װעגן פֿרישמאַנס[דוד בן שאול פֿרישמאַן 1859-1922] יובילעום
מע זיצט זיך אין דעם שײנעם פֿרײַען שװײצערלאַנד [שװײץ], אונטער די
בלױע הימלען, אױף די הױכע מיט שנײ־באַדעקטע אַלפּנבערג, װײַט פֿון
דער ליבער הײם, אָפּגעריסן פֿון אײגענע און פֿון הײמישע, און מע הערט
ניט אַ ייִדיש װאָרט. נאָר דער גוטער גאָט פֿאַרלאָזט נישט און גוטע
מענטשן פֿאַרגעסן נישט און שיקן צו צײַטונגען פֿון גאָר דער װעלט און
פֿון כּל־המינים; לײענט מען זיך אָן און מע הערט זיך אָן צרות פֿון דער
הײם, צרות־צרורות אױף ייִדן, מיט גזירות רעות, מיט רדיפֿות, מיט אַנגסטן,
מיט באָיקאָט, מיט געװײנען, װעלכע קײנער װיל ניט הערן, מיט טרערן,
װעלכע קײנער װיל נישט זען ― און פּלוצעם לײען איך אַ נײַס: אַ
יובילעום! אין װאַרשע, װי אױך אין אַנדערע שטעט, קלײַבט מען זיך צו
פֿײַערן אַ יובילעום פֿון אײנעם פֿון אונדזערע גרעסטע און פֿון אונדזערע
בעסטע און פֿון אונדזערע שענסטע ― פֿון דװיד פֿרישמאַן ― און עס
װערט אױף אַ װײַלע ליכטיק אין די אױגן, פֿרײַ אױף דער נשמה, גרינג אױפֿן
האַרצן.
און אָט פֿאַר װאָס: מיר זײַנען דאָך עפּעס ייִדן אױף דער װעלט, און
ייִדן זײַנען דאָך עפּעס אַנדערש פֿון אַלע פֿעלקער. אַלצדינג, װאָס אַלע
פֿעלקער האָבן, האָבן מיר, ברוך־השם, ניט. האָבן מיר נישט קײן באָדן,
קאָנען מיר נישט שטעלן קײן דענקמאָלן אונדזערע גדולים. נישטאָ װוּ.
האָבן מיר נישט קײן מעצענאַטן, קײן ליבהאָבער מיט פֿולע קעשענעס, קײן
אײגענע נאָבעלס, קאָנען מיר נישט אַרױסקוקן, אַז עמעצער פֿון אונדזערע
בעסטע זאָל באַערט װערן אַמאָל מיט אַ בכּבֿודן פּרײַז. האָבן מיר נישט
קײן אַקאַדעמיע פֿון אומשטערבלעכע, קאָנען מיר נישט דערװאַרטן, אַז
עמעצער זאָל בײַ אונדז פּרעטענדירן אױף אומשטערבלעכקײט. דאָס
|
|
vegn frishmans[Doved ben sh#ul frishman 1859-1922] yubileum
me zitst zikh in dem sheynem frayen shveytserland [shveyts], unter di
bloye himlen, oyf di hoykhe mit shney-badekte alpnberg, vayt fun
der liber heym, opgerisn fun eygene un fun heymishe, un me hert
nit a yidish vort. nor der guter got farlozt nisht un gute
mentshn fargesn nisht un shikn tsu tsaytungen fun gor der velt un
fun kolhaminem; leyent men zikh on un me hert zikh on tsores fun der
heym, tsores-tsruruT oyf yidn, mit gezeyres roes, mit redifes, mit angstn,
mit boykot, mit geveynen, velkhe keyner vil nit hern, mit trern,
velkhe keyner vil nisht zen ― un plutsem leyen ikh a nays: a
yubileum! in varshe, vi oykh in andere shtet, klaybt men zikh tsu
fayern a yubileum fun eynem fun undzere greste un fun undzere
beste un fun undzere shenste ― fun dvid frishman ― un es
vert oyf a vayle likhtik in di oygn, fray oyf der neshome, gring oyfn
hartsn.
