מנחם־מענדל פֿון װאַישע צו זײן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
8
לזוגתי. היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ר א שי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקו החײם והשלום,
השם־יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז די גאַנצע װעלט איז אומעטום
| אײן װועלט און אַז אין דער פּאָליטיקע קומט פֿאָר פּונקט דאָס אײגענע װאָס
אױף דער בערזע. דאָ און דאָרט אײן גאַנג ― ניט געמינערט אַ האָר. אַזױ װי
דאָרט אױף דער בערזע, למשל, קאָן דער קליגסטער כערזיאַנער ניט ױסן
הײַנט װאָס פֿאַר אַ װינטעלע מאָרגן קאָן אַ בלאָז טאָן, און פּאַפּירן װאָס זענען
נעכטן געשטיגן העכער הײײזער, קענען מאָרגן געבן אַ פֿאַל ארצה, דאָס הײסט
פֿונעם גרעסטן ,האָס* קאָן זיך אױסלאָזן אַ גרױסער;בעס", ― אַזױ איז אױך דאָ
אין דער פּאָליטיקע ניטאָ דער נאַר װאָס זאָל זאָגן נביִות פֿון הײַנט אױף מאָרגן
װאָס מאָרגן װעט זײַן. אַזױ װױ דאָרט אין יעהופּעץ אױף דער בערזע, ניט הײַנט
געדאַכט, געדענקסטו נאָך װאָס האָט זיך געטאָן? אַלע האַלבע שעה פֿלעגן לױפֿן
דעפּעשן פֿון פּיײיטערבאַרג אַז;פּוטילעװער" פֿאַלן און פֿון װאַרשע פֿלעגט מען
טעלעגראַפֿירן אַז;לילעפּוטן" הײבן זיך, מ'זאָל קױפֿן ,לילעפּוטן? און נאָר
;לילעפּוטן?! אַװדאי פֿלעגט דער עולם ― און איך אױך בתוכם ― געבן אַ
פֿאַרקױף אױט די ,פֿוטילעװער" און אָפּדעקן זיך די רגע, ױ װײַט מעגלעך, מיט
;לילעפּוטן". װאָס זשע איז געװען דער סוף? לאָזט זיך אױס מסתּמא אַ בױדעם,
װאָרעם אין אַ שעה אַרום קומט אָן אַ נײַע דעפֿעש פֿון פּײיטערבאַרג, אַז
עפֿוטילעװער" האָבן זיך אַ הײב געגעבן הױך הױך, מ'זאָל קױפֿן ,פּוטילעװער", און
פֿון װאַרשע אַ דעפּעש, אַז די ,לילעפּוטן* שטינקען במחילת־כבודם, ױ
איבערגעהאַלטענע פֿיש, און די שפּעגעלאַנטן נעבעך ― און איך אױך בתוכם ― האָבן
געלײגט דעם קאָפּ, פֿאַרלױרן װוּ ס'איז געװען ערגעץ אַ מזומענער גראָשן און
נאָך געבליבן דערונטער. װאָס זשע איז די מעשׂה? די מעשׂה איז, װאָס בערזע און
פּאָליטיקע איז אַלץ אײן מאַטעריע, אַן אײדעלע מאַטעריע, װאָס לאָזט זיך ניט
107
|
|
mnHm-mendl fun vayshe tsu zayen vayb sheyne-sheyndl
in fTrilevke
8
lzugosi. hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
r# shi T bin ikh dir moydiye, az ikh bin bruXihshm bku hakhayem uhshlum,
hshm-yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts
mit bsures toyves yeshues unHmuT bTukh klaleyshr#l ― omeyn
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az di gantse velt iz umetum
eyn vuelt un az in der politike kumt for punkt dos eygene vos
oyf der berze. do un dort eyn gang ― nit geminert a hor. azoy vi
dort oyf der berze, lemoshl, kon der kligster kherzyaner nit oysn
haynt vos far a vintele morgn kon a bloz ton, un papirn vos zenen
nekhtn geshtign hekher heyeyzer, kenen morgn gebn a fal #rtsh, dos heyst
funem grestn ,hos* kon zikh oyslozn a groyser;bes", ― azoy iz oykh do
in der politike nito der nar vos zol zogn nbiuT fun haynt oyf morgn
vos morgn vet zayn. azoy voy dort in yehupets oyf der berze, nit haynt
