פּורים
...וימי הפּורים האלה לא יעבֿרו מתּוך היהודים.
און די דאָזיקע טעג פֿון פּורים זאָלן קײנמאָל נישט בטל װערן פֿון ייִדן.
(מגלת אסתּר, ט′ כ″ה)
„פּורים זײַנען אַלע שיכּורים ניכטער“. דאָס דאָזיקע װערטל איז
געזאָגט געװאָרן אױך אױף מיר, ייִדישער פֿעליעטאָניסט. אַ גאַנץ יאָר בין
איך פֿרײלעך, איך קיצל דעם עולם מיט מײַנע פֿעליעטאָנען, דער עולם
לאַכט און איך אױך בתוכם; נאָר הײַנט, אום פּורים, בין איך דװקא
אומעטיק, דװקא ניט אױפֿגעלײגט אױף צו לאַכן.
װאָס איז די מעשׂה?
איך האָב מיך דערמאָנט אָן דעם פּורים פֿון אַמאָליקע יאָרן. איך
האָב מיך דערמאָנט אָן אונדזערע אַלטע ייִדישע מינהגים, װאָס גײען
אונטער ביסלעכװײַז בײַ ייִדן און װערן בטל. דאָס הײסט, ניט דער יום־טובֿ
גײט אונטער; „פּורים זאָל קײנמאָל ניט בטל װערן“
― אַזױ שטײט בײַ אונדז געשריבן אין דער מגילה; נאָר יענע אַלטע
ייִדישע מינהגים, איבערהױפּט בײַ אונדז אין יעהופּעץ און אין אַלע
גרױסע שטעט, גײען אונטער ביסלעכװײַז און װערן בטל. איך האָב מיך
דערמאָנט אין דעם גרעגער, מיט װעלכן מיר, חדר ייִנגלעך, פֿלעגן זיך
נוקם זײַן אין המנען. אַלע יאָר, אַלע יאָר פֿלעגט אונדז דער דאָזיקער
אַנטיסעמיט, המן בן המדתא, דערקוטשען מיט זײַנע המנס־מסירות
פֿאַרן קעניג אַחשװרוש, און מיר, חדר־ייִנגלעך, פֿלעגן זיך דערפֿאַר גוט
רעכענען מיט אים אין שול, בײַ דער מגילה, מיטן גרעגער... מיר װעלן
אים אײביק ניט פֿאַרגעסן, ער װעט אונדז אָבער אױך האָבן צו
געדענקען! איך האָב מיך דערמאָנט אָן דעם המן־טאַש מיט מאָן, װאָס האָט
|
|
purem
...oymi hpurim h#lh loy ioveru mtokh hihudim.
un di dozike teg fun purem zoln keynmol nisht batl vern fun yidn.
(mglT Ester, t′ kh″h)
"purem zaynen ale shikurem nikhter''. dos dozike vertl iz
gezogt gevorn oykh oyf mir, yidisher felyetonist. a gants yor bin
ikh freylekh, ikh kitsl dem oylem mit mayne felyetonen, der oylem
lakht un ikh oykh besoykhem; nor haynt, um purem, bin ikh davke
umetik, davke nit oyfgeleygt oyf tsu lakhn.
vos iz di mayse?
ikh hob mikh dermont on dem purem fun amolike yorn. ikh
hob mikh dermont on undzere alte yidishe minhogem, vos geyen
unter bislekhvayz bay yidn un vern batl. dos heyst, nit der yum-tuv
geyt unter; "purem zol keynmol nit batl vern''
― azoy shteyt bay undz geshribn in der megile; nor yene alte
yidishe minhogem, iberhoypt bay undz in yehupets un in ale
groyse shtet, geyen unter bislekhvayz un vern batl. ikh hob mikh
dermont in dem greger, mit velkhn mir, kheyder yinglekh, flegn zikh
noykem zayn in hmnen. ale yor, ale yor flegt undz der doziker
antisemit, homen ben hmdT#, derkutshen mit zayne hmns-mesires
farn kenig akhashveyresh, un mir, kheyder-yinglekh, flegn zikh derfar gut
rekhenen mit im in shul, bay der megile, mitn greger... mir veln
im eybik nit fargesn, er vet undz ober oykh hobn tsu
gedenken! ikh hob mikh dermont on dem hmn-tash mit mon, vos hot
|
פּורים
...וימי הפּורים האלה לא יעבֿרו מתּוך היהודים.
און די דאָזיקע טעג פֿון פּורים זאָלן קײנמאָל נישט בטל װערן פֿון ייִדן.
(מגלת אסתּר, ט′ כ″ה)
„פּורים זײַנען אַלע שיכּורים ניכטער“. דאָס דאָזיקע װערטל איז
געזאָגט געװאָרן אױך אױף מיר, ייִדישער פֿעליעטאָניסט. אַ גאַנץ יאָר בין
איך פֿרײלעך, איך קיצל דעם עולם מיט מײַנע פֿעליעטאָנען, דער עולם
לאַכט און איך אױך בתוכם; נאָר הײַנט, אום פּורים, בין איך דװקא
אומעטיק, דװקא ניט אױפֿגעלײגט אױף צו לאַכן.
װאָס איז די מעשׂה?
איך האָב מיך דערמאָנט אָן דעם פּורים פֿון אַמאָליקע יאָרן. איך
האָב מיך דערמאָנט אָן אונדזערע אַלטע ייִדישע מינהגים, װאָס גײען
אונטער ביסלעכװײַז בײַ ייִדן און װערן בטל. דאָס הײסט, ניט דער יום־טובֿ
גײט אונטער; „<<פּורים זאָל קײנמאָל ניט בטל װערן>>“
― אַזױ שטײט בײַ אונדז געשריבן אין דער מגילה; נאָר יענע אַלטע
ייִדישע מינהגים, איבערהױפּט בײַ אונדז אין יעהופּעץ און אין אַלע
גרױסע שטעט, גײען אונטער ביסלעכװײַז און װערן בטל. איך האָב מיך
דערמאָנט אין דעם <<גרעגער>>, מיט װעלכן מיר, חדר ייִנגלעך, פֿלעגן זיך
נוקם זײַן אין המנען. אַלע יאָר, אַלע יאָר פֿלעגט אונדז דער דאָזיקער
אַנטיסעמיט, המן בן המדתא, דערקוטשען מיט זײַנע המנס־מסירות
פֿאַרן קעניג אַחשװרוש, און מיר, חדר־ייִנגלעך, פֿלעגן זיך דערפֿאַר גוט
רעכענען מיט אים אין שול, בײַ דער מגילה, מיטן גרעגער... מיר װעלן
אים אײביק ניט פֿאַרגעסן, ער װעט אונדז אָבער אױך האָבן צו
געדענקען! איך האָב מיך דערמאָנט אָן דעם המן־טאַש מיט מאָן, װאָס האָט
|