un ot far vos: mir zaynen dokh epes yidn oyf der velt, un
yidn zaynen dokh epes andersh fun ale felker. altsding, vos ale
felker hobn, hobn mir, brukh-hshm, nit. hobn mir nisht keyn bodn,
konen mir nisht shteln keyn denkmoln undzere gedoylem. nishto vu.
hobn mir nisht keyn metsenatn, keyn libhober mit fule keshenes, keyn
eygene nobels, konen mir nisht aroyskukn, az emetser fun undzere
beste zol baert vern amol mit a bekovedn prayz. hobn mir nisht
keyn akademye fun umshterblekhe, konen mir nisht dervartn, az
emetser zol bay undz pretendirn oyf umshterblekhkayt. dos
|
װעגן פֿרישמאַנס[דוד בן שאול פֿרישמאַן 1859-1922] יובילעום
מע זיצט זיך אין דעם שײנעם פֿרײַען שװײצערלאַנד [שװײץ], אונטער די
בלױע הימלען, אױף די הױכע מיט שנײ־באַדעקטע אַלפּנבערג, װײַט פֿון
דער ליבער הײם, אָפּגעריסן פֿון אײגענע און פֿון הײמישע, און מע הערט
ניט אַ ייִדיש װאָרט. נאָר דער גוטער גאָט פֿאַרלאָזט נישט און גוטע
מענטשן פֿאַרגעסן נישט און שיקן צו צײַטונגען פֿון גאָר דער װעלט און
פֿון כּל־המינים; לײענט מען זיך אָן און מע הערט זיך אָן צרות פֿון דער
הײם, צרות־צרורות אױף ייִדן, מיט גזירות רעות, מיט רדיפֿות, מיט אַנגסטן,
מיט באָיקאָט, מיט געװײנען, װעלכע קײנער װיל ניט הערן, מיט טרערן,
װעלכע קײנער װיל נישט זען ― און פּלוצעם לײען איך אַ נײַס: אַ
יובילעום! אין װאַרשע, װי אױך אין אַנדערע שטעט, קלײַבט מען זיך צו
פֿײַערן אַ יובילעום פֿון אײנעם פֿון אונדזערע גרעסטע און פֿון אונדזערע
בעסטע און פֿון אונדזערע שענסטע ― פֿון דװיד פֿרישמאַן ― און עס
װערט אױף אַ װײַלע ליכטיק אין די אױגן, פֿרײַ אױף דער נשמה, גרינג אױפֿן
האַרצן.
און אָט פֿאַר װאָס: מיר זײַנען דאָך עפּעס ייִדן אױף דער װעלט, און
ייִדן זײַנען דאָך עפּעס אַנדערש פֿון אַלע פֿעלקער. אַלצדינג, װאָס אַלע
פֿעלקער האָבן, האָבן מיר, ברוך־השם, ניט. האָבן מיר נישט קײן באָדן,
קאָנען מיר נישט שטעלן קײן דענקמאָלן אונדזערע גדולים. נישטאָ װוּ.
האָבן מיר נישט קײן מעצענאַטן, קײן ליבהאָבער מיט פֿולע קעשענעס, קײן
אײגענע נאָבעלס, קאָנען מיר נישט אַרױסקוקן, אַז עמעצער פֿון אונדזערע
בעסטע זאָל באַערט װערן אַמאָל מיט אַ בכּבֿודן פּרײַז. האָבן מיר נישט
קײן אַקאַדעמיע פֿון אומשטערבלעכע, קאָנען מיר נישט דערװאַרטן, אַז
עמעצער זאָל בײַ אונדז פּרעטענדירן אױף אומשטערבלעכקײט. דאָס
|