שלוסיעליכם צו מנחם־מענדלען
לכּבֿוד ידידי היקר וֹכו, וכו, וכו, מוהר"ר מנחם־מגדל ב"י,
אײַער בריװל האָב איך מקבל געװען און ענטפֿער אײַך תּיכּף־ומיד, אַזױ
ױ איר פֿאַרלאַנגט, על ראשון ראשון ועל אַחרון אַחרון, פֿון אַלע;מלאָכות? און
;פּרנסות", װאָס איר האָט מיר אױסגערעכנט, זע איך ניט אַרױס, אַז איר זאָלט
זיך קאָנען דורך זײ צעפֿירן די הענט. איך על אײַך זאָגן מיט אַ טעם. איך מײן,
אַז ניט קײן רב, ניט קײן שוחט קאָנט איר זײַן, דערפֿאַר װײַל איר האָט שױן,
פֿאַרשטײט איר מיך, פֿאַרזוכט פֿונעם עץ"הדעת, געכאָפּט אַ קוק אין די זיַטיקע
ספֿרים, געלערנט זיך שרײיבן און געװען אַ ביסל אין דער װעלט ― דאָס פּאַסט
ניט פֿאַר אַ;כּלי־קודש"... דערצו װאָלט איר באַדאַרפֿט זיך איבעראַנדערשן,
אַראָפּװאַרפֿן פֿון זיך דעם פֿריִעריקן מנחם־מענדל און אָנציֶען אױף זיך אַ נײַעם
לבֿוש, אַ מין מאַסקע, און װעדליק איך קען אײַך פֿאַר אַן ערלעכן מענטשן
זענט איר דערצו ניט מסוגל. דאָס אײגענע װאָלט איר באַדאַרפֿט טאָן, װען איר
זאָלט זיך פֿאַרשטעלן פֿאַר אַ מלמד, װײַל אַ מלמד בײַ ייִדן קאָן אַנדערש
קײן מלמד ניט װערן, ביז ער שלעפּט ניט אַרױף אױף זיך די צורה פֿון אַ;
כּליקודש"; טאָמער טוט ער דאָס ניט, הײסט ער שױן ,לערער", און אַ לערער װעט
איר ניט זײַן, װאָרעם די הײַנטיקע לערערס לערנען ניט, זײ 2געבן שטונדף.
דאָס הײסט, זײ גײען אַרײַן אַלע טאָג, טוען אַ קוק אױפֿן זײגער און גײען װײַטער,
חוץילזה מוז אַ לערער זײַן אַ שטיקל אינטריגאַנט, הײַנו: ער באַדאַרף ױסן,
ױ אַזױ צו פֿירן זיך מיט די בעלי־בתּים, בכדי זײ זאָלן באַצײַטנס
אַרױסװאַרפֿן די איבעריקע לערערס, װאָרעם אַז ניט.װעלן יענע לערערס אים
אַרױסװאַרפֿן, ― און װעדליק איך פֿאַרשטײ אײַך, איז דאָס ניט אײַער אַרֹבעט..
קײן שטעלע פֿון אײַערט װעגן זע איך ניט אַרױס, איבער צװײ טעמים: ערשטנס
איז הײַנט ניטאָ קײן שטעלעס: אַ סך בעלי"בתּים, זאַװאָדטשיקעס, באַנקירן
װאָלטן הײַנט אַלײן געװען בעלנים אױף רעכטע שטעלעס: און צױיטנס, מײן
איך, אַז פֿון אײַערע אַלע דרײענישן, װאָס איר האָט געדרײט ביז אַהער מיט
,לאָנדאָן* און מיט יקנה"ז, האָט איר ניט גענאַשט, איר זאָלט מיר מוחל זײַן
18
|
|
shlusyelikhm tsu mnHm-mendlen
lekoved ididi hikr u^oykhu, ukhu, ukhu, muhr"r mnHm-megadl b"i,
ayer brivl hob ikh mekabl geven un entfer aykh WiKf-umiyad, azoy
oy ir farlangt, el rishen rishen uel akhren akhren, fun ale;melokhes? un
;parnoses", vos ir hot mir oysgerekhnt, ze ikh nit aroys, az ir zolt
zikh konen durkh zey tsefirn di hent. ikh el aykh zogn mit a tam. ikh meyn,
az nit keyn reb, nit keyn shoykhet kont ir zayn, derfar vayl ir hot shoyn,
farshteyt ir mikh, farzukht funem eyts"hdas, gekhopt a kuk in di zi�tike
sforem, gelernt zikh shreyibn un geven a bisl in der velt ― dos past
nit far a;kleykoydesh"... dertsu volt ir badarft zikh iberandershn,
aropvarfn fun zikh dem frierikn mnHm-mendl un ontsi�en oyf zikh a nayem
levush, a min maske, un vedlik ikh ken aykh far an erlekhn mentshn
zent ir dertsu nit mesugl. dos eygene volt ir badarft ton, ven ir
zolt zikh farshteln far a melamed, vayl a melamed bay yidn kon andersh
keyn melamed nit vern, biz er shlept nit aroyf oyf zikh di tsure fun a;
Klikoydesh"; tomer tut er dos nit, heyst er shoyn ,lerer", un a lerer vet
ir nit zayn, vorem di hayntike lerers lernen nit, zey 2gebn shtundf.
