68
אַן אומגעריכטער עקזאַמען
אין באָסלאַװ אַף דער סטאַנציע ― דער אַלטער לאָיעװ ― אַ מײדל מיט קאַװאַ־
ליערן ― שפּילהאַגען, אױערבאַך און „טשטאָ דיעלאַט“. ― װאָס װיל רש″י פֿון
די בנות צלפֿחד, און װי אַזױ שרײַבט מען אַ בריװ צו אַ דירעקטאָר פֿון אַ צו־
קער־פֿאַבריק? ― ער האַלט־אױס דעם עקזאַמען און פֿאָרט אין דאָרף אַרײַן
עס איז שױן געװען אַרום פֿאַרנאַכטלעך, װען דער יונגער משׂכּיל
יהושע לאָיעװ מיט זײַן פּראָטעזשע דעם לערער זײַנען אַרײַנגעפֿאָרן אין
דער שטאָט באָסלאַװ. אַף דער סטאַנציע, װוּ זײ האָבן זיך אָפּגעשטעלט,
האָבן זײ געטראָפֿן דעם פֿאָטער פֿונעם יונגן משׂכּיל, דעם אַלטן לאָיעװ,
װאַרטן אַפֿן זון.
דער אײַנדרוק, װאָס דער אַלטער לאָיעװ האָט געמאַכט אַפֿן לערער,
איז געװען אױסערגעװײנלעך, ער האָט זיך קײנמאָל נישט פֿאָרגעשטעלט,
אַז אַ ייִד זאָל האָבן אַזאַ אױסזען. אַן אױסזען פֿון אַ גענעראַל, אַ פֿעלד־
מאַרשאַל, מיט אַ קול פֿון אַ לײב. אין קורצע װערטער האָט דער זון אי־
בערגעגעבן דעם פֿאָטער, װער איז דאָס בחורל, װאָס איז מיט אים גע־
קומען, און װוּ און װי אַזױ ער האָט זיך מיט אים באַקענט. אױסגעהערט
דעם זון, האָט דער אַלטער אָנגעזאָטלט די נאָז מיט אַ פּאָר װײַסע זילבער־
נע ברילן און האָט ערנסט באַטראַכט דעם בחור, אָן איבעריקע צערעמאָ־
ניעס, מיט אַזאַ פּנים, למשל, װי מע באַטראַכט אַ געקױפֿטן פֿיש פֿונעם
מאַרק... דערנאָך האָט ער אים אױסגעצױגן אַ װאַרעמע האַנט, און מיט
אַ פֿרײַנטלעכער מינע, אַף װיפֿל ס'איז נאָר געװען מעגלעך פֿאַר אַזאַ
שטרענגן פֿעלדמאַרשאַל, האָט ער אים אָפּגעשטעקט אַ שלום־עליכם און אָן
צערעמאָניעס, און מיטן לשון „דו“, אַ פֿרעג געטאָן:
― װי אַזױ רופֿט מען דיך?
געװאָרע געװאָרן פֿונעם בחור, אַז מע רופֿט אים שלום, האָט ער זיך
אָנגערופֿן צו אים װײך, װי װײַט ס'איז מעגלעך געװען פֿאַר זײַן לײבנ־
שטים:
― הער־זשע אױס, שלום־סערצע, גײ, זײַ מוחל, אַהין אין צװײטן חדר.
איך װעל דאָ מיט מײַן זון אָפּרײדן געשעפֿט. דערנאָך װעל איך דיך
אַרײַנרופֿן און מיר װעלן אַ ביסל שמועסן.
דאָס צװײטע צימער איז געװען אַ זאַל, אײראָפּעיִש גערעדט, אַ מין
װעסטיבול פֿאַר געסט. דאָרט איז געװען דער בעל־הבית פֿון דער סטאַנציע,
אַ געװעזענער שניטקרעמער, איצט אַף דער עלטער אַ בעל־אַכסניה, מיטן
נאָמען בערעלע עטלס, אַ ייִד מיט אַ בלױער נאָז, מיט רױטע דינע שלענגע־
|
|
68
an umgerikhter ekzamen
in boslav af der stantsye ― der alter loyev ― a meydl mit kava-
lyern ― shpilhagen, oyerbakh un "tshto dyelat''. ― vos vil rsh″i
fun
di bnuT tslfHd, un vi azoy shraybt men a briv tsu a direktor fun a tsu-
ker-fabrik? ― er halt-oys dem ekzamen un fort in dorf arayn
es iz shoyn geven arum farnakhtlekh, ven der yunger maskel
Yeshue loyev mit zayn protezhe dem lerer zaynen arayngeforn in
der shtot boslav. af der stantsye, vu zey hobn zikh opgeshtelt,
hobn zey getrofn dem foter funem yungn maskel, dem altn loyev,
vartn afn zun.
