23
זײַ געזונט, װאָראָנקאָ!
דער העלד געזעגנט זיך אָפּ מיט זײַן שטעטעלע ― ער שװערט װעגן אוצר. ―
ער איז גרײט אַװעקצושענקען גערגעלען זײַנע אַלטע שיך. ― אַ נאַרישער
אינצידענט מיט „פֿרומע די מױד“.
װיפֿל דאָס שטעטל האָט זיך ניט צוגעגעסן, װיפֿל די מענטשן זײַנען
ניט נמאס געװאָרן, און װיפֿל פּיניעלע שימעלעס האָט אין זײַן צײַט
ניט געמאַכט עס צו קלײנגעלט, האָט װאָראָנקאָ פֿאַרן אַװעקפֿאָר פֿון נחום
װעװיקס קינדער אין דער גרױסער שטאָט אַרײַן צוריק באַקומען באַ זײ
אין די אױגן דעם אַמאָליקן חן מיטן אַמאָליקן גלאַנץ, און עס האָט באמת
האַרצעדיק באַנג געטאָן מיט דעם זיך צו שײדן.
גלײַך װי מיט עפּעס אַ לעבעדיקער זאַך, גלײַך װי מיט אַ ליבן און גע־
טרײַען חבֿר ― אַזױ האָט זיך שלום נחום װעװיקס געזעגנט מיטן שטעטל,
אָנגעהױבן פֿון דעם הױף מיטן גאָרטן און מיט איטלעכס בײמעלע, װאָס
האָבן שױן איצטער געהערט צו אַן אַנדערן, און אױסגעלאָזט מיטן באַרג,
װאָס אַף יענער זײַט בית־המדרש, און מיט דער „לעװאַדע“, װאָס אַף
יענער זײַט שטאָט, ― די ערטער, װוּ ער האָט פֿאַרבראַכט מיט זײַנע
בעסטע חבֿרים, רעכענענדיק פֿון דעם ערשטן, פֿון שמואליק דעם יתום,
ביזן לעצטן ― ביז גערגעלע־גנבֿ.
גאַנץ באַזונדער האָט ער זיך אָפּגעשטעלט אַף יענעם אָרט, װוּ עס איז
געלעגן, װעדליק שמואליק האָט געװוּסט כּמעט פֿאַר געװיס, באַהאַלטן דער
אוצר; װי אַ פֿאַרכּשופֿטער איז ער געשטאַנען אײנער אַלײן אין אַ הײלי־
קער שטילקײט, און אַ גאַנצע רײע פֿון מחשבֿות האָבן זיך דורכגעטראָגן
אין זײַן קאָפּ: װאָס װעט זײַן מיטן דאָזיקן אוצר, טאָמער חס ושלום גע־
פֿינט אים אַ גױ, ניט קײן ייִד?... און צי איז דאָס מעגלעך, אַז אַ גױ זאָל
אים געפֿינען? ― דאָס קאָן װיסן נאָר אַזאַ מענטש, װי זײַן חבֿר שמוא־
ליק... װוּ קאָן זײַן איצטער שמואליק? צי װעט ער זיך באַגעגענען אַמאָל
מיט שמואליקן? און װאָס װעט זײַן, אױב זײ װעלן זיך באַגעגענען? ―
אַז זײ װעלן זיך באַגעגענען ערגעץ־װוּ, איז דאָס ערשטע װעלן זײ מסתּמא
בײדע קומען צו פֿאָרן אַהער אַף אַ קורצע צײַט, בײדע אינאײנעם, באַ־
קוקן נאָך אַמאָל די אַלע ערטער, װוּ זײ האָבן אינאײנעם פֿאַרבראַכט
זײערע בעסטע ייִנגלשע יאָרן. און דערנאָך װעלן זײ זיך אַ נעם טאָן צום
אוצר אַף אַלע כּלים: פֿריִער װעט אײנער פֿאַסטן תּעניתים, דערנאָך דער
אַנדערער, און אַז זײ װעלן פֿאַרטיק װערן מיט די תּעניתים און מיטן
תּהלים־זאָגן, װעלן זײ נעמען זוכן דעם אוצר. און אַז זײ װעלן
|
|
23
zay gezunt, voronko!
der held gezegnt zikh op mit zayn shtetele ― er shvert vegn oytser. ―
er iz greyt avektsushenken gergelen zayne alte shikh. ― a narisher
intsident mit "frume di moyd''.
vifl dos shtetl hot zikh nit tsugegesn, vifl di mentshn zaynen
nit nm#s gevorn, un vifl pinyele shimeles hot in zayn tsayt
nit gemakht es tsu kleyngelt, hot voronko farn avekfor fun Nokhem
veviks kinder in der groyser shtot arayn tsurik bakumen ba zey
in di oygn dem amolikn kheyn mitn amolikn glants, un es hot beemes
hartsedik bang geton mit dem zikh tsu sheydn.
glaykh vi mit epes a lebediker zakh, glaykh vi mit a libn un ge-
trayen khaver ― azoy hot zikh sholem Nokhem veviks gezegnt mitn shtetl,
ongehoybn fun dem hoyf mitn gortn un mit itlekhs beymele, vos
hobn shoyn itster gehert tsu an andern, un oysgelozt mitn barg,
vos af yener zayt bes-hamedresh, un mit der "levade'', vos af
yener zayt shtot, ― di erter, vu er hot farbrakht mit zayne
beste khaveyrem, rekhenendik fun dem ershtn, fun shmu#lik dem yosem,
bizn letstn ― biz geregele-gnB.
