286 שלום עליכם
אַרױס, דערזעט ער זיך שױן אין אַ קרישטאָלענעם פּאַלאַץ פֿון צװעלף
חדרים. די װענט זײַנען אױסגעקלעפּט מיט אַסיגנאַציעס פֿון סאַמע הונ־
דערטער. די ערד איז אױסגעפֿלאַסטערט פֿון זילבערנע מטבעות, באַצירט
מיט גאָלדענע רענדלעך. דאָס גאַנצע מעבל איז פֿון װײַסן עלפֿאַנטבײן, מיט
סאַמעט אױסגעבעט. װוּ מע טוט זיך אַ ריר איז גאָלד און זילבער און די
בעסטע טײַערסטע שטײנער. אַרום און אַרום איז אַ גאָרטן פֿון די בעסטע
פּירות. און אַ טײַכל לױפֿט פֿאַרבײַ מיט גאָלדענע פֿישעלעך. און אַ געט־
לעכע מוזיק הערט מען דאָרטן שפּילן ― די בעסטע פֿידלשפּילער פֿון דער
װעלט. און ער אַלײן, דער העלד, טוט גאָרנישט, נאָר ער טײלט צדקה פֿון
דער ברײטער האַנט, פֿולע זשמעניעס. װעמען גאָלד, װעמען זילבער, װע־
מען שטײנער, און װעמען אַ מזומנע מטבע, װעמען עסנװאַרג און װעמען
קלײדער ― ער לאָזט ניט דורך קײנעם, דעם גרעסטן שׂונא אַפֿילו. פֿאַר־
קערט, די שׂונאים גיט ער נאָך מער, װי די גוטע פֿרײַנט, בכדי זײ זאָלן
פֿילן...
אַ פֿאַרחלומטער, אַ הונגעריקער, כאַפּט זיך אױף דער יונגער טרױמער,
און מיט אַ פֿאַרחלשט האַרץ לאָזט ער זיך אַװעק װידער אין „הױף“ פֿון
דעם „מאַגנאַט“. ער איז שױן דאָרט אַ הײמישער. דאָס הײסט, דער
סטרוזש פּאַנטאַלײ לאָזט אים דורך. דער הונט זשוק טשעפּעט אים ניט.
און דער משרת איז מיט אים זאַ־פּאַני־בראַטאַ. ער פּאַטשט דעם יונגן
בחור איבער דער פּלײצע און זאָגט אים אָן אַ בשׂורה, אַז ער האָט שױן
גערעדט פֿון אים, ניט מיטן בעל־הבית, נאָר מיט זײַנע טעכטער... און אַזױ
װי ער רעדט ― באַװײַזט זיך אײנע פֿון די טעכטער, אַ גראָבע מױד, אַ
רױטע, אין אַ קורץ קלײדעלע, מיט גראָבע פּולקעס און מיט אַ פֿאַרריסן
נעזל: „אָט דאָס איז ער!“ ― װײַזט־אָן אַף אים דער משרת, און די
גראָבע מױד באַטראַכט אים פֿון קאָפּ ביז די פֿיס, באַהאַלט דאָס פּנים
אין די הענט, שיסט־אױס אַ געלעכטער און אַנטלױפֿט.
66
אַ מעשׂה מיט אַ זײגער
ער זוכט מיטלען קעגן הונגער. ― אַ זײגער מיט אַ געשיכטע. ― דער דיאַלאָג
צװישן דעם בחור מיטן אַלטן זײגערמאַכער. ― די קאָמבינאַציעס העלפֿן ניט,
און דער הונגער װאַקסט.
און דעם בריװ האָט דער „מאַגנאַט“ נאָך אַלץ ניט געלײענט. דאָס
רירט שױן אָן דעם העלדס אַמביציע און ער גײט־אַרױס פֿון דאָרטן אַ
|
|
286 sholem aleykhem
aroys, derzet er zikh shoyn in a krishtolenem palats fun tsvelf
khadorem. di vent zaynen oysgeklept mit asignatsyes fun same hun-
derter. di erd iz oysgeflastert fun zilberne matbeyes, batsirt
mit goldene rendlekh. dos gantse mebl iz fun vaysn elfantbeyn, mit
samet oysgebet. vu me tut zikh a rir iz gold un zilber un di
beste tayerste shteyner. arum un arum iz a gortn fun di beste
peyres. un a taykhl loyft farbay mit goldene fishelekh. un a get-
lekhe muzik hert men dortn shpiln ― di beste fidlshpiler fun der
velt. un er aleyn, der held, tut gornisht, nor er teylt tsedoke fun
der breyter hant, fule zhmenyes. vemen gold, vemen zilber, ve-
men shteyner, un vemen a mzumne matbeye, vemen esnvarg un vemen
kleyder ― er lozt nit durkh keynem, dem grestn soyne afile. far-
kert, di sonem git er nokh mer, vi di gute fraynt, bkhdi zey zoln
filn...