gedakht, gedenkstu nokh vos hot zikh geton? ale halbe sho flegn loyfn
depeshn fun pyeyiterbarg az;putilever" faln un fun varshe flegt men
telegrafirn az;lileputn" heybn zikh, m'zol koyfn ,lileputn? un nor
;lileputn?! avade flegt der oylem ― un ikh oykh besoykhem ― gebn a
farkoyf oyt di ,futilever" un opdekn zikh di rege, oy vayt meglekh, mit
;lileputn". vos zhe iz geven der suf? lozt zikh oys mistome a boydem,
vorem in a sho arum kumt on a naye defesh fun peyiterbarg, az
efutilever" hobn zikh a heyb gegebn hoykh hoykh, m'zol koyfn ,putilever", un
fun varshe a depesh, az di ,lileputn* shtinken bmHilT-khbudm, oy
ibergehaltene fish, un di shpegelantn nebekh ― un ikh oykh besoykhem ― hobn
geleygt dem kop, farloyrn vu s'iz geven ergets a mzumener groshn un
nokh geblibn derunter. vos zhe iz di mayse? di mayse iz, vos berze un
politike iz alts eyn materye, an eydele materye, vos lozt zikh nit
107
|
מנחם־מענדל פֿון װאַישע צו זײן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
8
לזוגתי. היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ר א שי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקו החײם והשלום,
השם־יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז די גאַנצע װעלט איז אומעטום
| אײן װועלט און אַז אין דער פּאָליטיקע קומט פֿאָר פּונקט דאָס אײגענע װאָס
אױף דער בערזע. דאָ און דאָרט אײן גאַנג ― ניט געמינערט אַ האָר. אַזױ װי
דאָרט אױף דער בערזע, למשל, קאָן דער קליגסטער כערזיאַנער ניט ױסן
הײַנט װאָס פֿאַר אַ װינטעלע מאָרגן קאָן אַ בלאָז טאָן, און פּאַפּירן װאָס זענען
נעכטן געשטיגן העכער הײײזער, קענען מאָרגן געבן אַ פֿאַל ארצה, דאָס הײסט
פֿונעם גרעסטן ,האָס* קאָן זיך אױסלאָזן אַ גרױסער;בעס", ― אַזױ איז אױך דאָ
אין דער פּאָליטיקע ניטאָ דער נאַר װאָס זאָל זאָגן נביִות פֿון הײַנט אױף מאָרגן
װאָס מאָרגן װעט זײַן. אַזױ װױ דאָרט אין יעהופּעץ אױף דער בערזע, ניט הײַנט
געדאַכט, געדענקסטו נאָך װאָס האָט זיך געטאָן? אַלע האַלבע שעה פֿלעגן לױפֿן
דעפּעשן פֿון פּיײיטערבאַרג אַז;פּוטילעװער" פֿאַלן און פֿון װאַרשע פֿלעגט מען
טעלעגראַפֿירן אַז;לילעפּוטן" הײבן זיך, מ'זאָל קױפֿן ,לילעפּוטן? און נאָר
;לילעפּוטן?! אַװדאי פֿלעגט דער עולם ― און איך אױך בתוכם ― געבן אַ
פֿאַרקױף אױט די ,פֿוטילעװער" און אָפּדעקן זיך די רגע, ױ װײַט מעגלעך, מיט
;לילעפּוטן". װאָס זשע איז געװען דער סוף? לאָזט זיך אױס מסתּמא אַ בױדעם,
װאָרעם אין אַ שעה אַרום קומט אָן אַ נײַע דעפֿעש פֿון פּײיטערבאַרג, אַז
עפֿוטילעװער" האָבן זיך אַ הײב געגעבן הױך הױך, מ'זאָל קױפֿן ,פּוטילעװער", און
פֿון װאַרשע אַ דעפּעש, אַז די ,לילעפּוטן* שטינקען במחילת־כבודם, ױ
איבערגעהאַלטענע פֿיש, און די שפּעגעלאַנטן נעבעך ― און איך אױך בתוכם ― האָבן
געלײגט דעם קאָפּ, פֿאַרלױרן װוּ ס'איז געװען ערגעץ אַ מזומענער גראָשן און
נאָך געבליבן דערונטער. װאָס זשע איז די מעשׂה? די מעשׂה איז, װאָס בערזע און
פּאָליטיקע איז אַלץ אײן מאַטעריע, אַן אײדעלע מאַטעריע, װאָס לאָזט זיך ניט
107
|