31
די בר־מצװה
דער בר־מצװה נעמט־אױס. ― אַ גאַלעריע טיפּן פֿון פּערעיאַסלאַװער בעלי־בתים. ―
אַ מאַמעס טרערן.
אַרײַנטראַכטנדיק זיך אינעם לערנען אין יענעם מין „חדר“, באַ יענע
מינים מלמדים, װאָס זײַנען באַשריבן אין די פֿריִעריקע קאַפּיטלעך, האָ־
בנדיק פֿאַר זיך די רביצן, װאָס מע דאַרף איר העלפֿן, טאַטע־מאַמע, שװעס־
טער און ברידער, װאָס מע דאַרף זײ פֿאָלגן אַ גאַנג, און כּל־ערלײ מינים
שקאָצערײַ, פֿון באָדן זיך זומער אין טײַך ביז שפּילן װינטער אין קאָרטן
און קנעפּלעך, הײַנט גלאַט דאָס אַרומלױפֿן און אַרומשפּאַצירן איבער דער
שטאָט, ― איז שװער צו פֿאַרשטײן, פֿון װאַנען האָט זיך גענומען באַ די
קינדער דאָס, װאָס זײ האָבן געקענט? מע דאַרף נישט פֿאַרגעסן דאָס אױך,
אַז דעם רבין האָט מען גענאַרט און אַפֿילו דעם רבֿ, צו װעלכן מע האָט
געפֿירט די קינדער פֿאַרהערן, האָט מען אױך אָפּגענאַרט. הײַנט װוּ האָט זיך
גענומען מאַטעריאַל אַף אָפּצונאַרן אַ גאַנצע שטאָט מיט ייִדן, װאָס זײַנען
זיך צונױפֿגעקומען אַף דער בר־מצװה צו נחום ראַבינאָװיטשעס זונדל?
דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע געדענקט פֿאַר קלאָר, אַז ער האָט
נישט אָנגעהױבן צו װיסן פֿון דעם, װאָס מע האָט אים אױסגעשטעלט,
ער זאָל זאָגן אַף זײַן יום־טובֿ ― און דאָך האָט געקלונגען די שטאָט מיט
זײַן בר־מצװה. טאַטעס האָבן מקנא געװען. מאַמעס האָבן זיך געװוּנטשן
אַזעלכע קינדער.
ס'איז געװען אַן אמתער יום־טובֿ. אַ גרױסאַרטיקער יום־טובֿ. און
אין אים האָבן זיך באַשעפֿטיקט אַ סך הענט, אונטער דער קאָמאַנדע פֿון
דער באָבע מינדע, װאָס האָט אױסגעזען אין איר שבתדיקן אָנטאָן, מיטן
שטערנטיכל, װי אַן אמתער קאָמאַנדיר. זי האָט געקאָמאַנדעװעט, װעמען
מע זאָל רופֿן און װעמען ניט, װער ס'זאָל זיצן אױבנאָן און װער ניט,
װאָסערע טעלער מע זאָל שטעלן, װאָסערע בראָנפֿנס און װאָסערע װײַנען
מע זאָל טרינקען. מיט אַלעמען האָט זי זיך איבערגעקריגט, אַף אַלעמען זיך
אָנגעבײזערט, ניט געשאַנעװעט אַפֿילו דעם בר־מצװה־העלד אַלײן, ער זאָל
זיך האַלטן, װי אַ מענטש, ניט האָבן קײן טבֿע בײַסן די נעגל כאָטש צװישן
מענטשן, ניט לאַכן אַלײן און ניט מאַכן לאַכנדיק די איבעריקע קינדער,
קורץ ― ניט זײַן קײן ימח־שמוניק.
― גאָט האָט רחמנות געהאַט, האָסט דערלעבט די בר־מצװה, איז
שױן צײַט, זאָלסט װערן אַ שטיקל מענטש! ― האָט זי אײַנגעטענהט מיט
אים, באַשפּיגן די פֿינגער און אױסגעגלעט אים דאָס לעצטע רעשט פֿון די
|
|
31
di br-mtsvh
der br-mtsvh nemt-oys. ― a galerye tipn fun pereyaslaver baley-bTim. ―
a mames trern.
arayntrakhtndik zikh inem lernen in yenem min "kheyder'', ba yene
minem melamdem, vos zaynen bashribn in di frierike kapitlekh, ho-
bndik far zikh di rbitsn, vos me darf ir helfn, tate-mame, shves-
ter un brider, vos me darf zey folgn a gang, un Kl-orley minem
shkotseray, fun bodn zikh zumer in taykh biz shpiln vinter in kortn
un kneplekh, haynt glat dos arumloyfn un arumshpatsirn iber der
shtot, ― iz shver tsu farshteyn, fun vanen hot zikh genumen ba di
kinder dos, vos zey hobn gekent? me darf nisht fargesn dos oykh,
az dem rebn hot men genart un afile dem rov, tsu velkhn me hot
gefirt di kinder farhern, hot men oykh opgenart. haynt vu hot zikh
genumen materyal af optsunarn a gantse shtot mit yidn, vos zaynen
zikh tsunoyfgekumen af der br-mtsvh tsu Nokhem rabinovitshes zundl?
