שײנע־שײנדל פֿון פֿתרילעװקע צו איר מאַן מנחטימענדל
אין װאַרשע
12
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם־מענדל נ"י!
ערשטנס קום איך דיר צו מעלדן, אַז מיר זענען אַלע גאָט צו דאַנקען אין
בעסטן געזונט. גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט ער"
גער. צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַז דײַן גראַמזאָגער, װאָס דו
לעקסט אַזױ פֿון אים די פֿינגער, װאָלט געמעגט אײַננעמען אַ מיתה־משונה אײדער
דו האָסט זיך מיט אים באַקענט, אָדער אַ האַלבע שעה נאָך דעם, װאָלט ער ניט
געמאַכט ― מאַכן זאָלן זיך אים צען מכּות ― צו שאַנד און צו שפּאָט ניט מיך,
ניט די מאַמע מײנע, זײַן זאָל ער דיר די כּפּרה פֿאַר די בענדלעך פֿון אונדזערע
אַלטע שיך, װאָס װאַלגערן זיך אױפֿן בױדעם. אַ סימן שרײַבט ער אױף מנחם"
מענדלען, אָפּדאַרן זאָל אים דאָרט דאָס רעכטע האַנטל, אַז ער, מנחם־מענדל
הײסט עס, האָט אַ װײַב און זי אַ מאַמע. האָסט דו געהערט אַ ביסל אַ השׂגה פֿון אַ
משומד? איך װײס ניט, װאָס פֿאַרגינט ער דיר ניט אָט דער גנבֿ ― דאָס װאָס דו
האָסט אַ װײַב? צי דאָס װאָס דײַן װײַב האָט אַ מאַמע? האָבן זאָל ער דיר קדחת
מיט רביעית אַ גאַנץ קײַלעכיק יאָר, רבונודשליעולם! און װאָס װאָלט אים שױן
געװען אַזױ גוט, װאָלט איך װעלן װיסן, אַז דו זאָלסט חלילה ניט האָבן קײן װײַב
און איך קײן מאַמע, ניט האָבן זאָל ער דיר די נשמה? און גלאַט װאָס האָט ער
צו מיר און צו מײַן מאַמע, ער זאָל אונדז נעמען און אַרײַנשטעלן אונדז אין זײַנע
גראַמען, שטעלן זאָל זיך אים דער קאָפּ אױף אַ זײַט? ס'זאָל אים אַזעלכעס
פֿאַרגײן, אַז ס'זאָל זיך אים ניט גלוסטן מער צו גראַמען, װײַל ער װעט לעבן! און
דיר װאָלט אױך געמעגט גאָט געבן אַנדערע געדאַנקען מיט אַנדערע השׂגות, ניט
אין זינען האָבן דער רוח ױיסט װאָס, ניט שליסן חבֿרשאַפֿט דער רוח ױיסט
מיט װעמען ― מיט בדחנים, גראַמזאָגערס, לידער־מאַכערס, קאָמעדיאַנטשיקעס
און כדומה אַזעלכע פֿאַרשלעפּטע קרענק, ױ זאָגט די מאַמע: בײַ גאָט איז פֿאַראַן
גענוג שלימזלען און צו דײַן מאַן באַדאַרף עס טרעפֿן. זי איז זײער גערעכט.
ניט גענוג, אַז אָך און װײ איז מיר, אַז איך, שײנע־שײנדל, באַדאַרף האָבן אַ מאַן,
װאָס זיצט אין װאַרשע און פֿאַרנעמט זיך מיט שרײַיבעכץ, האַנדלט מיטן טערק און
178
|
|
sheyne-sheyndl fun fTrilevke tsu ir man mnHtimendl
in varshe
12
lekoved baley hikr hkhokhem mufleg hngid hmfursm muhr"r mnHm-mendl n"i!
