28 שלום עליכם
געלעגער!“ ― באַװײַזט זיך דיר אַ בעטל פֿון עלפֿנבײן, מיט גאָלד באַ־
פּוצט, מיט אַן איבערבעט ― װײך װי פּוטער, און מיט זײַדענע קישעלעך
צוקאָפּנס, און מיט אַן אַטלעסענע קאָלדרע איבערגעדעקט. ציסטו זיך
אױס און װערסט אַנטשלאָפֿן, און עס חלומען זיך דיר מלאָכים מיט
כּרובֿים, מיט שׂרפֿים, מיטן גן־עדן העליון, מיטן גן־עדן התּחתּון... אָדער,
אַז ניט, טוסטו אַ רײַב מיטן שטײנדעלע, הײבסטו דיך גאָר אױף אין דער
הײך ביז דער כמאַרע, און אַריבער דער כמאַרע, און דו פֿילסט זיך, װי
אַן אָדלער, הױך־הױך! װײַט־װײַט!...
צי האָט אָט דער אָרעמער יתום מיט זײַנע װוּנדערלעכע מעשׂיות זיך
װען אָפּגערופֿן נאָכדעם אין די שרײַבעכצן פֿון זײַן חבֿר שלום, בעת שלום
נחום װעװיקס איז געװאָרן אַ „שלום־עליכם“ ― דאָס איז שװער צו זאָגן.
אײן זאַך איז געװיס: זײַן פֿאַנטאַזיע האָט ער געמאַכט ,רײַכער, זײַן השׂגה
ברײטער, און שמואליקס חלומות און שמואליקס טרױמען װעגן אוצרות,
װוּנדערשטײנער און נאָך אַזעלכע גוטע זאַכן טראָגט ער באַ זיך טיף אין
האַרצן נאָך עד־היום. אפֿשר אין אַן אַנדער פֿאָרעם, אפֿשר אין אַנדערע
געשטאַלטן ― נאָר ער טראָגט זײ, ער טראָגט זײ ביז צו הײַנטיקן טאָג.
6
דער רבֿ אין גן־עדן
די פֿרײַנדשאַפֿט פֿון דװיד מיט יהונתן. ― דער לױתן מיטן שור־הבר. ― װי
זעען אױס די צדיקים אַף יענער װעלט.
די שײנע, װוּנדערלעכע מעשׂיות פֿון שמואליק דעם יתום האָבן זײַן
יונגן חבֿר אינגאַנצן פֿאַרכּשופֿט און געבראַכט דערצו, אַז די פּרינצן מיט
די פּרינצעסינס זײַנען אים געגאַנגען צו חלום, געװעקט, געשלעפּט באַ
די אַרבל: „שטײ־אױף, שלום, טו דיך אָן און קום מיט אונדז!“... און
נישט נאָר אין חלום ― אױך אַף דער װאָר האָט ער זיך געפֿונען כּמעט
שטענדיק צװישן פּרינצן און פּרינצעסינס, ערגעץ אין אַ קרישטאָלענעם
פּאַלאַץ, אָדער אַפֿן פֿאַרגליװערטן ים, אָדער אַף אַ װיספּע, װוּ עס געװעל־
טיקן װילדע מענטשן, אָדער גאָר אין גן־עדן התּחתּון, װוּ עס געפֿינען זיך
צװעלף ברונעמס מיט קװעקזילבער און דרײַצן גערטנער פֿון זאַפֿרען, און
גאָלד און זילבער װאַלגערט זיך, אַזױ װי מיסט; אָדער ער הײבט זיך אױף,
מיטן שטײנדעלע „ישפּה“, גאָר אין דער הײך, אַף יענער זײַט כמאַרעס...
|
|
28 sholem aleykhem
geleger!'' ― bavayzt zikh dir a betl fun elfnbeyn, mit gold ba-
putst, mit an iberbet ― veykh vi puter, un mit zaydene kishelekh
tsukopns, un mit an atlesene koldre ibergedekt. tsistu zikh
oys un verst antshlofn, un es kholemen zikh dir malokhem mit
kruvem, mit srofem, mitn gn-edn helyun, mitn gn-edn hWHWun... oder,
az nit, tustu a rayb mitn shteyndele, heybstu dikh gor oyf in der
heykh biz der khmare, un ariber der khmare, un du filst zikh, vi
an odler, hoykh-hoykh! vayt-vayt!...
tsi hot ot der oremer yosem mit zayne vunderlekhe mayses zikh
ven opgerufn nokhdem in di shraybekhtsn fun zayn khaver sholem, beys sholem
Nokhem veviks iz gevorn a "shlum-elikhm'' ― dos iz shver tsu zogn.
eyn zakh iz gevis: zayn fantazye hot er gemakht ,raykher, zayn hasoge
breyter, un shmu#liks khaloymes un shmu#liks troymen vegn oytsres,
vundershteyner un nokh azelkhe gute zakhn trogt er ba zikh tif in
hartsn nokh adayem. efsher in an ander forem, efsher in andere
geshtaltn ― nor er trogt zey, er trogt zey biz tsu hayntikn tog.
