די רױטע ייִדלעך (אַן אױסגעטראַכטע זאַך)
ערשטער טײל
דאָס ערשטע קאַפּיטל
(די רױטע ייִדלעך, זײער ייִחוס, זײערע גענג און זײערע תּנועות, זײער לעבן, זײערע פּרנסות, זײער אַרױסגײן שבת „אױפֿן שפּאַציר“, זײער אױסזען און זײערע מאכלים)
גאַנץ װײַט פֿון אונדזערע מקומות, דאָרטן ערגעץ אונטער די
הרי־חושך, אַזש אױף יענער זײַט סמבטיון, געפֿינט זיך אַ פֿאָלק, װאָס מע
רופֿט דאָס די רױטע ייִדלעך.
מחמת די רױטע ייִדלעך ליגן אַזױ װײַט פֿאַרװאָרפֿן, זײ זײַנען
אָפּגעריסן פֿון דער װעלט און קערן זיך כּמעט מיט קײנעם נישט אָן, לכן
זײַנען זײ שטאַרק פֿאַרגרעבט געװאָרן, און אין פֿיל זאַכן זײַנען זײ פּשוט
װילד. איבערהױפּט זײַנען זײ װײַט פֿון ייִדישקײט, פֿון דער ייִדישער
היסטאָריע און פֿון דער ייִדישער שפּראַך, אַזױ װײַט, אַז זעלטן־זעלטן װער עס
פֿאַרשטײט בײַ זײ אַ לשון־קודש־װאָרט, חוץ די װערטער „גמילות־חסד“,
„מעות מזומנים“, „ברוכים היושבֿים קומט עסן“, „לחײם־לשלום“,
„ברוך הבא רב קרובֿ“, „אַ מיתה־משונה“, אַ מכּה בחבֿרותא“, „משוגע צי
חסר־דעה“, „כּלבֿ־שבכלבֿים“, „שוטה בן פּיקהאָלץ“, „אַדרבא“,
„ממה־נפֿשך“, „מהיכא־תּיתי“, „אַװדאי“, „בקיצור“, וכדומה אַזעלכע װערטער
לרובֿ, װאָס האָבן זיך באַזעצט אין זײער װאָכעדיקער שפּראַך, װאָס מע
רופֿט זי דאָרט מיט אַ משונה מאָדנעם נאָמען „זשאַרגאָן“.
פֿונדעסטװעגן, רעדט מיט זײ, זײַנען זײ די גרעסטע חכמים אין
|
|
di royte yidlekh (an oysgetrakhte zakh)
ershter teyl
dos ershte kapitl
(di royte yidlekh, zeyer yikhes, zeyere geng un zeyere tnues, zeyer
lebn, zeyere parnoses, zeyer aroysgeyn shabes "oyfn shpatsir'', zeyer oyszen un zeyere
maykholem)
gants vayt fun undzere mekoymes, dortn ergets unter di
hri-khoyshekh, azh oyf yener zayt sambatyen, gefint zikh a folk, vos me
ruft dos di royte yidlekh.
makhmes di royte yidlekh lign azoy vayt farvorfn, zey zaynen
opgerisn fun der velt un kern zikh kemat mit keynem nisht on, lekheyn
zaynen zey shtark fargrebt gevorn, un in fil zakhn zaynen zey poshet
vild. iberhoypt zaynen zey vayt fun yidishkayt, fun der yidisher
historye un fun der yidisher shprakh, azoy vayt, az zeltn-zeltn ver es
farshteyt bay zey a lshun-kudsh-vort, khuts di verter "gmileskhesed'',
"moes mezumonem'', "brukhem hyoyshvem kumt esn'', "lHeym-lsholem'',
"borekh habe reb korev'', "a miTh-meshune'', a make bekhevruse'', "meshuge tsi
khoserdeye'', "keylev-shbkhlBim'', "shoyte ben pikholts'', "aderabe'',
"moneshekh'', "meykheteyse'', "avade'', "bekitser'', ukhdoyme azelkhe verter
lorov, vos hobn zikh bazetst in zeyer vokhediker shprakh, vos me
ruft zi dort mit a meshune modnem nomen "zhargon''.
fundestvegn, redt mit zey, zaynen zey di greste khakhomem in
|
די רױטע ייִדלעך (אַן אױסגעטראַכטע זאַך)
ערשטער טײל
דאָס ערשטע קאַפּיטל
(די רױטע ייִדלעך, זײער ייִחוס, זײערע גענג און זײערע תּנועות, זײער לעבן, זײערע פּרנסות, זײער אַרױסגײן שבת „אױפֿן שפּאַציר“, זײער אױסזען און זײערע מאכלים)
גאַנץ װײַט פֿון אונדזערע מקומות, דאָרטן ערגעץ אונטער די
הרי־חושך, אַזש אױף יענער זײַט סמבטיון, געפֿינט זיך אַ פֿאָלק, װאָס מע
רופֿט דאָס <<די רױטע ייִדלעך>>.
מחמת די רױטע ייִדלעך ליגן אַזױ װײַט פֿאַרװאָרפֿן, זײ זײַנען
אָפּגעריסן פֿון דער װעלט און קערן זיך כּמעט מיט קײנעם נישט אָן, לכן
זײַנען זײ שטאַרק פֿאַרגרעבט געװאָרן, און אין פֿיל זאַכן זײַנען זײ פּשוט
װילד. איבערהױפּט זײַנען זײ װײַט פֿון ייִדישקײט, פֿון דער ייִדישער
היסטאָריע און פֿון דער ייִדישער שפּראַך, אַזױ װײַט, אַז זעלטן־זעלטן װער עס
פֿאַרשטײט בײַ זײ אַ לשון־קודש־װאָרט, חוץ די װערטער „גמילות־חסד“,
„מעות מזומנים“, „ברוכים היושבֿים קומט עסן“, „לחײם־לשלום“,
„ברוך הבא רב קרובֿ“, „אַ מיתה־משונה“, אַ מכּה בחבֿרותא“, „משוגע צי
חסר־דעה“, „כּלבֿ־שבכלבֿים“, „שוטה בן פּיקהאָלץ“, „אַדרבא“,
„ממה־נפֿשך“, „מהיכא־תּיתי“, „אַװדאי“, „בקיצור“, וכדומה אַזעלכע װערטער
לרובֿ, װאָס האָבן זיך באַזעצט אין זײער װאָכעדיקער שפּראַך, װאָס מע
רופֿט זי דאָרט מיט אַ משונה מאָדנעם נאָמען „זשאַרגאָן“.
פֿונדעסטװעגן, רעדט מיט זײ, זײַנען זײ די גרעסטע חכמים אין
|