210 שלום עליכם
אונטער אַלערלײ נעמען, פֿון װעלכע עס געדענקט זיך „װימאָראָזיג“, „כע־
רעס“, „מאַדעראַ“ און נאָך אַ סאָרט רױטער װײַן מיטן נאָמען „צערקאָװ־
נע כּשר לפּסח“. דעם סאָרט װײַן האָבן די קינדער ליב געהאַט מער פֿון
אַלע װײַנען ― איבער דעם, װאָס דער „צערקאָװנע כּשר לפּסח“ איז גע־
װען זיס און טערפּקע. זײַן זיסקײט האָט זיך גענומען פֿון אַזאַ מין סיראָפּ,
װאָס מע האָט אין אים אַרײַנגעטאָן, און זײַן טערפּקײט האָט געשטאַמט
פֿון די קערלעך פֿון די ראָזינקעס. און פֿון װאַנען האָט זיך גענומען זײַן
רױטקײט ― דאָס האָט דער טאַטע געהאַלטן בסוד... אַלע מאָל, װען מע
האָט די קינדער געשיקט אין קעלער נאָך אַ קװאָרט װײַן, האָבן זײ זיך
צוגעכאַפּט צום „צערקאָװנע כּשר לפּסח“ און אױסגעזשליאָקעט צװײ מאָל
אַזױ פֿיל ― און פֿונדעסטװעגן האָט זיך געצױגן פֿונעם װײַן דאָס שטיקל
ברױט גאָר נישקשהדיק מער פֿון אַלע אַנדערע פּרנסות.
51
„די פּענסיע“
דער טאַטע שטאָל און אײַזן פֿאַרן „קלאַסניק“ ― דער העלד באַקומט אַ סטיפּענדיע
― אַ רעש אין שטאָט ― די חלומות װעגן אוצר הײבן־אָן מקױם צו װערן.
נישט אַזױ גיך טוט זיך עס, װי סע רעדט זיך. דאָס אַרײַנטרעטן אין
דער „אױעזדנע“ איז ניט אָנגעקומען אַזױ גרינג און ניט אָפּגעלאָפֿן
גלאַט. דער ערשטער שטײן אין װעג איז געװען דער פֿעטער פּיניע. ער האָט
געאַרבעט מעשׂים: סטײַטש, נעמען קינדער און מאַכן זײ פֿאַר גױיִם
בידים! ― האָט ער געטענהט, זיך שטאַרק געערגערט, און האָט זיך ניט
באַרויִקט, ביז ער האָט ניט גענומען באַם ברודער דאָס װאָרט, אַז ער װעט
כאָטש ניט לאָזן זײַנע קינדער שרײַבן אום שבת. דעם תּנאַי האָט טאַקע
נחום ראַבינאָװיטש אױסגענומען מיטן דירעקטאָר (סמאָטריטעל) פֿון דער
„אױעזדנע“ בפֿירוש, אַז שבת באַדאַרפֿן זײַנע, ראַבינאָװיטשעס, קינדער
זײַן פֿרײַ. נאָך אַ תּנאַי האָט ראַבינאָװיטש אױסגענומען מיטן דירעקטאָר
(דאָס איז געװען אַ צײַט, װאָס ייִדן האָבן דיקטירט תּנאָים), אַז זײַנע
קינדער זאָלן ניט זײַן אין קלאַס, װען דער גלח גיט־אָפּ זײַן שטונדע ―
און אױסגעפֿירט האָט ראַבינאָװיטש.
די צװײטע שװעריקײט פֿאַר די קינדער איז געװען די שפּראַך. זײ
האָבן באַם אַרײַנטרעטן אין קלאַס פֿאַרשטאַנען אַזױ װינציק רוסיש, אַז
אַלע האָבן פֿון זײ געמאַכט חוזק ― סײַ דער לערער, סײַ די חבֿרים. עס
|
|
210 sholem aleykhem
unter alerley nemen, fun velkhe es gedenkt zikh "vimorozig'', "khe-
res'', "madera'' un nokh a sort royter vayn mitn nomen "tserkov-
ne kosher lpeysekh''. dem sort vayn hobn di kinder lib gehat mer fun
ale vaynen ― iber dem, vos der "tserkovne kosher lpeysekh'' iz ge-
ven zis un terpke. zayn ziskayt hot zikh genumen fun aza min sirop,
vos me hot in im arayngeton, un zayn terpkayt hot geshtamt
fun di kerlekh fun di rozinkes. un fun vanen hot zikh genumen zayn
roytkayt ― dos hot der tate gehaltn besod... ale mol, ven me
hot di kinder geshikt in keler nokh a kvort vayn, hobn zey zikh
tsugekhapt tsum "tserkovne kosher lpeysekh'' un oysgezhlyoket tsvey mol
azoy fil ― un fundestvegn hot zikh getsoygn funem vayn dos shtikl
broyt gor nishkshhdik mer fun ale andere parnoses.
