אױטאָ־דאַ־פֿע
דערינערונגען לכּבֿוד דעם ליטעראַרישן יום־טובֿ פֿונעם זײדן „מענדעלע מוכר־ספֿרים“
געשריבן פֿון זײַן ערשטן אײניקל.[איך האָב שױן אײן מאָל מוסר־מודעה געװען פֿאַר דער גאַנצער װעלט, אַז דאָס בין איך געװען דער ערשטער, װאָס האָב אָנגערופֿן מענדעלע מוכר־ספֿרים מיטן נאָמען „זײדע“, און ער מיך ― „אײניקל“. פֿון דעמאָלט אָן זײַנען מיט גאָטס הילף אױסגעװאַקסן קײן עין־הרע, אַ גאַנצער דור מיט „אײניקלעך ― כּן־ירבו! (שלום־עליכם)]
דער בנוהג־שבעולם איז, אַז סע שטאַרבט ― נישט דאָ געדאַכט,
נישט פֿאַר אײַך געדאַכט, נישט פֿאַר קײן שום ייִדן געדאַכט ― אַ גרױסער
מענטש, באַקומט מען אים ליב און מע הײבט אָן נאָכזאָגן שבֿחים נאָך
זײַן בעט, און מע הײבט זיך אָן דערמאָנען און נאָכדערצײלן פֿון אים
מעשׂיות, עפּיזאָדן, אַנעקדאָטן, אַפֿאָריזמען, געדאַנקען, װערטלעך,
גלײַכװערטלעך, חכמות און נאַרישקײטן ― אַלץ גיט אַהער, אַלץ איז אַ
סחורה, אַלץ װערט פֿאַרצוקערט. איך נעם מיר די שטאַרקײט צו זאָגן,
אַז ס'איז אַ נאַרישער מינהג, און אױב איר װילט ― טאַקע אַ שטיקל
עװלה אױך. אַ קונץ נאָכן טױט דערצײלן שבֿחים? פֿאַרװאָס זאָל דער
באַטרעפֿנדער אַלײן אױך נישט געניסן פֿונעם כּבֿוד? פֿאַרװאָס זאָל ער
אַלײן נישט זען און נישט הערן די אַלע שבֿחים מיט די מעשׂיות, װאָס
מע דערצײלט זיך אָן פֿון אים, מיט די עפּיזאָדן, אַנעקדאָטן, אַפֿאָריזמען,
געדאַנקען, װערטלעך, גלײַכװערטלעך, חכמות און נאַרישקײטן? אַדרבא,
איך גײ נאָך װײַטער: איך זאָג גאָר, אַז ס'איז מער יושר פֿאַרן לעבן אַלס
נאָכן טױט צו איבערגעבן אַזעלכע זאַכן, װאָרעם טאָמער חלילה ― לא
יעלה ולא יבֿוא ― „עס מאַכט זיך אַמאָל, אײנער איז מגזם, דערצײלט
|
|
oyto-da-fe
derinerungen lekoved dem literarishn yum-tuv funem zeydn "mendele mukhr-sfrim''
geshribn fun zayn ershtn eynikl.[ikh hob shoyn eyn mol musr-mudeh geven
far der gantser velt, az dos bin ikh geven der ershter, vos hob ongerufn
mendele mukhr-sfrim mitn nomen "zeyde'', un er mikh ― "eynikl''. fun demolt
on zaynen mit gots hilf oysgevaksn keyn eyn-hre, a gantser dor mit "eyniklekh
― Kn-irbu! (shlum-elikhm)]
der bnuhg-shbeulm iz, az se shtarbt ― nisht do gedakht,
nisht far aykh gedakht, nisht far keyn shum yidn gedakht ― a groyser
mentsh, bakumt men im lib un me heybt on nokhzogn shvokhem nokh
zayn bet, un me heybt zikh on dermonen un nokhdertseyln fun im
mayses, epizodn, anekdotn, aforizmen, gedanken, vertlekh,