a farkholemter, a hungeriker, khapt zikh oyf der yunger troymer,
un mit a faRokhlsht harts lozt er zikh avek vider in "hoyf'' fun
dem "magnat''. er iz shoyn dort a heymisher. dos heyst, der
struzh pantaley lozt im durkh. der hunt zhuk tshepet im nit.
un der meshores iz mit im za-pani-brata. er patsht dem yungn
bokher iber der pleytse un zogt im on a bsure, az er hot shoyn
geredt fun im, nit mitn balebos, nor mit zayne tekhter... un azoy
vi er redt ― bavayzt zikh eyne fun di tekhter, a grobe moyd, a
royte, in a kurts kleydele, mit grobe pulkes un mit a farrisn
nezl: "ot dos iz er!'' ― vayzt-on af im der meshores, un di
grobe moyd batrakht im fun kop biz di fis, bahalt dos ponem
in di hent, shist-oys a gelekhter un antloyft.
66
a mayse mit a zeyger
er zukht mitlen kegn hunger. ― a zeyger mit a geshikhte. ― der dyalog
tsvishn dem bokher mitn altn zeygermakher. ― di kombinatsyes helfn nit,
un der hunger vakst.
un dem briv hot der "magnat'' nokh alts nit geleyent. dos
rirt shoyn on dem helds ambitsye un er geyt-aroys fun dortn a
|
286 שלום עליכם
אַרױס, דערזעט ער זיך שױן אין אַ קרישטאָלענעם פּאַלאַץ פֿון צװעלף
חדרים. די װענט זײַנען אױסגעקלעפּט מיט אַסיגנאַציעס פֿון סאַמע
הונדערטער. די ערד איז אױסגעפֿלאַסטערט פֿון זילבערנע מטבעות, באַצירט
מיט גאָלדענע רענדלעך. דאָס גאַנצע מעבל איז פֿון װײַסן עלפֿאַנטבײן, מיט
סאַמעט אױסגעבעט. װוּ מע טוט זיך אַ ריר איז גאָלד און זילבער און די
בעסטע טײַערסטע שטײנער. אַרום און אַרום איז אַ גאָרטן פֿון די בעסטע
פּירות. און אַ טײַכל לױפֿט פֿאַרבײַ מיט גאָלדענע פֿישעלעך. און אַ
געטלעכע מוזיק הערט מען דאָרטן שפּילן ― די בעסטע פֿידלשפּילער פֿון דער
װעלט. און ער אַלײן, דער העלד, טוט גאָרנישט, נאָר ער טײלט צדקה פֿון
דער ברײטער האַנט, פֿולע זשמעניעס. װעמען גאָלד, װעמען זילבער,
װעמען שטײנער, און װעמען אַ מזומנע מטבע, װעמען עסנװאַרג און װעמען
קלײדער ― ער לאָזט ניט דורך קײנעם, דעם גרעסטן שׂונא אַפֿילו.
פֿאַרקערט, די שׂונאים גיט ער נאָך מער, װי די גוטע פֿרײַנט, בכדי זײ זאָלן
פֿילן...
אַ פֿאַרחלומטער, אַ הונגעריקער, כאַפּט זיך אױף דער יונגער טרױמער,
און מיט אַ פֿאַרחלשט האַרץ לאָזט ער זיך אַװעק װידער אין „הױף“ פֿון
דעם „מאַגנאַט“. ער איז שױן דאָרט אַ הײמישער. דאָס הײסט, דער
סטרוזש פּאַנטאַלײ לאָזט אים דורך. דער הונט זשוק טשעפּעט אים ניט.
און דער משרת איז מיט אים זאַ־פּאַני־בראַטאַ. ער פּאַטשט דעם יונגן
בחור איבער דער פּלײצע און זאָגט אים אָן אַ בשׂורה, אַז ער האָט שױן
גערעדט פֿון אים, ניט מיטן בעל־הבית, נאָר מיט זײַנע טעכטער... און אַזױ
װי ער רעדט ― באַװײַזט זיך אײנע פֿון די טעכטער, אַ גראָבע מױד, אַ
רױטע, אין אַ קורץ קלײדעלע, מיט גראָבע פּולקעס און מיט אַ פֿאַרריסן
נעזל: „אָט דאָס איז ער!“ ― װײַזט־אָן אַף אים דער משרת, און די
גראָבע מױד באַטראַכט אים פֿון קאָפּ ביז די פֿיס, באַהאַלט דאָס פּנים
אין די הענט, שיסט־אױס אַ געלעכטער און אַנטלױפֿט.
66
אַ מעשׂה מיט אַ זײגער
ער זוכט מיטלען קעגן הונגער. ― אַ זײגער מיט אַ געשיכטע. ― דער דיאַלאָג
צװישן דעם בחור מיטן אַלטן זײגערמאַכער. ― די קאָמבינאַציעס העלפֿן ניט,
און דער הונגער װאַקסט.
און דעם בריװ האָט דער „מאַגנאַט“ נאָך אַלץ ניט געלײענט. דאָס
רירט שױן אָן דעם העלדס אַמביציע און ער גײט־אַרױס פֿון דאָרטן אַ
|