ershtns kum ikh dir tsu meldn, az mir zenen ale got tsu danken in
bestn gezunt. gib got dos nemlekhe fun dir tsu hern oyf vayter nit er"
ger. tsveytns shrayb ikh dir, baley hikr, az dayn gramzoger, vos du
lekst azoy fun im di finger, volt gemegt aynnemen a miTh-meshune eyder
du host zikh mit im bakent, oder a halbe sho nokh dem, volt er nit
gemakht ― makhn zoln zikh im tsen makes ― tsu shand un tsu shpot nit mikh,
nit di mame meyne, zayn zol er dir di kapore far di bendlekh fun undzere
alte shikh, vos valgern zikh oyfn boydem. a simen shraybt er oyf Menakhem"
mendlen, opdarn zol im dort dos rekhte hantl, az er, mnHm-mendl
heyst es, hot a vayb un zi a mame. host du gehert a bisl a hasoge fun a
meshumed? ikh veys nit, vos fargint er dir nit ot der ganef ― dos vos du
host a vayb? tsi dos vos dayn vayb hot a mame? hobn zol er dir kedakhes
mit rebieyT a gants kaylekhik yor, rbunudshlyeulm! un vos volt im shoyn
geven azoy gut, volt ikh veln visn, az du zolst kholile nit hobn keyn vayb
un ikh keyn mame, nit hobn zol er dir di neshome? un glat vos hot er
tsu mir un tsu mayn mame, er zol undz nemen un araynshteln undz in zayne
gramen, shteln zol zikh im der kop oyf a zayt? s'zol im azelkhes
fargeyn, az s'zol zikh im nit glustn mer tsu gramen, vayl er vet lebn! un
dir volt oykh gemegt got gebn andere gedanken mit andere hasoges, nit
in zinen hobn der ruekh oyist vos, nit shlisn khavershaft der ruekh oyist
mit vemen ― mit badkhonem, gramzogers, lider-makhers, komedyantshikes
un khdumh azelkhe farshlepte krenk, oy zogt di mame: bay got iz faran
genug shlimzlen un tsu dayn man badarf es trefn. zi iz zeyer gerekht.
nit genug, az okh un vey iz mir, az ikh, sheyne-sheyndl, badarf hobn a man,
vos zitst in varshe un farnemt zikh mit shrayibekhts, handlt mitn terk un
178
|
שײנע־שײנדל פֿון פֿתרילעװקע צו איר מאַן מנחטימענדל
אין װאַרשע
12
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם־מענדל נ"י!
ערשטנס קום איך דיר צו מעלדן, אַז מיר זענען אַלע גאָט צו דאַנקען אין
בעסטן געזונט. גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט ער"
גער. צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַז דײַן גראַמזאָגער, װאָס דו
לעקסט אַזױ פֿון אים די פֿינגער, װאָלט געמעגט אײַננעמען אַ מיתה־משונה אײדער
דו האָסט זיך מיט אים באַקענט, אָדער אַ האַלבע שעה נאָך דעם, װאָלט ער ניט
געמאַכט ― מאַכן זאָלן זיך אים צען מכּות ― צו שאַנד און צו שפּאָט ניט מיך,
ניט די מאַמע מײנע, זײַן זאָל ער דיר די כּפּרה פֿאַר די בענדלעך פֿון אונדזערע
אַלטע שיך, װאָס װאַלגערן זיך אױפֿן בױדעם. אַ סימן שרײַבט ער אױף מנחם"
מענדלען, אָפּדאַרן זאָל אים דאָרט דאָס רעכטע האַנטל, אַז ער, מנחם־מענדל
הײסט עס, האָט אַ װײַב און זי אַ מאַמע. האָסט דו געהערט אַ ביסל אַ השׂגה פֿון אַ
משומד? איך װײס ניט, װאָס פֿאַרגינט ער דיר ניט אָט דער גנבֿ ― דאָס װאָס דו
האָסט אַ װײַב? צי דאָס װאָס דײַן װײַב האָט אַ מאַמע? האָבן זאָל ער דיר קדחת
מיט רביעית אַ גאַנץ קײַלעכיק יאָר, רבונודשליעולם! און װאָס װאָלט אים שױן
געװען אַזױ גוט, װאָלט איך װעלן װיסן, אַז דו זאָלסט חלילה ניט האָבן קײן װײַב
און איך קײן מאַמע, ניט האָבן זאָל ער דיר די נשמה? און גלאַט װאָס האָט ער
צו מיר און צו מײַן מאַמע, ער זאָל אונדז נעמען און אַרײַנשטעלן אונדז אין זײַנע
גראַמען, שטעלן זאָל זיך אים דער קאָפּ אױף אַ זײַט? ס'זאָל אים אַזעלכעס
פֿאַרגײן, אַז ס'זאָל זיך אים ניט גלוסטן מער צו גראַמען, װײַל ער װעט לעבן! און
דיר װאָלט אױך געמעגט גאָט געבן אַנדערע געדאַנקען מיט אַנדערע השׂגות, ניט
אין זינען האָבן דער רוח ױיסט װאָס, ניט שליסן חבֿרשאַפֿט דער רוח ױיסט
מיט װעמען ― מיט בדחנים, גראַמזאָגערס, לידער־מאַכערס, קאָמעדיאַנטשיקעס
און כדומה אַזעלכע פֿאַרשלעפּטע קרענק, ױ זאָגט די מאַמע: בײַ גאָט איז פֿאַראַן
גענוג שלימזלען און צו דײַן מאַן באַדאַרף עס טרעפֿן. זי איז זײער גערעכט.
ניט גענוג, אַז אָך און װײ איז מיר, אַז איך, שײנע־שײנדל, באַדאַרף האָבן אַ מאַן,
װאָס זיצט אין װאַרשע און פֿאַרנעמט זיך מיט שרײַיבעכץ, האַנדלט מיטן טערק און
178
|