glaykhvertlekh, khokhmes un narishkaytn ― alts git aher, alts iz a
skhoyre, alts vert fartsukert. ikh nem mir di shtarkayt tsu zogn,
az s'iz a narisher mineg, un oyb ir vilt ― take a shtikl
avle oykh. a kunts nokhn toyt dertseyln shvokhem? farvos zol der
batrefnder aleyn oykh nisht genisn funem koved? farvos zol er
aleyn nisht zen un nisht hern di ale shvokhem mit di mayses, vos
me dertseylt zikh on fun im, mit di epizodn, anekdotn, aforizmen,
gedanken, vertlekh, glaykhvertlekh, khokhmes un narishkaytn? aderabe,
ikh gey nokh vayter: ikh zog gor, az s'iz mer yoysher farn lebn als
nokhn toyt tsu ibergebn azelkhe zakhn, vorem tomer kholile ― loy
yayle ul# iBu# ― "es makht zikh amol, eyner iz megazem, dertseylt
|
אױטאָ־דאַ־פֿע
דערינערונגען לכּבֿוד דעם ליטעראַרישן יום־טובֿ פֿונעם זײדן „מענדעלע מוכר־ספֿרים“
געשריבן פֿון זײַן ערשטן אײניקל.[איך האָב שױן אײן מאָל מוסר־מודעה געװען פֿאַר דער גאַנצער װעלט, אַז דאָס בין איך געװען דער ערשטער, װאָס האָב אָנגערופֿן מענדעלע מוכר־ספֿרים מיטן נאָמען „זײדע“, און ער מיך ― „אײניקל“. פֿון דעמאָלט אָן זײַנען מיט גאָטס הילף אױסגעװאַקסן קײן עין־הרע, אַ גאַנצער דור מיט „אײניקלעך ― כּן־ירבו! (שלום־עליכם)]
דער בנוהג־שבעולם איז, אַז סע שטאַרבט ― נישט דאָ געדאַכט,
נישט פֿאַר אײַך געדאַכט, נישט פֿאַר קײן שום ייִדן געדאַכט ― אַ גרױסער
מענטש, באַקומט מען אים ליב און מע הײבט אָן נאָכזאָגן שבֿחים נאָך
זײַן בעט, און מע הײבט זיך אָן דערמאָנען און נאָכדערצײלן פֿון אים
מעשׂיות, עפּיזאָדן, אַנעקדאָטן, אַפֿאָריזמען, געדאַנקען, װערטלעך,
גלײַכװערטלעך, חכמות און נאַרישקײטן ― אַלץ גיט אַהער, אַלץ איז אַ
סחורה, אַלץ װערט פֿאַרצוקערט. איך נעם מיר די שטאַרקײט צו זאָגן,
אַז ס'איז אַ נאַרישער מינהג, און אױב איר װילט ― טאַקע אַ שטיקל
עװלה אױך. אַ קונץ נאָכן טױט דערצײלן שבֿחים? פֿאַרװאָס זאָל דער
באַטרעפֿנדער אַלײן אױך נישט געניסן פֿונעם כּבֿוד? פֿאַרװאָס זאָל ער
אַלײן נישט זען און נישט הערן די אַלע שבֿחים מיט די מעשׂיות, װאָס
מע דערצײלט זיך אָן פֿון אים, מיט די עפּיזאָדן, אַנעקדאָטן, אַפֿאָריזמען,
געדאַנקען, װערטלעך, גלײַכװערטלעך, חכמות און נאַרישקײטן? אַדרבא,
איך גײ נאָך װײַטער: איך זאָג גאָר, אַז ס'איז מער יושר פֿאַרן לעבן אַלס
נאָכן טױט צו איבערגעבן אַזעלכע זאַכן, װאָרעם טאָמער חלילה ― לא
יעלה ולא יבֿוא ― „עס מאַכט זיך אַמאָל, אײנער איז מגזם, דערצײלט
|