מנחס־מענדל פֿון װואַרשע צוּ זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
1
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי!
רא שית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקוֹ החײם והשלום,
השם־יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשׂראל ― אָמִן
וה שנית זײַ ױסן, אַז איך בין שױן אַ װואַרשעװער, איך בין אין װאַרשע
הײסט עס, װױ קום איך קײן װאַרשע? װעסטו האָרכן ― ס'אַ גאָטזאַך.
פֿון מײַן לעצטן בריװ, װאָס איך האָב דיר אַרױסגעשיקט פֿון אַמעריקע מיטן
געלט, װײסטו דאָך שױן אַלצדינג, װאָס איך בין אױיסגעשטאַנען דאָרטן, דורכ"
געגאַנגען אַלע שיבֿעה־מדורי"גיהנום, גוט פֿאַרשװאַרצט געװאָרן, ניט הײַנט
געדאַכט, אינעם פֿרײַען לאַנד פֿון קאָלומבוסן, איבערגעדינט אַלע עבֿודה־זרות,
געאַרבעט עבֿודת־פּרך, ממש טאַטשקע־אַרבעט, אײן מאָל אין דרײַ טעג אַ שטיקל
ברױט געגעסן, אײן מאָל אין דרײ װאָכן אַ העמד געביטן, אַבי, דאַנקען גאָט, ניט
אָנגעקומען חלילה צו יענעם, ― ביז דער בורא ברוך־הוא האָט מיר געהאָלפֿן,
איך האָב מיך דאָרטן נאָך לאַנגע און ביטערע לײַדן קױם דערשלאָגן צו אַ שטיקל
פּרנסה, אַ פּרנסח אַ לײַטישע און אַ בכּבֿודע, ױ מיר שטײט אָן: דהײַנו: איך
בין געװאָרן אַ מענטש פֿון גאַזעטן און אָנגעהױבן עוסק זײַן מיט שרײַבערײַ.
און װי איך האָב דיר שױן, דאַכט מיר, נאָך אין יענעם בריװ געשריבן, עס האָט
מיר מצליח געװען גאָר אױפֿן בעסטן אופֿן און ס'איז מיר אַװועק מיט מזל־ברכה,
פֿאַרשטײט זיך, אַז אָנגעהױבן האָב איך קלײן און געגאַנגען אַלע מאָל העכער
און העכער, ױ דער שטײגער איז אין אַמעריקע. תּחילת האָב איך
אַרומגעטראָגן גאַזעטן )דאָרטן הײסט עס פֿפּיפּערס'( אױף צו פֿאַרקױפֿן איבער די
גאַסן )דאָרטן הײסט עס;סטעריטען"(, פֿאַרקױפֿט אַ פֿײַפֿער פֿאַר אַ קאָפֿיקע
)דאָרטן הײסט עס אַ ,סענט"(, אַזױ לאַנג, אַזױ ברײט, ביז כ'האָב דערזען, אַז
ס'איז פֿאַר מיר ניט קײן פּלאַן, כ'װעל פֿון אַזאַ מיסחר קײן ראָקפֿעלער און
קײן ואַנדערבליט ניט װערן, און אַפֿילו קײן יענקל שיף אױיך ניט. האָב
איך מיך מישבֿ געװען און האָב געגעבן אַ קוק אַרײַן אין די פּײפּערעס, טאַקע
25
|
|
mnHs-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in fTrilevke
1
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi!
r# shiT bin ikh dir moydiye, az ikh bin bruXihshm bku^oy hakhayem uhshlum,
hshm-yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts
mit bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyQr#l ― om�n
uh sheynes zay oysn, az ikh bin shoyn a vuarshever, ikh bin in varshe
heyst es, voy kum ikh keyn varshe? vestu horkhn ― s'a gotzakh.
fun mayn letstn briv, vos ikh hob dir aroysgeshikt fun amerike mitn
gelt, veystu dokh shoyn altsding, vos ikh bin oyisgeshtanen dortn, durkh"
gegangen ale shive-mduri"genem, gut farshvartst gevorn, nit haynt
gedakht, inem frayen land fun kolumbusn, ibergedint ale avoyde-zruT,
gearbet avoydesperekh, mamesh tatshke-arbet, eyn mol in dray teg a shtikl
broyt gegesn, eyn mol in drey vokhn a hemd gebitn, abi, danken got, nit
ongekumen kholile tsu yenem, ― biz der boyre brukh-hu# hot mir geholfn,
ikh hob mikh dortn nokh lange un bitere laydn koym dershlogn tsu a shtikl
parnose, a parnesH a laytishe un a bekovede, oy mir shteyt on: dehayne: ikh
bin gevorn a mentsh fun gazetn un ongehoybn oysek zayn mit shrayberay.
