פֿונעם יאַריד 163
צװישן די צװײ איז געװען דער, װאָס שמואליק האָט גערעדט פֿון אוצרות,
מכשפֿים, פּרינצן און פּרינצעסנס ― אַלץ פֿון אַזעלכע זאַכן, װאָס זײַנען
שײך צו דער װעלט; און דער זײדע משה־יאָסיע האָט מבֿטל געװען ד י
װעלט לגמרי און האָט זיך אַריבערגעטראָגן אינגאַנצן, אינאײנעם מיטן
אײניקל, װאָס האָט אים אױסגעהערט מיט דער גרעסטער שפּאַנונג, אַהין,
אַף י ע נ ע ר װעלט, דאָרטן, צװישן סאַמע צדיקים און מלאָכים און
שׂרפֿים און כּרובֿים, ניט װײַט שױן פֿונעם כּסא־הכּבֿוד, גאָר־גאָר נאָענט
שױן טאַקע צו אַ י ם אַלײן, צום מלך מלכי המלכים הקדוש־ברוך־
הוא... דאָרטן זײַנען געװען דער שור־הבר מיטן לױתן, און דער טײַער־
סטער בױמל, װאָס הײסט „אַפֿרסמון“, און דער טײַערסטער װײַן, דער
„ײן המשומר“, און צדיקים זיצן און לערנען און האָבן הנאה פֿון דער
שכינה און פֿונעם „אור הגנוז“, פֿון יענער ליכטיקײט, װאָס בעת גאָט
האָט באַשאַפֿן די װעלט, האָט ער געזען, אַז די מענטשן זײַנען ניט ראױ
צו אַזאַ ליכטיקײט, האָט ער עס איבערגעלאָזט אַף לעתיד־לבֿוא... און
הקדוש־ברוך־הוא אַלײן, כּבֿיכול, בכבֿודו ובֿעצמו, שטײט און באַדינט
זײ, די צדיקים, װי אַ טאַטע. און פֿון אױבן, פֿונעם הימל, לאָזט זיך אַראָפּ
פּונקט אַפֿן זעלבן אָרט, װוּ דאָס אַמאָליקע בית־המקדש איז געשטאַנען,
אַ נײַ בית־המקדש, פֿון סאַמע גינגאָלד און פֿון די טײַערסטע שטײנער,
דימענטן און בריליאַנטן, און די כּהנים דוכנען, און די לװײם זינגען,
און דװיד המלך קומט־אַרױס אַקעגן מיט אַ פֿידל און זינגט: „ר נ נ ו
צ ד י ק י ם ב י '! ב י'!“...
דאָ הײבט אָן דער זײדע משה־יאָסיע זינגען אַף אַ קול, צוקנאַקן מיט
די פֿינגער, און די אױגן פֿאַרגלאַנצט ער אַרױף, און דאָס פּנים לױכט
אים, און אַלײן איז ער נישט בהאי עלמא: ער איז דאָרטן ערגעץ, װײַט־
װײַט, אַף י ע נ ע ר װעלט, אַף י ע נ ע ר װעלט!...
41
אַ ייִד אַ פֿױגל
אַ מעשׂה פֿון פֿאַרצײַטן. ― װי אַזױ ייִדן האָבן אַמאָל געלעבט צװישן פּריצים. ―
אַ טראַגעדיע פֿון אַן אָרעמען רענדאַר
מע באַדאַרף אָבער ניט מײנען, אַז דער זײדע משה־יאָסיע איז אַלע
מאָל געװען נאָר אַף י ע נ ע ר װעלט, און אַז ער האָט ניט געהאַט פֿאַר
זײַנע אײניקלעך צו דערצײלן גאָרנישט פֿון ד ע ר װעלט. אָ! ער האָט
געהאַט זײער אַ סך צו דערצײלן פֿון אַמאָליקע ייִדן, אַמאָליקע חסידים,
|
|
funem yarid 163
tsvishn di tsvey iz geven der, vos shmu#lik hot geredt fun oytsres,
mekhashfem, printsn un printsesns ― alts fun azelkhe zakhn, vos zaynen
shayekh tsu der velt; un der zeyde mshh-yosye hot mevatl geven d i
velt legamrey un hot zikh aribergetrogn ingantsn, in#eynem mitn
eynikl, vos hot im oysgehert mit der grester shpanung, ahin,
af yener velt, dortn, tsvishn same tsadikem un malokhem un
srofem un kruvem, nit vayt shoyn funem kiseyhakoved, gor-gor noent
shoyn take tsu aym aleyn, tsum meylekh malkhey hmlkhim hkdush-brukh-
hu... dortn zaynen geven der shur-hbr mitn loyTn, un der tayer-
ster boyml, vos heyst "afrsmun'', un der tayerster vayn, der
"yin hmshumr'', un tsadikem zitsn un lernen un hobn hanoe fun der
shkhine un funem "or hgnuz'', fun yener likhtikayt, vos beys got
hot bashafn di velt, hot er gezen, az di mentshn zaynen nit r#oy
tsu aza likhtikayt, hot er es ibergelozt af losed-lBu#... un
hkdush-brukh-hu# aleyn, kevyokhl, bekhvoyde uBatsmoy, shteyt un badint
zey, di tsadikem, vi a tate. un fun oybn, funem himl, lozt zikh arop
punkt afn zelbn ort, vu dos amolike beyshamikdesh iz geshtanen,
a nay beyshamikdesh, fun same gingold un fun di tayerste shteyner,
dimentn un brilyantn, un di kohanem dukhnen, un di leviyem zingen,
un dvid hmlkh kumt-aroys akegn mit a fidl un zingt: "rnn u
tsadikem bi '! b i'!''...