gants bazunder hot er zikh opgeshtelt af yenem ort, vu es iz
gelegn, vedlik shmu#lik hot gevust kemat far gevis, bahaltn der
oytser; vi a farKshoyfeter iz er geshtanen eyner aleyn in a heyli-
ker shtilkayt, un a gantse reye fun makhshoves hobn zikh durkhgetrogn
in zayn kop: vos vet zayn mitn dozikn oytser, tomer khas ushlum ge-
fint im a goy, nit keyn yid?... un tsi iz dos meglekh, az a goy zol
im gefinen? ― dos kon visn nor aza mentsh, vi zayn khaver shmu#-
lik... vu kon zayn itster shmu#lik? tsi vet er zikh bagegenen amol
mit shmu#likn? un vos vet zayn, oyb zey veln zikh bagegenen? ―
az zey veln zikh bagegenen ergets-vu, iz dos ershte veln zey mistome
beyde kumen tsu forn aher af a kurtse tsayt, beyde in#eynem, ba-
kukn nokh amol di ale erter, vu zey hobn in#eynem farbrakht
zeyere beste yinglshe yorn. un dernokh veln zey zikh a nem ton tsum
oytser af ale keylem: frier vet eyner fastn taneysem, dernokh der
anderer, un az zey veln fartik vern mit di taneysem un mitn
Whlim-zogn, veln zey nemen zukhn dem oytser. un az zey veln
|
23
זײַ געזונט, װאָראָנקאָ!
דער העלד געזעגנט זיך אָפּ מיט זײַן שטעטעלע ― ער שװערט װעגן אוצר. ―
ער איז גרײט אַװעקצושענקען גערגעלען זײַנע אַלטע שיך. ― אַ נאַרישער
אינצידענט מיט „פֿרומע די מױד“.
װיפֿל דאָס שטעטל האָט זיך ניט צוגעגעסן, װיפֿל די מענטשן זײַנען
ניט נמאס געװאָרן, און װיפֿל פּיניעלע שימעלעס האָט אין זײַן צײַט
ניט געמאַכט עס צו קלײנגעלט, האָט װאָראָנקאָ פֿאַרן אַװעקפֿאָר פֿון נחום
װעװיקס קינדער אין דער גרױסער שטאָט אַרײַן צוריק באַקומען באַ זײ
אין די אױגן דעם אַמאָליקן חן מיטן אַמאָליקן גלאַנץ, און עס האָט באמת
האַרצעדיק באַנג געטאָן מיט דעם זיך צו שײדן.
גלײַך װי מיט עפּעס אַ לעבעדיקער זאַך, גלײַך װי מיט אַ ליבן און
געטרײַען חבֿר ― אַזױ האָט זיך שלום נחום װעװיקס געזעגנט מיטן שטעטל,
אָנגעהױבן פֿון דעם הױף מיטן גאָרטן און מיט איטלעכס בײמעלע, װאָס
האָבן שױן איצטער געהערט צו אַן אַנדערן, און אױסגעלאָזט מיטן באַרג,
װאָס אַף יענער זײַט בית־המדרש, און מיט דער „לעװאַדע“, װאָס אַף
יענער זײַט שטאָט, ― די ערטער, װוּ ער האָט פֿאַרבראַכט מיט זײַנע
בעסטע חבֿרים, רעכענענדיק פֿון דעם ערשטן, פֿון שמואליק דעם יתום,
ביזן לעצטן ― ביז גערגעלע־גנבֿ.
גאַנץ באַזונדער האָט ער זיך אָפּגעשטעלט אַף יענעם אָרט, װוּ עס איז
געלעגן, װעדליק שמואליק האָט געװוּסט כּמעט פֿאַר געװיס, באַהאַלטן דער
אוצר; װי אַ פֿאַרכּשופֿטער איז ער געשטאַנען אײנער אַלײן אין אַ
הײליקער שטילקײט, און אַ גאַנצע רײע פֿון מחשבֿות האָבן זיך דורכגעטראָגן
אין זײַן קאָפּ: װאָס װעט זײַן מיטן דאָזיקן אוצר, טאָמער חס ושלום
געפֿינט אים אַ גױ, ניט קײן ייִד?... און צי איז דאָס מעגלעך, אַז אַ גױ זאָל
אים געפֿינען? ― דאָס קאָן װיסן נאָר אַזאַ מענטש, װי זײַן חבֿר
שמואליק... װוּ קאָן זײַן איצטער שמואליק? צי װעט ער זיך באַגעגענען אַמאָל
מיט שמואליקן? און װאָס װעט זײַן, אױב זײ װעלן זיך באַגעגענען? ―
אַז זײ װעלן זיך באַגעגענען ערגעץ־װוּ, איז דאָס ערשטע װעלן זײ מסתּמא
בײדע קומען צו פֿאָרן אַהער אַף אַ קורצע צײַט, בײדע אינאײנעם,
באַקוקן נאָך אַמאָל די אַלע ערטער, װוּ זײ האָבן אינאײנעם פֿאַרבראַכט
זײערע בעסטע ייִנגלשע יאָרן. און דערנאָך װעלן זײ זיך אַ נעם טאָן צום
אוצר אַף אַלע כּלים: פֿריִער װעט אײנער פֿאַסטן תּעניתים, דערנאָך דער
אַנדערער, און אַז זײ װעלן פֿאַרטיק װערן מיט די תּעניתים און מיטן
תּהלים־זאָגן, װעלן זײ נעמען זוכן דעם אוצר. און אַז זײ װעלן
|