19
משנה מקום ― משנה מזל
עס האַלט באַ פֿאַרלאָזן כּתרילעװקע. ― חערסל מיט דער סין טוט־אָן דעם שותּף
אַ ספּאָדעק. ― דער באָבע מינדעם תּכריכים.
פֿון װאַנען דאָס האָט זיך גענומען ― קאָן דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די
דאָזיקע באַשרײַבונגען נישט זאָגן. נאָר שימעלע האָט געמאַכט דעם ערשטן
פּעטשאַטעק. תּיכּף נאָך זײַן אַרױספֿאָרן האָבן די איבעריקע װאָראָנקאָװער
בעלי־בתּים אױך גענומען שמועסן פֿון „משנה מקום ― משנה מזל“ און
פֿון אַריבערפּעקלען זיך אין אַנדערע גרעסערע שטעט: װער קײן באַריש־
פּאָליע, װער קײן רזשישטשעװ, װער קײן װאַסילקאָװ און װער נאָך װײַטער.
אױך אַף נחום װעװיקס האָבן זײַנע קינדער געהערט דערצײלן בסוד־
סודות, אַז ער קלײַבט זיך אַריבער אינגיכן צוריק קײן פּערעיאַסלאַװ, אין
דער גרױסער שטאָט, פֿון װאַנען ער איז אַמאָל אַריבערגעפֿאָרן אַהער, קײן
װאָראָנקאָ, בעת די קינדער זײַנען נאָך געװען גאָר קלײניטשקע, און אױס־
געלאָזט האָט מען דעם סוד מיט די װערטער: „משנה מקום ― משנה
מזל“...
באַ די קינדער האָט דאָס פּערעיאַסלאַװ אױסגעזען מוראדיק גרױס
און פֿול מיט חן און פֿול מיט סוד. „פּערעיאַסלאַװ איז אַ מקום־פּרנסה“,
― אַזױ האָבן צװישן זיך געשמועסט די גרױסע, און קלײנװאַרג האָבן
זיך צוגעהאָרכט צו די שמועסן, נאָך װינציק פֿאַרשטאַנען, נאָר געפֿילט
האָבן זײ, אַז דאָס פּערעיאַסלאַװ איז עפּעס אַ גוטע זאַך, האָבן זײ געקליבן
תּענוג און צו גלײַכער צײַט האָט זײ באַנג געטאָן זיך שײדן מיטן קלײנעם
שטעטעלע, װוּ זײ האָבן פֿאַרבראַכט זײערע בעסטע קינדערשע יאָרן, די
סאַמע גאָלדענע צײַט פֿון זײער יוגנט.
„װאָס װעט זײַן ― האָט זיך דער קלײנער שלום געטראַכט ― מיט
דעם װאָראָנקאָװער אַלטן בית־מדרש, אַז אַלע ייִדן װעלן זיך צעפֿאָרן? װער
װעט זיצן אַף זײערע ערטער אין מזרח־זײַט? און דער באַרג, װאָס אַף
יענער זײַט בית־מדרש, װאָס װעט זײַן מיט אים? און מיט די ייִדישע
קלײטן? און מיטן אוצר?... ניט שױן־זשע װעט פֿאַרלױרן גײן אַזאַ גוטס,
װאָס ליגט אָנגעגרײט פֿון ייִדנס װעגן טיף אין דער ערד אַזױ פֿיל יאָרן?
ניט שױן־זשע װעט דאָס אַלצדינג אונטערגײן, כּלה ונאבֿד װערן?!...
װיפֿל מע האָט זיך ניט געהיט פֿאַר די קינדער ניט צו רײדן אין
שטוב פֿון „אַזעלכע זאַכן“, האָבן זײ דאָך געכאַפּט װערטער: „משנה מקום
― משנה מזל“... „פּרנסה איז געשלאָגן“... פֿאַרװאָס אַז מע איז משנה
|
|
19
mshnh mokem ― mshnh mazl
es halt ba farlozn KTrilevke. ― Hersl mit der sin tut-on dem shutef
a spodek. ― der bobe mindem takhrikhem.
fun vanen dos hot zikh genumen ― kon der farfaser fun di
dozike bashraybungen nisht zogn. nor shimele hot gemakht dem ershtn
petshatek. teykef nokh zayn aroysforn hobn di iberike voronkover
balebatem oykh genumen shmuesn fun "mshnh mokem ― mshnh mazl'' un
fun ariberpeklen zikh in andere gresere shtet: ver keyn barish-
polye, ver keyn rzhishtshev, ver keyn vasilkov un ver nokh vayter.
oykh af Nokhem veviks hobn zayne kinder gehert dertseyln bsud-
soydes, az er klaybt zikh ariber ingikhn tsurik keyn pereyaslav, in
der groyser shtot, fun vanen er iz amol aribergeforn aher, keyn
voronko, beys di kinder zaynen nokh geven gor kleynitshke, un oys-
gelozt hot men dem sod mit di verter: "mshnh mokem ― mshnh
mazl''...
ba di kinder hot dos pereyaslav oysgezen mur#dik groys
un ful mit kheyn un ful mit sod. "pereyaslav iz a mkum-prnsh'',
― azoy hobn tsvishn zikh geshmuest di groyse, un kleynvarg hobn
zikh tsugehorkht tsu di shmuesn, nokh vintsik farshtanen, nor gefilt
hobn zey, az dos pereyaslav iz epes a gute zakh, hobn zey geklibn
tayneg un tsu glaykher tsayt hot zey bang geton zikh sheydn mitn kleynem
shtetele, vu zey hobn farbrakht zeyere beste kindershe yorn, di
same goldene tsayt fun zeyer yugnt.
