202
מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל אין כּתרילעװקע
18
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתּחי′!
ר א ש י ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב″ה בקװ־החײם־והשלום. השית″ב
זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּלל־ישׂראל ― אָמן.
ו ה ש נ י ת זײַ װיסן, זוגתי היקרה, אַז איך האָב גאָרניט קעגן דעם, װאָס
צװישן די באַלקאַנער ברידער איז געשלאָסן געװאָרן שלום. שלום איז אײנע
פֿון די דרײַ זאַכן װאָס אױף זײ שטײט די װעלט, און װען מ'זאָל מיך פֿרעגן
און װען עס זאָל אין מיר זײַן געװענדט, װאָלטן אַלע פֿעלקער אױף דער גאַנצער
װעלט באַדאַרפֿט לעבן בשלום־ובשלװה, און אַז משיח װעט קומען װעט דאָך עס
טאַקע אַזױ זײַן אם־ירצה־שם... האָבן האָב איך נאָר קעגן דעם, װאָס דער שלום
איז אונטערגעשריבן געװאָרן אין בוקאַרעשט, אין דער הױפּטשטאָט פֿון יענער
מדינה, װאָס מען רופֿט זי רומיניע. איך װײס ניט װי אַזױ דו, נאָר מיר אַז מען
דערמאָנט מיר דעם נאָמען רומיניע װער איך אַ צעקאָכטער! ס'איז דאָך נאַריש
כ'לעבן ― פֿאַראַן גענוג לענדער, װוּ אונדזערע אַחינו־בני־ישׂראל לעקן ניט
קײן האָניק. איז כאָטש דער פֿאַרדראָס ניט אַזױ גרױס. מילא, מען זאָגט זײ כאָטש
אָפֿן: „איר זענט ייִדן ― און מיר האָבן אײַך אין דער ערד!“ רומיניע אָבער ―
דאָס איז עפּעס אַ מין אַנדרוגינוס: דאַכט זיך, גוט און פֿײַן און שײן און לײַטן
גלײַך, נאָר אַזאַ יאָר אױף איר, אױף רומיניע מײן איך, װי זי האַנדלט קעגן
אונדז! אױף פּאַפּיר האָבן דאָרט ייִדן אַלע פּראַװעס גלײַך מיט אַלע פֿעלקער, ניט
געמינערט אַ האָר. נאָר קומט צו עפּעס, זאָגט מען זי אַז זײ זענען „פֿרעמדע“, און
„פֿרעמדע" האָבן שױן אױף זיך גאָר אַנדערע דינים. נאָר אַז מען זאָל װעלן שמועסן
דאָס אײגענע װידער צוריק, איז דאָס גאָר קײן גרױסע עװלה ניט. װאָס איז זי
שולדיק, טאַקע רומיניע מײן איך, אַז מיר זענען בײַ איר פֿאָרט פֿרעמדע. אַ ביסל
זענען מיר, אױב דו װילסט, אַלײן שולדיק אין דעם. װאָרעם אונדזערע
אָבֿות־אַבֿותינו זאָלן געװען אַרױסגײנדיק פֿון מצרים בעסער זיך באַזעצט אינעם לאַנד
רומיניע אײדער אינעם לאַנד כּנען, װאָלטן מיר אין רומיניע ניט געװען קײן
|
|
202
mnHm-mendl fun varshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl in KTrilevke
18
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shWHi′!
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b″h bkv-hHeym-uhsholem. hshiT″b
zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit bsures
toyves yeshues unHmuT btokh Kll-yisroel ― omeyn.
