שײנע־שײנדל פֿון פֿתרילעװקע צו איר מאַן מנחט־ימענדל +
אין װואַרשע
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם מענדל נ"י!
ערשטנס קם איך דיר צו מעלדן אַז מיר זענען אַלע גאָט צו דאַנקען אין
בעסטן געזונט, גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט ערגער.
צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַ מענטשן אַז ס'הײבט אָן צו גײן
איז װי די מאַמע זאָגט: דורך טיר און דורך טױער, דורך אַ צוגעמאַכט פֿענצטער
און דורך אַ שפּאַלט פֿון אַ לאָדן.. דו שטױסט זיך שױן אַװודאי װעמען איך מײן,
איך מײן דאָס טאַקע אונדזער שעיה־דודס מחותּן יענקל שאַרעגראָדסקי און דעם
אומגליק, װאָס אים האָט געטראָפֿן! און װער איז שולדיק, אַז ניט שעיה־ דוד
אַלײן מיט זײַן קרומען קאָפּ און מיט זײַנע קלוגע עצות 1 ױ זאָגט די מאַמע:
אַז ס'יאיז באַשערט אַ זעץ אין פֿלײצע, קומט דאָס פֿון אַן אײגענעם.. װעסטו
האָרכן װאָס אַ ייִד קאָן!
אַז די שאַרעגראָדסקיס זענען געקומען צוריק פֿון פּײיטערבאַרג מיטן בײַטשל,
ניט אױסגעפֿירט גאָרניט און נאָך געפּטרט דאָס ביסל מזומנס אױך, פֿאַלט ער
בײַ זיך ניט אַראָפּ, שעיה־דוד הײסט עס, און גיט זײ אַ נײַע עצה: אַזױ ױ
אַרױסשיקן פֿון דאָרף האָט זײ אַרױסגעשיקט אײגנטלעך דער אװראַדניק, ניט
די גױיִם ― אדרבה, די גױיִם זענען גאָר געװען פֿאַר זײ שטאָל און אײַזן, מ'זאָל
זײ ניט טשעפּען,;בא יאַנקעל ― האָבן זײ געזאָגט ― דאָברי טשולעױק, אַ
יאָהאָ זשינקאַ שטשע דאָברישע", דאָס הײסט, אַז יענקל שאַרעגראָדסקי איז אַ
גוטער מענטש און זײַן װײַב ― חנה־מירל ― איז נאָך אַ בעסערע.. מאָל דיר,
װאָס חנה־מירלען גײט אָפּ צו גוטסקײט, זאָל דאָס מיר צוקומען. סך־הכּל האָט
זי פֿאַר אַ יאָרן, אַז זי איז געקומען צו אונדז אױף יום־טובֿ, זיך געפּאַטשט מיט
שעיה־דודס עלטערער שנור, עטל־בײלע, אַז די גאַנצע גאָס איז זיך צונױפֿ"
געלאָפֿן. און איבער װאָס מײנסטו האָבן זײ זיך געפּאַטשט? איבער עפּעס רעכטס 1
װײס איך װאָס, איבער אַ ביכל. עפּעס אַ ביכל האָבן חנה־מירלס ייִנגלעך גע"
בראַכט צו פֿירן פֿון דאָרף, אױף ייִדיש, אַ מעשׂה־ביכל, צי אַ ראָמאַנס, צי
װײסט זײ דער גוטער יאָר, האָבן עס עטל־בײלעס ייִנגלעך דערטאַפּט און גע"
102
|
|
sheyne-sheyndl fun fTrilevke tsu ir man mnHt-imendl +
in vuarshe
lekoved baley hikr hkhokhem mufleg hngid hmfursm muhr"r Menakhem mendl n"i!
ershtns km ikh dir tsu meldn az mir zenen ale got tsu danken in
bestn gezunt, gib got dos nemlekhe fun dir tsu hern oyf vayter nit erger.
tsveytns shrayb ikh dir, baley hikr, a mentshn az s'heybt on tsu geyn
iz vi di mame zogt: durkh tir un durkh toyer, durkh a tsugemakht fentster
un durkh a shpalt fun a lodn.. du shtoyst zikh shoyn avud#i vemen ikh meyn,
ikh meyn dos take undzer sheyh-duds mekhutn yenkl sharegrodski un dem
umglik, vos im hot getrofn! un ver iz shuldik, az nit sheyh- Doved
aleyn mit zayn krumen kop un mit zayne kluge eytses 1 oy zogt di mame:
az s'i#iz bashert a zets in fleytse, kumt dos fun an eygenem.. vestu
horkhn vos a yid kon!
