פֿונעם יאַריד 205
ייִדישער גימנאַזיסט אין פּערעיאַסלאַװ. און ניט קײן גימנאַזיסט, נאָר אַ
„גימנאַזיסטל“, מיט װײַסע זילבערנע קנעפּלעך און מיט אַ זילבערנער
צאַצקע אַפֿן קאַשקעטל. און געהײסן האָט ער אױך שלום, נאָר גערופֿן האָט
מען אים סאָלאָמאָן ― אַ ייִנגל גלײַך מיט אַלע ייִנגלעך, נאַר פֿאָרט ניט
גלײַך, פֿאָרט אַ „גימנאַזיסטל“, גאָר אַן אַנדער מין באַשעפֿעניש, װי מיר
װעלן דאָס באַלד אַרױסזען. דערװײַל האַלטן מיר נאָך באַ דער עצה, װאָס
אַרנאָלד פֿון די פּידװאָרקעס האָט אױפֿגעגעבן. ער האָט מיט זײַן אידעע
אַרײַנגעלאָזט אַ גריל, און פֿון דעמאָלט אָן האָבן די װערטער „קלאַסן“,
„עקזאַמענט“, „ראַבינער־שול“, „גימנאַזיע“, „דאָקטער“ זיך באַזעצט באַ
די ראַבינאָװיטשעס אין שטוב. פֿון װאָס מע זאָל ניט רײדן, איז מען
אַרױף אַף אײנע פֿון די אױבנדערמאָנטע װערטער. איטלעכער האָט געהאַט
װאָס צו דערצײלן אַ שײנס: װי אַזױ אַן אָרעם־בחור פֿון דער ישיבֿה האָט
זיך אַװעקגעלאָזט אַ באָרװעסער קײן זשיטאָמיר אין דער ראַבינער־שול...
װי אַזױ אַ מלמדס אַ ייִנגל, אַ ליטװאַק, איז פֿאַרפֿאַלן געװאָרן אַף עטלעכע
יאָר, געמײנט, ער איז אין אַמעריקע. צום סוף לאָזט זיך אױס, אַז ער האָט
אָפּגעגעבן „עקזאַמענט“ אַף אַלע אַכט קלאַסן גימנאַזיע, און איצט שטו־
דירט ער, זאָגט מען, אַף דאָקטער. דאָס קאָן נאָר אַ ליטװאַק!
― שאַט! װאָס דאַרפֿט איר אַ סך? אַמער נעמט אונדזער יענקל דעם
רופֿאס זונדל. װיפֿל, מײנט איר, גײט אים אָפּעט צו װערן אַ דאָקטער?
― פֿאָלג מיך אַ גאַנג! עס דאַרף נאָך אַװעקגײן אַ יאָר מיט אַ מיט־
װאָך, ביז יענקל דעם רופֿאס זונדל װעט אַמאָל זײַן אַ דאָקטער...
יענקל דעם רופֿאס זונדל ― דאָס איז דער גימנאַזיסט, אָדער „גימנאַ־
זיסטל סאָלאָמאָן“, װאָס איז דערמאָנט באַ אונדז אױבן, און פֿון אים גײען
מיר דערצײלן אין קומענדיקן קאַפּיטל.
50
גימנאַזיסטל סאָלאָמאָן
יענקל דעם דאָקטערס זונדל אַ גימנאזיסטל ― ער איז אים שרעקלעך מקנא ―
דער װײַנקעלער „יוזשנאַהאָ בערעגאַ“ ― װימאָראָזיג פֿון ראָזינקעס ―
„צערקאָװנע כּשר לפּסח“
עס זײַנען געװען אין פּערעיאַסלאַװ עטלעכע דאָקטױרים, און יעדער
מיט זײַן צונעמעניש: דער גראָבער דאָקטער, דער האָרבאַטער דאָקטער,
דער שװאַרצער דאָקטער. די אַלע דאָקטױרים זײַנען געװען קריסטן, און
נאָר אײן דאָקטער איז געװען אַ ייִד, אי דאָס ― ניט קײן גאַנצער דאָק־
|
|
funem yarid 205
yidisher gimnazist in pereyaslav. un nit keyn gimnazist, nor a
"gimnazistl'', mit vayse zilberne kneplekh un mit a zilberner
tsatske afn kashketl. un geheysn hot er oykh sholem, nor gerufn hot
men im solomon ― a yingl glaykh mit ale yinglekh, nar fort nit
glaykh, fort a "gimnazistl'', gor an ander min bashefenish, vi mir
veln dos bald aroyszen. dervayl haltn mir nokh ba der eytse, vos
arnold fun di pidvorkes hot oyfgegebn. er hot mit zayn idee
arayngelozt a gril, un fun demolt on hobn di verter "klasn'',
"ekzament'', "rabiner-shul'', "gimnazye'', "dokter'' zikh bazetst ba
di rabinovitshes in shtub. fun vos me zol nit reydn, iz men
aroyf af eyne fun di oybndermonte verter. itlekher hot gehat
vos tsu dertseyln a sheyns: vi azoy an orem-bokher fun der yeshive hot
zikh avekgelozt a borveser keyn zhitomir in der rabiner-shul...
vi azoy a mlmds a yingl, a litvak, iz farfaln gevorn af etlekhe
yor, gemeynt, er iz in amerike. tsum suf lozt zikh oys, az er hot
opgegebn "ekzament'' af ale akht klasn gimnazye, un itst shtu-
dirt er, zogt men, af dokter. dos kon nor a litvak!
