45
אַ מענה־לשון פֿון אַ שטיפֿמאַמע
אַ שטיפֿמאַמע. ― קללות נאָכן אַלף־בית. ― דאָס ערשטע װערק אַ לעקסיקאָן
פֿון קללות.
װאָס האָבן די מענטשן אָנגעכאַפּט ― „שטיפֿמאַמע“? װעדליק די
קינדער האָבן זיך אָנגעהערט „שטיפֿמאַמע“ און „שטיפֿמאַמע“, האָבן זײ
געמעגט מײנען, אַז אַ שטיפֿמאַמע איז טאַקע באמת מיט הערנער. אַז אַף
יעדן טריט און יעדן שריט האָט מען זײ געסטראַשעט מיט דער שטיפֿ־
מאַמע: „װאַרט־אױס, שקצים, אָט װעט דער טאַטע אַרױספֿאָרן אַף דער
װעלט און װעט אײַך ברענגען אַ שטיפֿמאַמע, װעט איר װיסן, װאָס פֿאַר
אַ גאָט מיר האָבן!“... װאָס דאַרפֿט איר מער ― טאָמער װאַרעמט די זון
ניט אַזױ פֿױגלדיק, זאָגט מען: „די זון װאַרעמט, װי אַ שטיפֿמאַמע“...
עס מוז דאָך עפּעס זײַן אין דעם. אַ װעלט איז דען משוגע?
מיט אַ מאָל איז דער טאַטע נעלם געװאָרן. ס'איז אַװעק אַ װאָך, און
אַ װאָך, און נאָך אַ װאָך. װוּ איז אַהינגעקומען דער טאַטע? מע זאָגט ניט!
עלטערע רײדן צװישן זיך, נאָר שטילערהײט, די קינדער זאָלן ניט הערן,
און מער אַפֿן װוּנק. נאָר אײן מאָל האָט אין חדר דער רבי זיך אַרױסגע־
כאַפּט מיט אַ װאָרט. ער האָט אַ פֿרעג געגעבן באַ די קינדער: „נישטאָ נאָך
דער טאַטע פֿון באַרדיטשעװ?“ צו דער דאָזיקער דיפּלאָמאַטישער פֿראַגע
האָט די רביצין צוגעזעצט פֿון איר זײַט נאָך מער דיפּלאָמאַטיש: „װאָס־
זשע? אַזױ גרינג קומט עס אָן אַן אַלמן אַראָפּצוברענגען אַ שטיפֿמאַמע פֿאַר
די יתומים?“... װײסן מיר שױן, הײסט עס, אַז דער טאַטע איז אין באַר־
דיטשעװ, און אַז ער זוכט אַ שטיפֿמאַמע צו זײַנע קינדער. װאָס־זשע,
פֿרעגט זיך, באַדאַרף מען זיך דאָ באַהאַלטן? װאָס איז דאָ דער סוד?
והראַיה: אַז ער האָט באַדאַרפֿט צו קומען אַהײם מיט דער סחורה פֿון
באַרדיטשעװ, האָט ער פֿריִער צוגעשיקט אַ „שטאַפֿעט“, אַז גאָט האָט
אים מזכּה געװען זײַן גלײַכן, װאָס איז אַ מציאה אין אַלע אופֿנים, הן אין
יחוס, הן אין געלט, און אַז ער װעט אינגיכן, אַם ירצה השם, קומען מיט
דער מציאה, און ער בעט, מע זאָל איר ניט זאָגן אַזױ גיך, װיפֿל קינדער
ער האָט ― צו װאָס זאָל זי דאָס װיסן מיטאַמאָל? מיט דער צײַט װעט זי
דאָס אַלײן געװױרע װערן. סײַ־װי־סײַ זײַנען ניט אַלע קינדער חל אַף איר:
די עלטערע זײַנען דאָך עלטערע, און די צװײ מײדלעך ― די זײַנען דאָך באַ
זײער באָבע. ער װאַשט זיך ניט אָפּ די הענט חלילה פֿון זײ. קינדער זײַנען
קינדער. נאָר באַ אָט אַזעלכע ביטערע אָבסטאָיאַטעלסטװעס איז געזינטער,
אַז מע פֿאַרלײקנט עטלעכע קינדער אַף אַ קורצע צײַט. „יותר אין לחדש
|
|
45
a mayneloshn fun a shtifmame
a shtifmame. ― kloles nokhn alf-bes. ― dos ershte verk a leksikon
fun kloles.
vos hobn di mentshn ongekhapt ― "shtifmame''? vedlik di
kinder hobn zikh ongehert "shtifmame'' un "shtifmame'', hobn zey
gemegt meynen, az a shtifmame iz take beemes mit herner. az af
yedn trit un yedn shrit hot men zey gestrashet mit der shtif-
mame: "vart-oys, shkotsem, ot vet der tate aroysforn af der
velt un vet aykh brengen a shtifmame, vet ir visn, vos far
a got mir hobn!''... vos darft ir mer ― tomer varemt di zun
nit azoy foygldik, zogt men: "di zun varemt, vi a shtifmame''...
es muz dokh epes zayn in dem. a velt iz den meshuge?
mit a mol iz der tate neelm gevorn. s'iz avek a vokh, un
a vokh, un nokh a vokh. vu iz ahingekumen der tate? me zogt nit!