"vos vet zayn ― hot zikh der kleyner sholem getrakht ― mit
dem voronkover altn besmedresh, az ale yidn veln zikh tseforn? ver
vet zitsn af zeyere erter in mizrekh-zayt? un der barg, vos af
yener zayt besmedresh, vos vet zayn mit im? un mit di yidishe
kleytn? un mitn oytser?... nit shoyn-zhe vet farloyrn geyn aza guts,
vos ligt ongegreyt fun yidns vegn tif in der erd azoy fil yorn?
nit shoyn-zhe vet dos altsding untergeyn, kale un#Bd vern?!...
vifl me hot zikh nit gehit far di kinder nit tsu reydn in
shtub fun "azelkhe zakhn'', hobn zey dokh gekhapt verter: "mshnh mokem
― mshnh mazl''... "parnose iz geshlogn''... farvos az me iz mshnh
|
19
משנה מקום ― משנה מזל
עס האַלט באַ פֿאַרלאָזן כּתרילעװקע. ― חערסל מיט דער סין טוט־אָן דעם שותּף
אַ ספּאָדעק. ― דער באָבע מינדעם תּכריכים.
פֿון װאַנען דאָס האָט זיך גענומען ― קאָן דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די
דאָזיקע באַשרײַבונגען נישט זאָגן. נאָר שימעלע האָט געמאַכט דעם ערשטן
פּעטשאַטעק. תּיכּף נאָך זײַן אַרױספֿאָרן האָבן די איבעריקע װאָראָנקאָװער
בעלי־בתּים אױך גענומען שמועסן פֿון „משנה מקום ― משנה מזל“ און
פֿון אַריבערפּעקלען זיך אין אַנדערע גרעסערע שטעט: װער קײן
באַרישפּאָליע, װער קײן רזשישטשעװ, װער קײן װאַסילקאָװ און װער נאָך װײַטער.
אױך אַף נחום װעװיקס האָבן זײַנע קינדער געהערט דערצײלן
בסודסודות, אַז ער קלײַבט זיך אַריבער אינגיכן צוריק קײן פּערעיאַסלאַװ, אין
דער גרױסער שטאָט, פֿון װאַנען ער איז אַמאָל אַריבערגעפֿאָרן אַהער, קײן
װאָראָנקאָ, בעת די קינדער זײַנען נאָך געװען גאָר קלײניטשקע, און
אױסגעלאָזט האָט מען דעם סוד מיט די װערטער: „משנה מקום ― משנה
מזל“...
באַ די קינדער האָט דאָס פּערעיאַסלאַװ אױסגעזען מוראדיק גרױס
און פֿול מיט חן און פֿול מיט סוד. „פּערעיאַסלאַװ איז אַ מקום־פּרנסה“,
― אַזױ האָבן צװישן זיך געשמועסט די גרױסע, און קלײנװאַרג האָבן
זיך צוגעהאָרכט צו די שמועסן, נאָך װינציק פֿאַרשטאַנען, נאָר געפֿילט
האָבן זײ, אַז דאָס פּערעיאַסלאַװ איז עפּעס אַ גוטע זאַך, האָבן זײ געקליבן
תּענוג און צו גלײַכער צײַט האָט זײ באַנג געטאָן זיך שײדן מיטן קלײנעם
שטעטעלע, װוּ זײ האָבן פֿאַרבראַכט זײערע בעסטע קינדערשע יאָרן, די
סאַמע גאָלדענע צײַט פֿון זײער יוגנט.
„װאָס װעט זײַן ― האָט זיך דער קלײנער שלום געטראַכט ― מיט
דעם װאָראָנקאָװער אַלטן בית־מדרש, אַז אַלע ייִדן װעלן זיך צעפֿאָרן? װער
װעט זיצן אַף זײערע ערטער אין מזרח־זײַט? און דער באַרג, װאָס אַף
יענער זײַט בית־מדרש, װאָס װעט זײַן מיט אים? און מיט די ייִדישע
קלײטן? און מיטן אוצר?... ניט שױן־זשע װעט פֿאַרלױרן גײן אַזאַ גוטס,
װאָס ליגט אָנגעגרײט פֿון ייִדנס װעגן טיף אין דער ערד אַזױ פֿיל יאָרן?
ניט שױן־זשע װעט דאָס אַלצדינג אונטערגײן, כּלה ונאבֿד װערן?!...
װיפֿל מע האָט זיך ניט געהיט פֿאַר די קינדער ניט צו רײדן אין
שטוב פֿון „אַזעלכע זאַכן“, האָבן זײ דאָך געכאַפּט װערטער: „משנה מקום
― משנה מזל“... „פּרנסה איז געשלאָגן“... פֿאַרװאָס אַז מע איז משנה
|