir visn zayn, a bavaybter brukh-hshm nit dos ershte yor, shver
ikh aykh bhn-shli, az es hot zikh mir nokh aza mayse, hert ir, nit
getrofn! mayn vayb zol oyf mir beyzern zikh a mol, yaden, esn, zidlen,
sheltn ― dos treft: deroyf iz zi dokh a vayb un ikh bin a man. nor
zi zol oyfheybn oyf mir a hant ― dos hot zi shoyn gemuzt a ponem
shtark aroys fun di keylem. do hot shoyn gemuzt forkumen epes azelkhes,
vos treft zikh eyn mol in hundert yor. un bkhdi ir zolt farshteyn
akurat vi azoy dos hot zikh getrofn, muz men aykh a ponem dertseyln di
gantse mayse funem onheyb bizn suf mit ale fleterlekh, mit ale
feldelekh un mit ale tsushnitlekh. efsher gefint zikh bay aykh a papirosl?
|
אױפֿן הימל אַ יריד (אַ טראַגעדיע פֿון פּרעמיעס)
― דאָס האָט זיך געטראָפֿן, מײַן ליבער ייִד, אין אַ װאַרעמער זומערנאַכט,
אין װאַרשע הײסט עס, אױף דער סמאָטשע־גאַס [Smocza]. עס איז שױן געװען װײַט
האַלבע נאַכט. די זילבערנע לבֿנה, װי מען רופֿט זי אָן אין די ביכלעך,
האָט זיך געהאַט אַװעקגעמאַכט אױף יענער זײַט לאַזיענקעס
[Lazienki Królewskie: אַ פּאַרק אין װאַרשע]; ניט געװאָלט
מער אַרײַנקוקן אין דער קבצנישער גאַס: די בריליאַנטענע שטערן האָבן
אָנגעהױבן אײנציקװײַז אױסלעשן זיך אַזױ װי די בענטשליכט, ― אַז עס האָט
זיך פּלוצעם געלאָזט הערן אַ קנאַק, און ― איך האָב דערפֿילט אױף מײַן לינקער
באַק פֿינף קאַלטע פֿינגער און דערהערט אַ װילדן געשרײ פֿון אַ קענטלעכער
שטים: איך װאָלט געמעגט שװערן אַז דאָס רעדט מײַן װײַב, זאָל לעבן:
„אַרױס, משומד! ― האָט זי געשריגן מיט אַזעלכע קולות, גלײַך װי מען
װאָלט זי געװאָלט קױלען ― אַרױס מיט דער חצופֿה אין אײנעם, איך זאָל
דײַן טרײפֿענעם פּרצוף ניט אָנקוקן!!! װאָן!!!“...
* * *
― יאָ, מײַן ליבער ייִד, דאָס איז געװען דאָס קול פֿון מײַן װײַב
אסתּר-ברכה זאָל לעבן, און דאָס זענען געװען אירע פֿינף פֿינגער טאַקע אױף מײַן
לינקער באַק. רבונו־של־עולם! ― טראַכט איך מיר ― איך װאָלט נאָר געװאָלט
װיסן, פֿאַר װאָס? פֿאַר װאָס קומט דאָס מיר? פֿאַר װעמענס זינד?! איך בין,
דאַרפֿט איר װיסן זײַן, אַ באַװײַבטער ברוך־השם ניט דאָס ערשטע יאָר, שװער
איך אײַך בהן־שלי, אַז עס האָט זיך מיר נאָך אַזאַ מעשׂה, הערט איר, ניט
געטראָפֿן! מײַן װײַב זאָל אױף מיר בײזערן זיך אַ מאָל, יאַדען, עסן, זידלען,
שעלטן ― דאָס טרעפֿט: דערױף איז זי דאָך אַ װײַב און איך בין אַ מאַן. נאָר
זי זאָל אױפֿהײבן אױף מיר אַ האַנט ― דאָס האָט זי שױן געמוזט אַ פּנים
שטאַרק אַרױס פֿון די כּלים. דאָ האָט שױן געמוזט פֿאָרקומען עפּעס אַזעלכעס,
װאָס טרעפֿט זיך אײן מאָל אין הונדערט יאָר. און בכדי איר זאָלט פֿאַרשטײן
אַקוראַט װי אַזױ דאָס האָט זיך געטראָפֿן, מוז מען אײַך אַ פּנים דערצײלן די
גאַנצע מעשׂה פֿונעם אָנהײב ביזן סוף מיט אַלע פֿלעטערלעך, מיט אַלע
פֿעלדעלעך און מיט אַלע צושניטלעך. אפֿשר געפֿינט זיך בײַ אײַך אַ פּאַפּיראָסל?
|