vehasheynes zay visn, zugosi hikrh, az ikh hob gornit kegn dem, vos
tsvishn di balkaner brider iz geshlosn gevorn sholem. sholem iz eyne
fun di dray zakhn vos oyf zey shteyt di velt, un ven m'zol mikh fregn
un ven es zol in mir zayn gevendt, voltn ale felker oyf der gantser
velt badarft lebn bshlum-ubshlvh, un az moshiyekh vet kumen vet dokh es
take azoy zayn #m-irtsh-shm... hobn hob ikh nor kegn dem, vos der sholem
iz untergeshribn gevorn in bukaresht, in der hoyptshtot fun yener
medine, vos men ruft zi ruminye. ikh veys nit vi azoy du, nor mir az men
dermont mir dem nomen ruminye ver ikh a tsekokhter! s'iz dokh narish
kh'lebn ― faran genug lender, vu undzere aHinu-bni-yisroel lekn nit
keyn honik. iz khotsh der fardros nit azoy groys. meyle, men zogt zey khotsh
ofn: "ir zent yidn ― un mir hobn aykh in der erd!'' ruminye ober ―
dos iz epes a min andruginus: dakht zikh, gut un fayn un sheyn un laytn
glaykh, nor aza yor oyf ir, oyf ruminye meyn ikh, vi zi handlt kegn
undz! oyf papir hobn dort yidn ale praves glaykh mit ale felker, nit
geminert a hor. nor kumt tsu epes, zogt men zi az zey zenen "fremde'', un
"fremde" hobn shoyn oyf zikh gor andere dinem. nor az men zol veln shmuesn
dos eygene vider tsurik, iz dos gor keyn groyse avle nit. vos iz zi
shuldik, take ruminye meyn ikh, az mir zenen bay ir fort fremde. a bisl
zenen mir, oyb du vilst, aleyn shuldik in dem. vorem undzere
oBuT-avoyseynu zoln geven aroysgeyndik fun mitsrayem beser zikh bazetst inem land
ruminye eyder inem land kenaan, voltn mir in ruminye nit geven keyn
|
202
מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל אין כּתרילעװקע
18
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתּחי′!
ר א ש י ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב″ה בקװ־החײם־והשלום. השית″ב
זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּלל־ישׂראל ― אָמן.
ו ה ש נ י ת זײַ װיסן, זוגתי היקרה, אַז איך האָב גאָרניט קעגן דעם, װאָס
צװישן די באַלקאַנער ברידער איז געשלאָסן געװאָרן שלום. שלום איז אײנע
פֿון די דרײַ זאַכן װאָס אױף זײ שטײט די װעלט, און װען מ'זאָל מיך פֿרעגן
און װען עס זאָל אין מיר זײַן געװענדט, װאָלטן אַלע פֿעלקער אױף דער גאַנצער
װעלט באַדאַרפֿט לעבן בשלום־ובשלװה, און אַז משיח װעט קומען װעט דאָך עס
טאַקע אַזױ זײַן אם־ירצה־שם... האָבן האָב איך נאָר קעגן דעם, װאָס דער שלום
איז אונטערגעשריבן געװאָרן אין בוקאַרעשט, אין דער הױפּטשטאָט פֿון יענער
מדינה, װאָס מען רופֿט זי רומיניע. איך װײס ניט װי אַזױ דו, נאָר מיר אַז מען
דערמאָנט מיר דעם נאָמען רומיניע װער איך אַ צעקאָכטער! ס'איז דאָך נאַריש
כ'לעבן ― פֿאַראַן גענוג לענדער, װוּ אונדזערע אַחינו־בני־ישׂראל לעקן ניט
קײן האָניק. איז כאָטש דער פֿאַרדראָס ניט אַזױ גרױס. מילא, מען זאָגט זײ כאָטש
אָפֿן: „איר זענט ייִדן ― און מיר האָבן אײַך אין דער ערד!“ רומיניע אָבער ―
דאָס איז עפּעס אַ מין אַנדרוגינוס: דאַכט זיך, גוט און פֿײַן און שײן און לײַטן
גלײַך, נאָר אַזאַ יאָר אױף איר, אױף רומיניע מײן איך, װי זי האַנדלט קעגן
אונדז! אױף פּאַפּיר האָבן דאָרט ייִדן אַלע פּראַװעס גלײַך מיט אַלע פֿעלקער, ניט
געמינערט אַ האָר. נאָר קומט צו עפּעס, זאָגט מען זי אַז זײ זענען „פֿרעמדע“, און
„פֿרעמדע" האָבן שױן אױף זיך גאָר אַנדערע דינים. נאָר אַז מען זאָל װעלן שמועסן
דאָס אײגענע װידער צוריק, איז דאָס גאָר קײן גרױסע עװלה ניט. װאָס איז זי
שולדיק, טאַקע רומיניע מײן איך, אַז מיר זענען בײַ איר פֿאָרט פֿרעמדע. אַ ביסל
זענען מיר, אױב דו װילסט, אַלײן שולדיק אין דעם. װאָרעם אונדזערע
אָבֿות־אַבֿותינו זאָלן געװען אַרױסגײנדיק פֿון מצרים בעסער זיך באַזעצט אינעם לאַנד
רומיניע אײדער אינעם לאַנד כּנען, װאָלטן מיר אין רומיניע ניט געװען קײן
|