51
"di pensye''
der tate shtol un ayzn farn "klasnik'' ― der held bakumt a stipendye
― a rash in shtot ― di khaloymes vegn oytser heybn-on mkoym tsu vern.
nisht azoy gikh tut zikh es, vi se redt zikh. dos arayntretn in
der "oyezdne'' iz nit ongekumen azoy gring un nit opgelofn
glat. der ershter shteyn in veg iz geven der feter pinye. er hot
gearbet maysem: staytsh, nemen kinder un makhn zey far goyim
bidim! ― hot er getenht, zikh shtark geergert, un hot zikh nit
baruikt, biz er hot nit genumen bam bruder dos vort, az er vet
khotsh nit lozn zayne kinder shraybn um shabes. dem tnay hot take
Nokhem rabinovitsh oysgenumen mitn direktor (smotritel) fun der
"oyezdne'' befeyresh, az shabes badarfn zayne, rabinovitshes, kinder
zayn fray. nokh a tnay hot rabinovitsh oysgenumen mitn direktor
(dos iz geven a tsayt, vos yidn hobn diktirt tnoyem), az zayne
kinder zoln nit zayn in klas, ven der galekh git-op zayn shtunde ―
un oysgefirt hot rabinovitsh.
di tsveyte shverikayt far di kinder iz geven di shprakh. zey
hobn bam arayntretn in klas farshtanen azoy vintsik rusish, az
ale hobn fun zey gemakht khoyzek ― say der lerer, say di khaveyrem. es
|
210 שלום עליכם
אונטער אַלערלײ נעמען, פֿון װעלכע עס געדענקט זיך „װימאָראָזיג“, „
כערעס“, „מאַדעראַ“ און נאָך אַ סאָרט רױטער װײַן מיטן נאָמען „
צערקאָװנע כּשר לפּסח“. דעם סאָרט װײַן האָבן די קינדער ליב געהאַט מער פֿון
אַלע װײַנען ― איבער דעם, װאָס דער „צערקאָװנע כּשר לפּסח“ איז
געװען זיס און טערפּקע. זײַן זיסקײט האָט זיך גענומען פֿון אַזאַ מין סיראָפּ,
װאָס מע האָט אין אים אַרײַנגעטאָן, און זײַן טערפּקײט האָט געשטאַמט
פֿון די קערלעך פֿון די ראָזינקעס. און פֿון װאַנען האָט זיך גענומען זײַן
רױטקײט ― דאָס האָט דער טאַטע געהאַלטן בסוד... אַלע מאָל, װען מע
האָט די קינדער געשיקט אין קעלער נאָך אַ קװאָרט װײַן, האָבן זײ זיך
צוגעכאַפּט צום „צערקאָװנע כּשר לפּסח“ און אױסגעזשליאָקעט צװײ מאָל
אַזױ פֿיל ― און פֿונדעסטװעגן האָט זיך געצױגן פֿונעם װײַן דאָס שטיקל
ברױט גאָר נישקשהדיק מער פֿון אַלע אַנדערע פּרנסות.
51
„די פּענסיע“
דער טאַטע שטאָל און אײַזן פֿאַרן „קלאַסניק“ ― דער העלד באַקומט אַ סטיפּענדיע
― אַ רעש אין שטאָט ― די חלומות װעגן אוצר הײבן־אָן מקױם צו װערן.
נישט אַזױ גיך טוט זיך עס, װי סע רעדט זיך. דאָס אַרײַנטרעטן אין
דער „אױעזדנע“ איז ניט אָנגעקומען אַזױ גרינג און ניט אָפּגעלאָפֿן
גלאַט. דער ערשטער שטײן אין װעג איז געװען דער פֿעטער פּיניע. ער האָט
געאַרבעט מעשׂים: סטײַטש, נעמען קינדער און מאַכן זײ פֿאַר גױיִם
בידים! ― האָט ער געטענהט, זיך שטאַרק געערגערט, און האָט זיך ניט
באַרויִקט, ביז ער האָט ניט גענומען באַם ברודער דאָס װאָרט, אַז ער װעט
כאָטש ניט לאָזן זײַנע קינדער שרײַבן אום שבת. דעם תּנאַי האָט טאַקע
נחום ראַבינאָװיטש אױסגענומען מיטן דירעקטאָר (סמאָטריטעל) פֿון דער
„אױעזדנע“ בפֿירוש, אַז שבת באַדאַרפֿן זײַנע, ראַבינאָװיטשעס, קינדער
זײַן פֿרײַ. נאָך אַ תּנאַי האָט ראַבינאָװיטש אױסגענומען מיטן דירעקטאָר
(דאָס איז געװען אַ צײַט, װאָס ייִדן האָבן דיקטירט תּנאָים), אַז זײַנע
קינדער זאָלן ניט זײַן אין קלאַס, װען דער גלח גיט־אָפּ זײַן שטונדע ―
און אױסגעפֿירט האָט ראַבינאָװיטש.
די צװײטע שװעריקײט פֿאַר די קינדער איז געװען די שפּראַך. זײ
האָבן באַם אַרײַנטרעטן אין קלאַס פֿאַרשטאַנען אַזױ װינציק רוסיש, אַז
אַלע האָבן פֿון זײ געמאַכט חוזק ― סײַ דער לערער, סײַ די חבֿרים. עס
|