der ayndruk, vos der alter loyev hot gemakht afn lerer,
iz geven oysergeveynlekh, er hot zikh keynmol nisht forgeshtelt,
az a yid zol hobn aza oyszen. an oyszen fun a general, a feld-
marshal, mit a kol fun a leyb. in kurtse verter hot der zun i-
bergegebn dem foter, ver iz dos bokherl, vos iz mit im ge-
kumen, un vu un vi azoy er hot zikh mit im bakent. oysgehert
dem zun, hot der alter ongezotlt di noz mit a por vayse zilber-
ne briln un hot ernst batrakht dem bokher, on iberike tseremo-
nyes, mit aza ponem, lemoshl, vi me batrakht a gekoyftn fish funem
mark... dernokh hot er im oysgetsoygn a vareme hant, un mit
a frayntlekher mine, af vifl s'iz nor geven meglekh far aza
shtrengn feldmarshal, hot er im opgeshtekt a shlum-elikhm un on
tseremonyes, un mitn loshn "du'', a freg geton:
― vi azoy ruft men dikh?
gevore gevorn funem bokher, az me ruft im sholem, hot er zikh
ongerufn tsu im veykh, vi vayt s'iz meglekh geven far zayn leybn-
shtim:
― her-zhe oys, shlum-sertse, gey, zay moykhl, ahin in tsveytn kheyder.
ikh vel do mit mayn zun opreydn gesheft. dernokh vel ikh dikh
araynrufn un mir veln a bisl shmuesn.
dos tsveyte tsimer iz geven a zal, eyropeish geredt, a min
vestibul far gest. dort iz geven der balebos fun der stantsye,
a gevezener shnitkremer, itst af der elter a bel-akhsnih, mitn
nomen berele etls, a yid mit a bloyer noz, mit royte dine shlenge-
|
68
אַן אומגעריכטער עקזאַמען
אין באָסלאַװ אַף דער סטאַנציע ― דער אַלטער לאָיעװ ― אַ מײדל מיט
קאַװאַליערן ― שפּילהאַגען, אױערבאַך און „טשטאָ דיעלאַט“. ― װאָס װיל רש″י פֿון
די בנות צלפֿחד, און װי אַזױ שרײַבט מען אַ בריװ צו אַ דירעקטאָר פֿון אַ
צוקער־פֿאַבריק? ― ער האַלט־אױס דעם עקזאַמען און פֿאָרט אין דאָרף אַרײַן
עס איז שױן געװען אַרום פֿאַרנאַכטלעך, װען דער יונגער משׂכּיל
יהושע לאָיעװ מיט זײַן פּראָטעזשע דעם לערער זײַנען אַרײַנגעפֿאָרן אין
דער שטאָט באָסלאַװ. אַף דער סטאַנציע, װוּ זײ האָבן זיך אָפּגעשטעלט,
האָבן זײ געטראָפֿן דעם פֿאָטער פֿונעם יונגן משׂכּיל, דעם אַלטן לאָיעװ,
װאַרטן אַפֿן זון.
דער אײַנדרוק, װאָס דער אַלטער לאָיעװ האָט געמאַכט אַפֿן לערער,
איז געװען אױסערגעװײנלעך, ער האָט זיך קײנמאָל נישט פֿאָרגעשטעלט,
אַז אַ ייִד זאָל האָבן אַזאַ אױסזען. אַן אױסזען פֿון אַ גענעראַל, אַ
פֿעלדמאַרשאַל, מיט אַ קול פֿון אַ לײב. אין קורצע װערטער האָט דער זון
איבערגעגעבן דעם פֿאָטער, װער איז דאָס בחורל, װאָס איז מיט אים
געקומען, און װוּ און װי אַזױ ער האָט זיך מיט אים באַקענט. אױסגעהערט
דעם זון, האָט דער אַלטער אָנגעזאָטלט די נאָז מיט אַ פּאָר װײַסע
זילבערנע ברילן און האָט ערנסט באַטראַכט דעם בחור, אָן איבעריקע
צערעמאָניעס, מיט אַזאַ פּנים, למשל, װי מע באַטראַכט אַ געקױפֿטן פֿיש פֿונעם
מאַרק... דערנאָך האָט ער אים אױסגעצױגן אַ װאַרעמע האַנט, און מיט
אַ פֿרײַנטלעכער מינע, אַף װיפֿל ס'איז נאָר געװען מעגלעך פֿאַר אַזאַ
שטרענגן פֿעלדמאַרשאַל, האָט ער אים אָפּגעשטעקט אַ שלום־עליכם און אָן
צערעמאָניעס, און מיטן לשון „דו“, אַ פֿרעג געטאָן:
― װי אַזױ רופֿט מען דיך?
געװאָרע געװאָרן פֿונעם בחור, אַז מע רופֿט אים שלום, האָט ער זיך
אָנגערופֿן צו אים װײך, װי װײַט ס'איז מעגלעך געװען פֿאַר זײַן
לײבנשטים:
― הער־זשע אױס, שלום־סערצע, גײ, זײַ מוחל, אַהין אין צװײטן חדר.
איך װעל דאָ מיט מײַן זון אָפּרײדן געשעפֿט. דערנאָך װעל איך דיך
אַרײַנרופֿן און מיר װעלן אַ ביסל שמועסן.
דאָס צװײטע צימער איז געװען אַ זאַל, אײראָפּעיִש גערעדט, אַ מין
װעסטיבול פֿאַר געסט. דאָרט איז געװען דער בעל־הבית פֿון דער סטאַנציע,
אַ געװעזענער שניטקרעמער, איצט אַף דער עלטער אַ בעל־אַכסניה, מיטן
נאָמען בערעלע עטלס, אַ ייִד מיט אַ בלױער נאָז, מיט רױטע דינע
|