6
der rov in gn-edn
di frayndshaft fun dvid mit ihuNosn. ― der loyTn mitn shur-hbr. ― vi
zeen oys di tsadikem af yener velt.
di sheyne, vunderlekhe mayses fun shmu#lik dem yosem hobn zayn
yungn khaver ingantsn farKshoyfet un gebrakht dertsu, az di printsn mit
di printsesins zaynen im gegangen tsu kholem, gevekt, geshlept ba
di arbl: "shtey-oyf, sholem, tu dikh on un kum mit undz!''... un
nisht nor in kholem ― oykh af der vor hot er zikh gefunen kemat
shtendik tsvishn printsn un printsesins, ergets in a krishtolenem
palats, oder afn farglivertn yam, oder af a vispe, vu es gevel-
tikn vilde mentshn, oder gor in gn-edn hWHWun, vu es gefinen zikh
tsvelf brunems mit kvekzilber un draytsn gertner fun zafren, un
gold un zilber valgert zikh, azoy vi mist; oder er heybt zikh oyf,
mitn shteyndele "ishph'', gor in der heykh, af yener zayt khmares...
|
28 שלום עליכם
געלעגער!“ ― באַװײַזט זיך דיר אַ בעטל פֿון עלפֿנבײן, מיט גאָלד
באַפּוצט, מיט אַן איבערבעט ― װײך װי פּוטער, און מיט זײַדענע קישעלעך
צוקאָפּנס, און מיט אַן אַטלעסענע קאָלדרע איבערגעדעקט. ציסטו זיך
אױס און װערסט אַנטשלאָפֿן, און עס חלומען זיך דיר מלאָכים מיט
כּרובֿים, מיט שׂרפֿים, מיטן גן־עדן העליון, מיטן גן־עדן התּחתּון... אָדער,
אַז ניט, טוסטו אַ רײַב מיטן שטײנדעלע, הײבסטו דיך גאָר אױף אין דער
הײך ביז דער כמאַרע, און אַריבער דער כמאַרע, און דו פֿילסט זיך, װי
אַן אָדלער, הױך־הױך! װײַט־װײַט!...
צי האָט אָט דער אָרעמער יתום מיט זײַנע װוּנדערלעכע מעשׂיות זיך
װען אָפּגערופֿן נאָכדעם אין די שרײַבעכצן פֿון זײַן חבֿר שלום, בעת שלום
נחום װעװיקס איז געװאָרן אַ „שלום־עליכם“ ― דאָס איז שװער צו זאָגן.
אײן זאַך איז געװיס: זײַן פֿאַנטאַזיע האָט ער געמאַכט ,רײַכער, זײַן השׂגה
ברײטער, און שמואליקס חלומות און שמואליקס טרױמען װעגן אוצרות,
װוּנדערשטײנער און נאָך אַזעלכע גוטע זאַכן טראָגט ער באַ זיך טיף אין
האַרצן נאָך עד־היום. אפֿשר אין אַן אַנדער פֿאָרעם, אפֿשר אין אַנדערע
געשטאַלטן ― נאָר ער טראָגט זײ, ער טראָגט זײ ביז צו הײַנטיקן טאָג.
6
דער רבֿ אין גן־עדן
די פֿרײַנדשאַפֿט פֿון דװיד מיט יהונתן. ― דער לױתן מיטן שור־הבר. ― װי
זעען אױס די צדיקים אַף יענער װעלט.
די שײנע, װוּנדערלעכע מעשׂיות פֿון שמואליק דעם יתום האָבן זײַן
יונגן חבֿר אינגאַנצן פֿאַרכּשופֿט און געבראַכט דערצו, אַז די פּרינצן מיט
די פּרינצעסינס זײַנען אים געגאַנגען צו חלום, געװעקט, געשלעפּט באַ
די אַרבל: „שטײ־אױף, שלום, טו דיך אָן און קום מיט אונדז!“... און
נישט נאָר אין חלום ― אױך אַף דער װאָר האָט ער זיך געפֿונען כּמעט
שטענדיק צװישן פּרינצן און פּרינצעסינס, ערגעץ אין אַ קרישטאָלענעם
פּאַלאַץ, אָדער אַפֿן פֿאַרגליװערטן ים, אָדער אַף אַ װיספּע, װוּ עס
געװעלטיקן װילדע מענטשן, אָדער גאָר אין גן־עדן התּחתּון, װוּ עס געפֿינען זיך
צװעלף ברונעמס מיט קװעקזילבער און דרײַצן גערטנער פֿון זאַפֿרען, און
גאָלד און זילבער װאַלגערט זיך, אַזױ װי מיסט; אָדער ער הײבט זיך אױף,
מיטן שטײנדעלע „ישפּה“, גאָר אין דער הײך, אַף יענער זײַט כמאַרעס...
|