eltere reydn tsvishn zikh, nor shtilerhayt, di kinder zoln nit hern,
un mer afn vunk. nor eyn mol hot in kheyder der rebi zikh aroysge-
khapt mit a vort. er hot a freg gegebn ba di kinder: "nishto nokh
der tate fun barditshev?'' tsu der doziker diplomatisher frage
hot di rebitsin tsugezetst fun ir zayt nokh mer diplomatish: "vos-
zhe? azoy gring kumt es on an almen aroptsubrengen a shtifmame far
di yesoymem?''... veysn mir shoyn, heyst es, az der tate iz in bar-
ditshev, un az er zukht a shtifmame tsu zayne kinder. vos-zhe,
fregt zikh, badarf men zikh do bahaltn? vos iz do der sod?
uhrayh: az er hot badarft tsu kumen aheym mit der skhoyre fun
barditshev, hot er frier tsugeshikt a "shtafet'', az got hot
im mezake geven zayn glaykhn, vos iz a metsiye in ale oyfanem, heyn in
iHus, heyn in gelt, un az er vet ingikhn, am irtsh hashem, kumen mit
der metsiye, un er bet, me zol ir nit zogn azoy gikh, vifl kinder
er hot ― tsu vos zol zi dos visn mitamol? mit der tsayt vet zi
dos aleyn gevoyre vern. say-vi-say zaynen nit ale kinder khal af ir:
di eltere zaynen dokh eltere, un di tsvey meydlekh ― di zaynen dokh ba
zeyer bobe. er vasht zikh nit op di hent kholile fun zey. kinder zaynen
kinder. nor ba ot azelkhe bitere obstoyatelstves iz gezinter,
az me farleyknt etlekhe kinder af a kurtse tsayt. "yuTr in lHdsh
|
45
אַ מענה־לשון פֿון אַ שטיפֿמאַמע
אַ שטיפֿמאַמע. ― קללות נאָכן אַלף־בית. ― דאָס ערשטע װערק אַ לעקסיקאָן
פֿון קללות.
װאָס האָבן די מענטשן אָנגעכאַפּט ― „שטיפֿמאַמע“? װעדליק די
קינדער האָבן זיך אָנגעהערט „שטיפֿמאַמע“ און „שטיפֿמאַמע“, האָבן זײ
געמעגט מײנען, אַז אַ שטיפֿמאַמע איז טאַקע באמת מיט הערנער. אַז אַף
יעדן טריט און יעדן שריט האָט מען זײ געסטראַשעט מיט דער
שטיפֿמאַמע: „װאַרט־אױס, שקצים, אָט װעט דער טאַטע אַרױספֿאָרן אַף דער
װעלט און װעט אײַך ברענגען אַ שטיפֿמאַמע, װעט איר װיסן, װאָס פֿאַר
אַ גאָט מיר האָבן!“... װאָס דאַרפֿט איר מער ― טאָמער װאַרעמט די זון
ניט אַזױ פֿױגלדיק, זאָגט מען: „די זון װאַרעמט, װי אַ שטיפֿמאַמע“...
עס מוז דאָך עפּעס זײַן אין דעם. אַ װעלט איז דען משוגע?
מיט אַ מאָל איז דער טאַטע נעלם געװאָרן. ס'איז אַװעק אַ װאָך, און
אַ װאָך, און נאָך אַ װאָך. װוּ איז אַהינגעקומען דער טאַטע? מע זאָגט ניט!
עלטערע רײדן צװישן זיך, נאָר שטילערהײט, די קינדער זאָלן ניט הערן,
און מער אַפֿן װוּנק. נאָר אײן מאָל האָט אין חדר דער רבי זיך
אַרױסגעכאַפּט מיט אַ װאָרט. ער האָט אַ פֿרעג געגעבן באַ די קינדער: „נישטאָ נאָך
דער טאַטע פֿון באַרדיטשעװ?“ צו דער דאָזיקער דיפּלאָמאַטישער פֿראַגע
האָט די רביצין צוגעזעצט פֿון איר זײַט נאָך מער דיפּלאָמאַטיש: „
װאָסזשע? אַזױ גרינג קומט עס אָן אַן אַלמן אַראָפּצוברענגען אַ שטיפֿמאַמע פֿאַר
די יתומים?“... װײסן מיר שױן, הײסט עס, אַז דער טאַטע איז אין
באַרדיטשעװ, און אַז ער זוכט אַ שטיפֿמאַמע צו זײַנע קינדער. װאָס־זשע,
פֿרעגט זיך, באַדאַרף מען זיך דאָ באַהאַלטן? װאָס איז דאָ דער סוד?
והראַיה: אַז ער האָט באַדאַרפֿט צו קומען אַהײם מיט דער סחורה פֿון
באַרדיטשעװ, האָט ער פֿריִער צוגעשיקט אַ „שטאַפֿעט“, אַז גאָט האָט
אים מזכּה געװען זײַן גלײַכן, װאָס איז אַ מציאה אין אַלע אופֿנים, הן אין
יחוס, הן אין געלט, און אַז ער װעט אינגיכן, אַם ירצה השם, קומען מיט
דער מציאה, און ער בעט, מע זאָל איר ניט זאָגן אַזױ גיך, װיפֿל קינדער
ער האָט ― צו װאָס זאָל זי דאָס װיסן מיטאַמאָל? מיט דער צײַט װעט זי
דאָס אַלײן געװױרע װערן. סײַ־װי־סײַ זײַנען ניט אַלע קינדער חל אַף איר:
די עלטערע זײַנען דאָך עלטערע, און די צװײ מײדלעך ― די זײַנען דאָך באַ
זײער באָבע. ער װאַשט זיך ניט אָפּ די הענט חלילה פֿון זײ. קינדער זײַנען
קינדער. נאָר באַ אָט אַזעלכע ביטערע אָבסטאָיאַטעלסטװעס איז געזינטער,
אַז מע פֿאַרלײקנט עטלעכע קינדער אַף אַ קורצע צײַט. „יותר אין לחדש
|