un vi ikh hob dir shoyn, dakht mir, nokh in yenem briv geshribn, es hot
mir matsliyekh geven gor oyfn bestn oyfn un s'iz mir avuek mit mzl-brkhh,
farshteyt zikh, az ongehoybn hob ikh kleyn un gegangen ale mol hekher
un hekher, oy der shteyger iz in amerike. tkhiles hob ikh
arumgetrogn gazetn )dortn heyst es fpipers'( oyf tsu farkoyfn iber di
gasn )dortn heyst es;steriten"(, farkoyft a fayfer far a kofike
)dortn heyst es a ,sent"(, azoy lang, azoy breyt, biz kh'hob derzen, az
s'iz far mir nit keyn plan, kh'vel fun aza miskher keyn rokfeler un
keyn uanderblit nit vern, un afile keyn yenkl shif oyikh nit. hob
ikh mikh meyashev geven un hob gegebn a kuk arayn in di peyperes, take
25
|
מנחס־מענדל פֿון װואַרשע צוּ זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
1
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי!
רא שית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקוֹ החײם והשלום,
השם־יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשׂראל ― אָמִן
וה שנית זײַ ױסן, אַז איך בין שױן אַ װואַרשעװער, איך בין אין װאַרשע
הײסט עס, װױ קום איך קײן װאַרשע? װעסטו האָרכן ― ס'אַ גאָטזאַך.
פֿון מײַן לעצטן בריװ, װאָס איך האָב דיר אַרױסגעשיקט פֿון אַמעריקע מיטן
געלט, װײסטו דאָך שױן אַלצדינג, װאָס איך בין אױיסגעשטאַנען דאָרטן, דורכ"
געגאַנגען אַלע שיבֿעה־מדורי"גיהנום, גוט פֿאַרשװאַרצט געװאָרן, ניט הײַנט
געדאַכט, אינעם פֿרײַען לאַנד פֿון קאָלומבוסן, איבערגעדינט אַלע עבֿודה־זרות,
געאַרבעט עבֿודת־פּרך, ממש טאַטשקע־אַרבעט, אײן מאָל אין דרײַ טעג אַ שטיקל
ברױט געגעסן, אײן מאָל אין דרײ װאָכן אַ העמד געביטן, אַבי, דאַנקען גאָט, ניט
אָנגעקומען חלילה צו יענעם, ― ביז דער בורא ברוך־הוא האָט מיר געהאָלפֿן,
איך האָב מיך דאָרטן נאָך לאַנגע און ביטערע לײַדן קױם דערשלאָגן צו אַ שטיקל
פּרנסה, אַ פּרנסח אַ לײַטישע און אַ בכּבֿודע, ױ מיר שטײט אָן: דהײַנו: איך
בין געװאָרן אַ מענטש פֿון גאַזעטן און אָנגעהױבן עוסק זײַן מיט שרײַבערײַ.
און װי איך האָב דיר שױן, דאַכט מיר, נאָך אין יענעם בריװ געשריבן, עס האָט
מיר מצליח געװען גאָר אױפֿן בעסטן אופֿן און ס'איז מיר אַװועק מיט מזל־ברכה,
פֿאַרשטײט זיך, אַז אָנגעהױבן האָב איך קלײן און געגאַנגען אַלע מאָל העכער
און העכער, ױ דער שטײגער איז אין אַמעריקע. תּחילת האָב איך
אַרומגעטראָגן גאַזעטן )דאָרטן הײסט עס פֿפּיפּערס'( אױף צו פֿאַרקױפֿן איבער די
גאַסן )דאָרטן הײסט עס;סטעריטען"(, פֿאַרקױפֿט אַ פֿײַפֿער פֿאַר אַ קאָפֿיקע
)דאָרטן הײסט עס אַ ,סענט"(, אַזױ לאַנג, אַזױ ברײט, ביז כ'האָב דערזען, אַז
ס'איז פֿאַר מיר ניט קײן פּלאַן, כ'װעל פֿון אַזאַ מיסחר קײן ראָקפֿעלער און
קײן ואַנדערבליט ניט װערן, און אַפֿילו קײן יענקל שיף אױיך ניט. האָב
איך מיך מישבֿ געװען און האָב געגעבן אַ קוק אַרײַן אין די פּײפּערעס, טאַקע
25
|