dos heyst, zey geyen arayn ale tog, tuen a kuk oyfn zeyger un geyen vayter,
HuCilzh muz a lerer zayn a shtikl intrigant, hayne: er badarf oysn,
oy azoy tsu firn zikh mit di balebatem, bkhdi zey zoln batsaytns
aroysvarfn di iberike lerers, vorem az nit.veln yene lerers im
aroysvarfn, ― un vedlik ikh farshtey aykh, iz dos nit ayer ar^oybet..
keyn shtele fun ayert vegn ze ikh nit aroys, iber tsvey taymem: ershtns
iz haynt nito keyn shteles: a sakh baley"batem, zavodtshikes, bankirn
voltn haynt aleyn geven balonem oyf rekhte shteles: un tsoyitns, meyn
ikh, az fun ayere ale dreyenishn, vos ir hot gedreyt biz aher mit
,london* un mit iknh"z, hot ir nit genasht, ir zolt mir moykhl zayn
18
|
שלוסיעליכם צו מנחם־מענדלען
לכּבֿוד ידידי היקר וֹכו, וכו, וכו, מוהר"ר מנחם־מגדל ב"י,
אײַער בריװל האָב איך מקבל געװען און ענטפֿער אײַך תּיכּף־ומיד, אַזױ
ױ איר פֿאַרלאַנגט, על ראשון ראשון ועל אַחרון אַחרון, פֿון אַלע;מלאָכות? און
;פּרנסות", װאָס איר האָט מיר אױסגערעכנט, זע איך ניט אַרױס, אַז איר זאָלט
זיך קאָנען דורך זײ צעפֿירן די הענט. איך על אײַך זאָגן מיט אַ טעם. איך מײן,
אַז ניט קײן רב, ניט קײן שוחט קאָנט איר זײַן, דערפֿאַר װײַל איר האָט שױן,
פֿאַרשטײט איר מיך, פֿאַרזוכט פֿונעם עץ"הדעת, געכאָפּט אַ קוק אין די זיַטיקע
ספֿרים, געלערנט זיך שרײיבן און געװען אַ ביסל אין דער װעלט ― דאָס פּאַסט
ניט פֿאַר אַ;כּלי־קודש"... דערצו װאָלט איר באַדאַרפֿט זיך איבעראַנדערשן,
אַראָפּװאַרפֿן פֿון זיך דעם פֿריִעריקן מנחם־מענדל און אָנציֶען אױף זיך אַ נײַעם
לבֿוש, אַ מין מאַסקע, און װעדליק איך קען אײַך פֿאַר אַן ערלעכן מענטשן
זענט איר דערצו ניט מסוגל. דאָס אײגענע װאָלט איר באַדאַרפֿט טאָן, װען איר
זאָלט זיך פֿאַרשטעלן פֿאַר אַ מלמד, װײַל אַ מלמד בײַ ייִדן קאָן אַנדערש
קײן מלמד ניט װערן, ביז ער שלעפּט ניט אַרױף אױף זיך די צורה פֿון אַ;
כּליקודש"; טאָמער טוט ער דאָס ניט, הײסט ער שױן ,לערער", און אַ לערער װעט
איר ניט זײַן, װאָרעם די הײַנטיקע לערערס לערנען ניט, זײ 2געבן שטונדף.
דאָס הײסט, זײ גײען אַרײַן אַלע טאָג, טוען אַ קוק אױפֿן זײגער און גײען װײַטער,
חוץילזה מוז אַ לערער זײַן אַ שטיקל אינטריגאַנט, הײַנו: ער באַדאַרף ױסן,
ױ אַזױ צו פֿירן זיך מיט די בעלי־בתּים, בכדי זײ זאָלן באַצײַטנס
אַרױסװאַרפֿן די איבעריקע לערערס, װאָרעם אַז ניט.װעלן יענע לערערס אים
אַרױסװאַרפֿן, ― און װעדליק איך פֿאַרשטײ אײַך, איז דאָס ניט אײַער אַרֹבעט..
קײן שטעלע פֿון אײַערט װעגן זע איך ניט אַרױס, איבער צװײ טעמים: ערשטנס
איז הײַנט ניטאָ קײן שטעלעס: אַ סך בעלי"בתּים, זאַװאָדטשיקעס, באַנקירן
װאָלטן הײַנט אַלײן געװען בעלנים אױף רעכטע שטעלעס: און צױיטנס, מײן
איך, אַז פֿון אײַערע אַלע דרײענישן, װאָס איר האָט געדרײט ביז אַהער מיט
,לאָנדאָן* און מיט יקנה"ז, האָט איר ניט גענאַשט, איר זאָלט מיר מוחל זײַן
18
|