אַ פֿריִער פּסח
אַ מעשׂה װאָס קאָן זיך פֿאַרלױפֿן אױף דער גרױסער װעלט
א
די װעלטבאַרימטע דײַטשע שטאָט נאַררענבערג איז אַן
אַלטע ייִדישע שטאָט ― זי איז אַ פֿרומע שטאָט, אַ גאָטספֿאָרכטיקע.
אירע ייִדן האָבן זיך געמאַכט אַ שם אױף דער װעלט דערמיט, װאָס זײ
האָבן קײנמאָל ניט געגריבלט זיך, ניט אַרײַנגעלאָזט זיך אין חקירות,
ניט געפֿילאָזאָפֿירט, ניט געפֿרעגט קײן קשיות אױף אַזעלכע זאַכן, װאָס
קערן זיך אָן מיט גאָט. אױף זײ מעג מען זאָגן, אַז זײ זײַנען ייִדן אָן
חכמות.
אמת, זײער ייִדישקײט באַשטײט ניט מער װי אין דרײַ דינים, װאָס
שטאַמען מסתּמא פֿון אַבֿרהם אָבֿינו, אָדער אפֿשר נאָך פֿון
אָדם־הראשונען: 1) יאָרצײַט, 2) בר־מיצװה, 3) פּסח. די דרײַ דאָגמעס זײַנען גאַנץ
גענוג אױפֿצוהאַלטן דאָס ייִדישע פֿאָלק נאָך טױזנטער און טױזנטער
יאָרן. מײנט ניט, אַז דאָס האָבן זײ אַרױסגעזױגן פֿון זײער אײגענעם
פֿינגער; דאָס האָבן זײ געהערט ניט אײנמאָל פֿון זײער ראַבינער,
דאָקטאָר און פּרײדיקער, װעלכן די נאַררענבערגער קהילה האַלט־אױס ניט
מיט װינציקער ערע, װי די קאַטױלן, להבֿדיל, דעם רױמישן פּױפּסט. דער
ראַבינער, דאָקטאָר און פּרײדיקער טראָגט בײַ זײ דעם נאָמען „רבי“,
„אונדזער רבי“, און די נאַררענבערגער קהילה איז איבערצײַגט, אַז נאָך
אַזאַ למדן, װי זײער רבי, איז שױן נישטאָ אױף דער גאַנצער װעלט. אין
זײַנע דרשות, װאָס ער האַלט זײ אַלע יום־טובֿ אין דער סינאַגאָגע, װאַרפֿן
זיך דורך אַזעלכע לשון־קודשדיקע װערטער, װאָס נאָר דער מחבר פֿונעם
סידור זאָל איצטער אױפֿשטײן, װאָלט ער זײ אפֿשר פֿאַרשטאַנען, און
|
|
a frier peysekh
a mayse vos kon zikh farloyfn oyf der groyser velt
#
di veltbarimte daytshe shtot narrenberg iz an
alte yidishe shtot ― zi iz a frume shtot, a gotsforkhtike.
ire yidn hobn zikh gemakht a shem oyf der velt dermit, vos zey
hobn keynmol nit gegriblt zikh, nit arayngelozt zikh in khkires,
nit gefilozofirt, nit gefregt keyn kashyes oyf azelkhe zakhn, vos
kern zikh on mit got. oyf zey meg men zogn, az zey zaynen yidn on
khokhmes.
emes, zeyer yidishkayt bashteyt nit mer vi in dray dinem, vos
shtamen mistome fun eyvrom ovinu, oder efsher nokh fun
odm-hr#shunen: 1) yortsayt, 2) barmitsve, 3) peysekh. di dray dogmes zaynen gants
genug oyftsuhaltn dos yidishe folk nokh toyznter un toyznter
yorn. meynt nit, az dos hobn zey aroysgezoygn fun zeyer eygenem
finger; dos hobn zey gehert nit eynmol fun zeyer rabiner,
doktor un preydiker, velkhn di narrenberger kehile halt-oys nit
mit vintsiker ere, vi di katoyln, lehavdil, dem roymishn poypst. der
rabiner, doktor un preydiker trogt bay zey dem nomen "rebi'',
"undzer rebi'', un di narrenberger kehile iz ibertsaygt, az nokh
aza lamdn, vi zeyer rebi, iz shoyn nishto oyf der gantser velt. in
zayne droshes, vos er halt zey ale yum-tuv in der sinagoge, varfn
zikh durkh azelkhe lshun-kudshdike verter, vos nor der mekhaber funem
sider zol itster oyfshteyn, volt er zey efsher farshtanen, un
|
אַ פֿריִער פּסח
אַ מעשׂה װאָס קאָן זיך פֿאַרלױפֿן אױף דער גרױסער װעלט
א
די װעלטבאַרימטע דײַטשע שטאָט <<נאַררענבערג>> איז אַן
אַלטע ייִדישע שטאָט ― זי איז אַ פֿרומע שטאָט, אַ גאָטספֿאָרכטיקע.
אירע ייִדן האָבן זיך געמאַכט אַ שם אױף דער װעלט דערמיט, װאָס זײ
האָבן קײנמאָל ניט געגריבלט זיך, ניט אַרײַנגעלאָזט זיך אין חקירות,
ניט געפֿילאָזאָפֿירט, ניט געפֿרעגט קײן קשיות אױף אַזעלכע זאַכן, װאָס
קערן זיך אָן מיט גאָט. אױף זײ מעג מען זאָגן, אַז זײ זײַנען ייִדן אָן
חכמות.
אמת, זײער ייִדישקײט באַשטײט ניט מער װי אין דרײַ דינים, װאָס
שטאַמען מסתּמא פֿון אַבֿרהם אָבֿינו, אָדער אפֿשר נאָך פֿון
אָדם־הראשונען: 1) יאָרצײַט, 2) בר־מיצװה, 3) פּסח. די דרײַ דאָגמעס זײַנען גאַנץ
גענוג אױפֿצוהאַלטן דאָס ייִדישע פֿאָלק נאָך טױזנטער און טױזנטער
יאָרן. מײנט ניט, אַז דאָס האָבן זײ אַרױסגעזױגן פֿון זײער אײגענעם
פֿינגער; דאָס האָבן זײ געהערט ניט אײנמאָל פֿון זײער ראַבינער,
דאָקטאָר און פּרײדיקער, װעלכן די נאַררענבערגער קהילה האַלט־אױס ניט
מיט װינציקער ערע, װי די קאַטױלן, להבֿדיל, דעם רױמישן פּױפּסט. דער
ראַבינער, דאָקטאָר און פּרײדיקער טראָגט בײַ זײ דעם נאָמען „רבי“,
„אונדזער רבי“, און די נאַררענבערגער קהילה איז איבערצײַגט, אַז נאָך
אַזאַ למדן, װי זײער רבי, איז שױן נישטאָ אױף דער גאַנצער װעלט. אין
זײַנע דרשות, װאָס ער האַלט זײ אַלע יום־טובֿ אין דער סינאַגאָגע, װאַרפֿן
זיך דורך אַזעלכע לשון־קודשדיקע װערטער, װאָס נאָר דער מחבר פֿונעם
סידור זאָל איצטער אױפֿשטײן, װאָלט ער זײ אפֿשר פֿאַרשטאַנען, און
|