do heybt on der zeyde mshh-yosye zingen af a kol, tsuknakn mit
di finger, un di oygn farglantst er aroyf, un dos ponem loykht
im, un aleyn iz er nisht bh#i elm#: er iz dortn ergets, vayt-
vayt, af yener velt, af yener velt!...
41
a yid a foygl
a mayse fun fartsaytn. ― vi azoy yidn hobn amol gelebt tsvishn pritsem. ―
a tragedye fun an oremen rendar
me badarf ober nit meynen, az der zeyde mshh-yosye iz ale
mol geven nor af yener velt, un az er hot nit gehat far
zayne eyniklekh tsu dertseyln gornisht fun der velt. o! er hot
gehat zeyer a sakh tsu dertseyln fun amolike yidn, amolike khsidem,
|
פֿונעם יאַריד 163
צװישן די צװײ איז געװען דער, װאָס שמואליק האָט גערעדט פֿון אוצרות,
מכשפֿים, פּרינצן און פּרינצעסנס ― אַלץ פֿון אַזעלכע זאַכן, װאָס זײַנען
שײך צו דער װעלט; און דער זײדע משה־יאָסיע האָט מבֿטל געװען ד י
װעלט לגמרי און האָט זיך אַריבערגעטראָגן אינגאַנצן, אינאײנעם מיטן
אײניקל, װאָס האָט אים אױסגעהערט מיט דער גרעסטער שפּאַנונג, אַהין,
אַף י ע נ ע ר װעלט, דאָרטן, צװישן סאַמע צדיקים און מלאָכים און
שׂרפֿים און כּרובֿים, ניט װײַט שױן פֿונעם כּסא־הכּבֿוד, גאָר־גאָר נאָענט
שױן טאַקע צו אַ י ם אַלײן, צום מלך מלכי המלכים הקדוש־
ברוךהוא... דאָרטן זײַנען געװען דער שור־הבר מיטן לױתן, און דער
טײַערסטער בױמל, װאָס הײסט „אַפֿרסמון“, און דער טײַערסטער װײַן, דער
„ײן המשומר“, און צדיקים זיצן און לערנען און האָבן הנאה פֿון דער
שכינה און פֿונעם „אור הגנוז“, פֿון יענער ליכטיקײט, װאָס בעת גאָט
האָט באַשאַפֿן די װעלט, האָט ער געזען, אַז די מענטשן זײַנען ניט ראױ
צו אַזאַ ליכטיקײט, האָט ער עס איבערגעלאָזט אַף לעתיד־לבֿוא... און
הקדוש־ברוך־הוא אַלײן, כּבֿיכול, בכבֿודו ובֿעצמו, שטײט און באַדינט
זײ, די צדיקים, װי אַ טאַטע. און פֿון אױבן, פֿונעם הימל, לאָזט זיך אַראָפּ
פּונקט אַפֿן זעלבן אָרט, װוּ דאָס אַמאָליקע בית־המקדש איז געשטאַנען,
אַ נײַ בית־המקדש, פֿון סאַמע גינגאָלד און פֿון די טײַערסטע שטײנער,
דימענטן און בריליאַנטן, און די כּהנים דוכנען, און די לװײם זינגען,
און דװיד המלך קומט־אַרױס אַקעגן מיט אַ פֿידל און זינגט: „ר נ נ ו
צ ד י ק י ם ב י '! ב י'!“...
דאָ הײבט אָן דער זײדע משה־יאָסיע זינגען אַף אַ קול, צוקנאַקן מיט
די פֿינגער, און די אױגן פֿאַרגלאַנצט ער אַרױף, און דאָס פּנים לױכט
אים, און אַלײן איז ער נישט בהאי עלמא: ער איז דאָרטן ערגעץ,
װײַטװײַט, אַף י ע נ ע ר װעלט, אַף י ע נ ע ר װעלט!...
41
אַ ייִד אַ פֿױגל
אַ מעשׂה פֿון פֿאַרצײַטן. ― װי אַזױ ייִדן האָבן אַמאָל געלעבט צװישן פּריצים. ―
אַ טראַגעדיע פֿון אַן אָרעמען רענדאַר
מע באַדאַרף אָבער ניט מײנען, אַז דער זײדע משה־יאָסיע איז אַלע
מאָל געװען נאָר אַף י ע נ ע ר װעלט, און אַז ער האָט ניט געהאַט פֿאַר
זײַנע אײניקלעך צו דערצײלן גאָרנישט פֿון ד ע ר װעלט. אָ! ער האָט
געהאַט זײער אַ סך צו דערצײלן פֿון אַמאָליקע ייִדן, אַמאָליקע חסידים,
|