― shat! vos darft ir a sakh? amer nemt undzer yenkl dem
ruf#s zundl. vifl, meynt ir, geyt im opet tsu vern a dokter?
― folg mikh a gang! es darf nokh avekgeyn a yor mit a mit-
vokh, biz yenkl dem ruf#s zundl vet amol zayn a dokter...
yenkl dem ruf#s zundl ― dos iz der gimnazist, oder "gimna-
zistl solomon'', vos iz dermont ba undz oybn, un fun im geyen
mir dertseyln in kumendikn kapitl.
50
gimnazistl solomon
yenkl dem dokters zundl a gimn#zistl ― er iz im shreklekh mekane ―
der vaynkeler "yuzhnaho berega'' ― vimorozig fun rozinkes ―
"tserkovne kosher lpeysekh''
es zaynen geven in pereyaslav etlekhe doktoyrim, un yeder
mit zayn tsunemenish: der grober dokter, der horbater dokter,
der shvartser dokter. di ale doktoyrim zaynen geven kristn, un
nor eyn dokter iz geven a yid, i dos ― nit keyn gantser dok-
|
פֿונעם יאַריד 205
ייִדישער גימנאַזיסט אין פּערעיאַסלאַװ. און ניט קײן גימנאַזיסט, נאָר אַ
„גימנאַזיסטל“, מיט װײַסע זילבערנע קנעפּלעך און מיט אַ זילבערנער
צאַצקע אַפֿן קאַשקעטל. און געהײסן האָט ער אױך שלום, נאָר גערופֿן האָט
מען אים סאָלאָמאָן ― אַ ייִנגל גלײַך מיט אַלע ייִנגלעך, נאַר פֿאָרט ניט
גלײַך, פֿאָרט אַ „גימנאַזיסטל“, גאָר אַן אַנדער מין באַשעפֿעניש, װי מיר
װעלן דאָס באַלד אַרױסזען. דערװײַל האַלטן מיר נאָך באַ דער עצה, װאָס
אַרנאָלד פֿון די פּידװאָרקעס האָט אױפֿגעגעבן. ער האָט מיט זײַן אידעע
אַרײַנגעלאָזט אַ גריל, און פֿון דעמאָלט אָן האָבן די װערטער „קלאַסן“,
„עקזאַמענט“, „ראַבינער־שול“, „גימנאַזיע“, „דאָקטער“ זיך באַזעצט באַ
די ראַבינאָװיטשעס אין שטוב. פֿון װאָס מע זאָל ניט רײדן, איז מען
אַרױף אַף אײנע פֿון די אױבנדערמאָנטע װערטער. איטלעכער האָט געהאַט
װאָס צו דערצײלן אַ שײנס: װי אַזױ אַן אָרעם־בחור פֿון דער ישיבֿה האָט
זיך אַװעקגעלאָזט אַ באָרװעסער קײן זשיטאָמיר אין דער ראַבינער־שול...
װי אַזױ אַ מלמדס אַ ייִנגל, אַ ליטװאַק, איז פֿאַרפֿאַלן געװאָרן אַף עטלעכע
יאָר, געמײנט, ער איז אין אַמעריקע. צום סוף לאָזט זיך אױס, אַז ער האָט
אָפּגעגעבן „עקזאַמענט“ אַף אַלע אַכט קלאַסן גימנאַזיע, און איצט
שטודירט ער, זאָגט מען, אַף דאָקטער. דאָס קאָן נאָר אַ ליטװאַק!
― שאַט! װאָס דאַרפֿט איר אַ סך? אַמער נעמט אונדזער יענקל דעם
רופֿאס זונדל. װיפֿל, מײנט איר, גײט אים אָפּעט צו װערן אַ דאָקטער?
― פֿאָלג מיך אַ גאַנג! עס דאַרף נאָך אַװעקגײן אַ יאָר מיט אַ
מיטװאָך, ביז יענקל דעם רופֿאס זונדל װעט אַמאָל זײַן אַ דאָקטער...
יענקל דעם רופֿאס זונדל ― דאָס איז דער גימנאַזיסט, אָדער „
גימנאַזיסטל סאָלאָמאָן“, װאָס איז דערמאָנט באַ אונדז אױבן, און פֿון אים גײען
מיר דערצײלן אין קומענדיקן קאַפּיטל.
50
גימנאַזיסטל סאָלאָמאָן
יענקל דעם דאָקטערס זונדל אַ גימנאזיסטל ― ער איז אים שרעקלעך מקנא ―
דער װײַנקעלער „יוזשנאַהאָ בערעגאַ“ ― װימאָראָזיג פֿון ראָזינקעס ―
„צערקאָװנע כּשר לפּסח“
עס זײַנען געװען אין פּערעיאַסלאַװ עטלעכע דאָקטױרים, און יעדער
מיט זײַן צונעמעניש: דער גראָבער דאָקטער, דער האָרבאַטער דאָקטער,
דער שװאַרצער דאָקטער. די אַלע דאָקטױרים זײַנען געװען קריסטן, און
נאָר אײן דאָקטער איז געװען אַ ייִד, אי דאָס ― ניט קײן גאַנצער
|