der held fun der doziker byografye gedenkt far klor, az er hot
nisht ongehoybn tsu visn fun dem, vos me hot im oysgeshtelt,
er zol zogn af zayn yum-tuv ― un dokh hot geklungen di shtot mit
zayn br-mtsvh. tates hobn mekane geven. mames hobn zikh gevuntshn
azelkhe kinder.
s'iz geven an emeser yum-tuv. a groysartiker yum-tuv. un
in im hobn zikh basheftikt a sakh hent, unter der komande fun
der bobe minde, vos hot oysgezen in ir shabesdikn onton, mitn
shterntikhl, vi an emeser komandir. zi hot gekomandevet, vemen
me zol rufn un vemen nit, ver s'zol zitsn oybnon un ver nit,
vosere teler me zol shteln, vosere bronfns un vosere vaynen
me zol trinken. mit alemen hot zi zikh ibergekrigt, af alemen zikh
ongebeyzert, nit geshanevet afile dem br-mtsvh-held aleyn, er zol
zikh haltn, vi a mentsh, nit hobn keyn teve baysn di negl khotsh tsvishn
mentshn, nit lakhn aleyn un nit makhn lakhndik di iberike kinder,
kurts ― nit zayn keyn yemakh-shmunik.
― got hot rakhmones gehat, host derlebt di br-mtsvh, iz
shoyn tsayt, zolst vern a shtikl mentsh! ― hot zi ayngetenht mit
im, bashpign di finger un oysgeglet im dos letste resht fun di
|
31
די בר־מצװה
דער בר־מצװה נעמט־אױס. ― אַ גאַלעריע טיפּן פֿון פּערעיאַסלאַװער בעלי־בתים. ―
אַ מאַמעס טרערן.
אַרײַנטראַכטנדיק זיך אינעם לערנען אין יענעם מין „חדר“, באַ יענע
מינים מלמדים, װאָס זײַנען באַשריבן אין די פֿריִעריקע קאַפּיטלעך,
האָבנדיק פֿאַר זיך די רביצן, װאָס מע דאַרף איר העלפֿן, טאַטע־מאַמע,
שװעסטער און ברידער, װאָס מע דאַרף זײ פֿאָלגן אַ גאַנג, און כּל־ערלײ מינים
שקאָצערײַ, פֿון באָדן זיך זומער אין טײַך ביז שפּילן װינטער אין קאָרטן
און קנעפּלעך, הײַנט גלאַט דאָס אַרומלױפֿן און אַרומשפּאַצירן איבער דער
שטאָט, ― איז שװער צו פֿאַרשטײן, פֿון װאַנען האָט זיך גענומען באַ די
קינדער דאָס, װאָס זײ האָבן געקענט? מע דאַרף נישט פֿאַרגעסן דאָס אױך,
אַז דעם רבין האָט מען גענאַרט און אַפֿילו דעם רבֿ, צו װעלכן מע האָט
געפֿירט די קינדער פֿאַרהערן, האָט מען אױך אָפּגענאַרט. הײַנט װוּ האָט זיך
גענומען מאַטעריאַל אַף אָפּצונאַרן אַ גאַנצע שטאָט מיט ייִדן, װאָס זײַנען
זיך צונױפֿגעקומען אַף דער בר־מצװה צו נחום ראַבינאָװיטשעס זונדל?
דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע געדענקט פֿאַר קלאָר, אַז ער האָט
נישט אָנגעהױבן צו װיסן פֿון דעם, װאָס מע האָט אים אױסגעשטעלט,
ער זאָל זאָגן אַף זײַן יום־טובֿ ― און דאָך האָט געקלונגען די שטאָט מיט
זײַן בר־מצװה. טאַטעס האָבן מקנא געװען. מאַמעס האָבן זיך געװוּנטשן
אַזעלכע קינדער.
ס'איז געװען אַן אמתער יום־טובֿ. אַ גרױסאַרטיקער יום־טובֿ. און
אין אים האָבן זיך באַשעפֿטיקט אַ סך הענט, אונטער דער קאָמאַנדע פֿון
דער באָבע מינדע, װאָס האָט אױסגעזען אין איר שבתדיקן אָנטאָן, מיטן
שטערנטיכל, װי אַן אמתער קאָמאַנדיר. זי האָט געקאָמאַנדעװעט, װעמען
מע זאָל רופֿן און װעמען ניט, װער ס'זאָל זיצן אױבנאָן און װער ניט,
װאָסערע טעלער מע זאָל שטעלן, װאָסערע בראָנפֿנס און װאָסערע װײַנען
מע זאָל טרינקען. מיט אַלעמען האָט זי זיך איבערגעקריגט, אַף אַלעמען זיך
אָנגעבײזערט, ניט געשאַנעװעט אַפֿילו דעם בר־מצװה־העלד אַלײן, ער זאָל
זיך האַלטן, װי אַ מענטש, ניט האָבן קײן טבֿע בײַסן די נעגל כאָטש צװישן
מענטשן, ניט לאַכן אַלײן און ניט מאַכן לאַכנדיק די איבעריקע קינדער,
קורץ ― ניט זײַן קײן ימח־שמוניק.
― גאָט האָט רחמנות געהאַט, האָסט דערלעבט די בר־מצװה, איז
שױן צײַט, זאָלסט װערן אַ שטיקל מענטש! ― האָט זי אײַנגעטענהט מיט
אים, באַשפּיגן די פֿינגער און אױסגעגלעט אים דאָס לעצטע רעשט פֿון די
|