די גרױסע בהלה פֿון די קלײנע מענטשעלעך (אַ פּאָעמע)
א. װוּ דער מחבר שמועסט זיך אױס אַ ביסל מיט זײַנע ייִדן
אַ פּנים, אַז כּתרילעװקע איז שױן אָנגעצײכנט געװאָרן מן־השמים,
אַז די דאָרטיקע ייִדן באַדאַרפֿן האָבן מער צרות פֿון דער גאַנצער װעלט.
װוּ ערגעץ אַ מכּה, װוּ ערגעץ אַ שלאַק, אַ פּורעניות, אַן אומגליק, אַן
אָנשיקעניש, אַ בײז באַגעגעניש, ― באַדאַרף עס זײ ניט אױספֿעלן, און
פֿון איטלעכער זאַך באַדאַרפֿן זײ זיך נעמען צום האַרצן מער פֿון דער
גאַנצער װעלט. מילא, פֿון דרײפֿוסן, אױב איר געדענקט, איז קײן חידוש
ניט װאָס כּתרילעװקע האָט אַזױ געליטן: פֿאָרט אַן אונדזעריקער, אַן
אײגענער; אײגנס איז, װי זאָגט איר, ניט קײן פֿרעמדס. װאָס־זשע פֿאַר אַ
תּירוץ װעט איר מיר אױסזוכן אױף די בורן [Boere], װאָס די ענגלענדער האָבן
זײ אַרײַנגענומען און געמאַכט פֿון זײ אַ תּל? קאַרג האָט זיך געטאָן
דעמאָלט אין כּתרילעװקע? װײ־װײ, קאַרג איז דעמאָלט בלוט פֿאַרגאָסן
געװאָרן אינעם אַלטן כּתרילעװקער בית־המדרש איבער דעם? שאַט,
שרעקט זיך ניט, איר מײנט טאַקע בלוט ממש? חס־וחלילה! די
כּתרילעװקער זײַנען װײַט פֿון בלוט: אַ כּתרילעװקער, אַז ער דערזעט פֿון דער
װײַטן אַ שניט פֿון אַ פֿינגער, פֿאַלט ער חלשות. מײנען מײנט מען גאָר
עפּעס אַנדערש; מײנען מײנט מען יסורים, האַרצװײטיק, בזיונות. און
איבער װאָס, מײנט איר? נאָר איבער דעם, װאָס מענטשן קאָנען זיך
ניט אױסגלײַכן מיט די דעות; זאָגט דער אַזױ, זאָגט דער: טאָמער
פֿאַרקערט? האַלט דער מיט די בורן און נעמט זיך אָן זײער קריװדע:
|
|
di groyse behole fun di kleyne mentshelekh (a poeme)
#. vu der mekhaber shmuest zikh oys a bisl mit zayne yidn
a ponem, az KTrilevke iz shoyn ongetseykhnt gevorn mn-hshmim,
az di dortike yidn badarfn hobn mer tsores fun der gantser velt.
vu ergets a make, vu ergets a shlak, a puronyes, an umglik, an
onshikenish, a beyz bagegenish, ― badarf es zey nit oysfeln, un
fun itlekher zakh badarfn zey zikh nemen tsum hartsn mer fun der
gantser velt. meyle, fun dreyfusn, oyb ir gedenkt, iz keyn khidesh
nit vos KTrilevke hot azoy gelitn: fort an undzeriker, an
eygener; eygns iz, vi zogt ir, nit keyn fremds. vos-zhe far a
teyrets vet ir mir oyszukhn oyf di burn [Boere], vos di englender hobn
zey arayngenumen un gemakht fun zey a teyl? karg hot zikh geton
demolt in KTrilevke? vey-vey, karg iz demolt blut fargosn
gevorn inem altn KTrilevker bes-hamedresh iber dem? shat,
shrekt zikh nit, ir meynt take blut mamesh? Hs-ukholile! di
KTrilevker zaynen vayt fun blut: a KTrilevker, az er derzet fun der
vaytn a shnit fun a finger, falt er khaloshes. meynen meynt men gor
epes andersh; meynen meynt men yesurem, hartsveytik, bizyoynes. un
iber vos, meynt ir? nor iber dem, vos mentshn konen zikh
nit oysglaykhn mit di deyes; zogt der azoy, zogt der: tomer
farkert? halt der mit di burn un nemt zikh on zeyer krivde:
|
די גרױסע בהלה פֿון די קלײנע מענטשעלעך (אַ פּאָעמע)
א. װוּ דער מחבר שמועסט זיך אױס אַ ביסל מיט זײַנע ייִדן
אַ פּנים, אַז כּתרילעװקע איז שױן אָנגעצײכנט געװאָרן מן־השמים,
אַז די דאָרטיקע ייִדן באַדאַרפֿן האָבן מער צרות פֿון דער גאַנצער װעלט.
װוּ ערגעץ אַ מכּה, װוּ ערגעץ אַ שלאַק, אַ פּורעניות, אַן אומגליק, אַן
אָנשיקעניש, אַ בײז באַגעגעניש, ― באַדאַרף עס זײ ניט אױספֿעלן, און
פֿון איטלעכער זאַך באַדאַרפֿן זײ זיך נעמען צום האַרצן מער פֿון דער
גאַנצער װעלט. מילא, פֿון דרײפֿוסן, אױב איר געדענקט, איז קײן חידוש
ניט װאָס כּתרילעװקע האָט אַזױ געליטן: פֿאָרט אַן אונדזעריקער, אַן
אײגענער; אײגנס איז, װי זאָגט איר, ניט קײן פֿרעמדס. װאָס־זשע פֿאַר אַ
תּירוץ װעט איר מיר אױסזוכן אױף די בורן [Boere], װאָס די ענגלענדער האָבן
זײ אַרײַנגענומען און געמאַכט פֿון זײ אַ תּל? קאַרג האָט זיך געטאָן
דעמאָלט אין כּתרילעװקע? װײ־װײ, קאַרג איז דעמאָלט בלוט פֿאַרגאָסן
געװאָרן אינעם אַלטן כּתרילעװקער בית־המדרש איבער דעם? שאַט,
שרעקט זיך ניט, איר מײנט טאַקע בלוט ממש? חס־וחלילה! די
כּתרילעװקער זײַנען װײַט פֿון בלוט: אַ כּתרילעװקער, אַז ער דערזעט פֿון דער
װײַטן אַ שניט פֿון אַ פֿינגער, פֿאַלט ער חלשות. מײנען מײנט מען גאָר
עפּעס אַנדערש; מײנען מײנט מען יסורים, האַרצװײטיק, בזיונות. און
איבער װאָס, מײנט איר? נאָר איבער דעם, װאָס מענטשן קאָנען זיך
ניט אױסגלײַכן מיט די דעות; זאָגט דער אַזױ, זאָגט דער: טאָמער
פֿאַרקערט? האַלט דער מיט די בורן און נעמט זיך אָן זײער קריװדע:
|