az di sharegrodskis zenen gekumen tsurik fun peyiterbarg mitn baytshl,
nit oysgefirt gornit un nokh geptrt dos bisl mzumns oykh, falt er
bay zikh nit arop, sheyh-dud heyst es, un git zey a naye eytse: azoy oy
aroysshikn fun dorf hot zey aroysgeshikt eygntlekh der #vradnik, nit
di goyim ― #drbh, di goyim zenen gor geven far zey shtol un ayzn, m'zol
zey nit tshepen,;b# yankel ― hobn zey gezogt ― dobri tshuleoyk, a
yoho zhinka shtshe dobrishe", dos heyst, az yenkl sharegrodski iz a
guter mentsh un zayn vayb ― Khane-mirl ― iz nokh a besere.. mol dir,
vos Khane-mirlen geyt op tsu gutskayt, zol dos mir tsukumen. skh-hakl hot
zi far a yorn, az zi iz gekumen tsu undz oyf yum-tuv, zikh gepatsht mit
sheyh-duds elterer shnur, etl-beyle, az di gantse gos iz zikh tsunoyf"
gelofn. un iber vos meynstu hobn zey zikh gepatsht? iber epes rekhts 1
veys ikh vos, iber a bikhl. epes a bikhl hobn Khane-mirls yinglekh ge"
brakht tsu firn fun dorf, oyf yidish, a mayse-bikhl, tsi a romans, tsi
veyst zey der guter yor, hobn es etl-beyles yinglekh dertapt un ge"
102
|
שײנע־שײנדל פֿון פֿתרילעװקע צו איר מאַן מנחט־ימענדל +
אין װואַרשע
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם מענדל נ"י!
ערשטנס קם איך דיר צו מעלדן אַז מיר זענען אַלע גאָט צו דאַנקען אין
בעסטן געזונט, גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט ערגער.
צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַ מענטשן אַז ס'הײבט אָן צו גײן
איז װי די מאַמע זאָגט: דורך טיר און דורך טױער, דורך אַ צוגעמאַכט פֿענצטער
און דורך אַ שפּאַלט פֿון אַ לאָדן.. דו שטױסט זיך שױן אַװודאי װעמען איך מײן,
איך מײן דאָס טאַקע אונדזער שעיה־דודס מחותּן יענקל שאַרעגראָדסקי און דעם
אומגליק, װאָס אים האָט געטראָפֿן! און װער איז שולדיק, אַז ניט שעיה־ דוד
אַלײן מיט זײַן קרומען קאָפּ און מיט זײַנע קלוגע עצות 1 ױ זאָגט די מאַמע:
אַז ס'יאיז באַשערט אַ זעץ אין פֿלײצע, קומט דאָס פֿון אַן אײגענעם.. װעסטו
האָרכן װאָס אַ ייִד קאָן!
אַז די שאַרעגראָדסקיס זענען געקומען צוריק פֿון פּײיטערבאַרג מיטן בײַטשל,
ניט אױסגעפֿירט גאָרניט און נאָך געפּטרט דאָס ביסל מזומנס אױך, פֿאַלט ער
בײַ זיך ניט אַראָפּ, שעיה־דוד הײסט עס, און גיט זײ אַ נײַע עצה: אַזױ ױ
אַרױסשיקן פֿון דאָרף האָט זײ אַרױסגעשיקט אײגנטלעך דער אװראַדניק, ניט
די גױיִם ― אדרבה, די גױיִם זענען גאָר געװען פֿאַר זײ שטאָל און אײַזן, מ'זאָל
זײ ניט טשעפּען,;בא יאַנקעל ― האָבן זײ געזאָגט ― דאָברי טשולעױק, אַ
יאָהאָ זשינקאַ שטשע דאָברישע", דאָס הײסט, אַז יענקל שאַרעגראָדסקי איז אַ
גוטער מענטש און זײַן װײַב ― חנה־מירל ― איז נאָך אַ בעסערע.. מאָל דיר,
װאָס חנה־מירלען גײט אָפּ צו גוטסקײט, זאָל דאָס מיר צוקומען. סך־הכּל האָט
זי פֿאַר אַ יאָרן, אַז זי איז געקומען צו אונדז אױף יום־טובֿ, זיך געפּאַטשט מיט
שעיה־דודס עלטערער שנור, עטל־בײלע, אַז די גאַנצע גאָס איז זיך צונױפֿ"
געלאָפֿן. און איבער װאָס מײנסטו האָבן זײ זיך געפּאַטשט? איבער עפּעס רעכטס 1
װײס איך װאָס, איבער אַ ביכל. עפּעס אַ ביכל האָבן חנה־מירלס ייִנגלעך גע"
בראַכט צו פֿירן פֿון דאָרף, אױף ייִדיש, אַ מעשׂה־ביכל, צי אַ ראָמאַנס, צי
װײסט זײ דער גוטער יאָר, האָבן עס עטל־בײלעס ייִנגלעך דערטאַפּט און גע"
102
|