XIV
מיר קאָלעקטן
― א ―
דערפֿאַר איז גוט אין אַמעריקע, װאָס אַלצדינג טראָגט מען אַרײַן
אין שטוב אַרײַן. און אַלצדינג גיט מען אײַך דאָ אױף אױסצאָלן. פֿאַר
אײן טאָלער אַ װאָך קאָנט איר אײַך אױסמעבלירן אײַער שטוב, װי
אַ גראַף. דאָ זאָגט מען ניט „אױסמעבלירן“. דאָ זאָגט מען:
„אױספֿױרנישן [furnish]“. װאָרעם מעבל הײסט דאָ „פֿױרניטשור [furniture]“. פֿון װאַנען שטאַמט דאָס
װאָרט „פֿױרניטשור“ ― װײס איך ניט. מײַן ברודער אליהו דענקט, אַז
דאָס דאַרף װאַקסן פֿון צװײ װערטער: „פֿאָרניט“ ― פֿון פֿאָרנט, און
„טשער“ ― אַ בענקל, אַ שטול. זאָגט אָבער אונדזער חבֿר פּיניע, אַז
עס הײבט זיך גאָר ניט אָן. ערשטנס, װאָס עפּעס פֿון פֿאָרנט, פֿאַרװאָס
ניט פֿון הינטן? און פֿאַרװאָס עפּעס גראָד אַ שטול, פֿאַרװאָס ניט קײן
שפּיגל? און צװײטנס, זאָגט מען דען פֿאָרניטשער? מע זאָגט דאָך גאָר
„פֿױרניטשער“. און דריטנס, מע זאָגט ניט „פֿױרניטשער“, נאָר
„פֿױרניטשיר“ ― מיט אַ חיריק. זאָגט אים אליהו, אַז נאָר אַ משוגענער װעט
זאָגן פֿױרניטשיר, מיט אַ חיריק. אַ קלאָרער מענטש װעט אַלעמאָל זאָגן
מיט סגול ― „פֿױרניטשער“. אַזױ לאַנג האָבן זײ זיך געשפּאַרט און
געאַמפּערט, עס האָט שױן כּמעט געהאַלטן בײַ פּעטש. אַ גליק, װאָס
ברכה איז דערבײַ געװען, האָט זי ניט דערלאָזט. ביז ס'איז געבליבן,
מע זאָל פֿרעגן בײַ אַן אמתן אַמעריקאַנער. דאָס הײסט, טאַקע בײַ אַ ייִדן,
נאָר בײַ אַזאַ ייִדן, װאָס איז ניט קײן גרינער. דאָס הײסט, אַזעלכער,
װאָס איז שױן דאָ אין לאַנד כאָטש אַ יאָר עטלעכע און צװאַנציק. לאָזט
זיך אױס, אַז דאָס װאָרט פֿױרניטשער לײגט זיך ניט אױס ניט מיט
|
|
XayV
mir kolektn
― # ―
derfar iz gut in amerike, vos altsding trogt men arayn
in shtub arayn. un altsding git men aykh do oyf oystsoln. far
eyn toler a vokh kont ir aykh oysmeblirn ayer shtub, vi
a graf. do zogt men nit "oysmeblirn''. do zogt men:
"oysfoyrnishn [furnish]''. vorem mebl heyst do "foyrnitshur [furniture]''. fun
vanen shtamt dos
vort "foyrnitshur'' ― veys ikh nit. mayn bruder Elye denkt, az
dos darf vaksn fun tsvey verter: "fornit'' ― fun fornt, un
"tsher'' ― a benkl, a shtul. zogt ober undzer khaver pinye, az
es heybt zikh gor nit on. ershtns, vos epes fun fornt, farvos
nit fun hintn? un farvos epes grod a shtul, farvos nit keyn
shpigl? un tsveytns, zogt men den fornitsher? me zogt dokh gor
"foyrnitsher''. un dritns, me zogt nit "foyrnitsher'', nor
"foyrnitshir'' ― mit a khirek. zogt im Elye, az nor a mshugener vet
zogn foyrnitshir, mit a khirek. a klorer mentsh vet alemol zogn
mit sgul ― "foyrnitsher''. azoy lang hobn zey zikh geshpart un
geampert, es hot shoyn kemat gehaltn bay petsh. a glik, vos
brokhe iz derbay geven, hot zi nit derlozt. biz s'iz geblibn,
me zol fregn bay an emesn amerikaner. dos heyst, take bay a yidn,
nor bay aza yidn, vos iz nit keyn griner. dos heyst, azelkher,
vos iz shoyn do in land khotsh a yor etlekhe un tsvantsik. lozt
zikh oys, az dos vort foyrnitsher leygt zikh nit oys nit mit
|
XIV
מיר קאָלעקטן
― א ―
דערפֿאַר איז גוט אין אַמעריקע, װאָס אַלצדינג טראָגט מען אַרײַן
אין שטוב אַרײַן. און אַלצדינג גיט מען אײַך דאָ אױף אױסצאָלן. פֿאַר
אײן טאָלער אַ װאָך קאָנט איר אײַך אױסמעבלירן אײַער שטוב, װי
אַ גראַף. דאָ זאָגט מען ניט „אױסמעבלירן“. דאָ זאָגט מען:
„אױספֿױרנישן [furnish]“. װאָרעם מעבל הײסט דאָ „פֿױרניטשור [furniture]“. פֿון װאַנען שטאַמט דאָס
װאָרט „פֿױרניטשור“ ― װײס איך ניט. מײַן ברודער אליהו דענקט, אַז
דאָס דאַרף װאַקסן פֿון צװײ װערטער: „פֿאָרניט“ ― פֿון פֿאָרנט, און
„טשער“ ― אַ בענקל, אַ שטול. זאָגט אָבער אונדזער חבֿר פּיניע, אַז
עס הײבט זיך גאָר ניט אָן. ערשטנס, װאָס עפּעס פֿון פֿאָרנט, פֿאַרװאָס
ניט פֿון הינטן? און פֿאַרװאָס עפּעס גראָד אַ שטול, פֿאַרװאָס ניט קײן
שפּיגל? און צװײטנס, זאָגט מען דען פֿאָרניטשער? מע זאָגט דאָך גאָר
„פֿױרניטשער“. און דריטנס, מע זאָגט ניט „פֿױרניטשער“, נאָר
„פֿױרניטשיר“ ― מיט אַ חיריק. זאָגט אים אליהו, אַז נאָר אַ משוגענער װעט
זאָגן פֿױרניטשיר, מיט אַ חיריק. אַ קלאָרער מענטש װעט אַלעמאָל זאָגן
מיט סגול ― „פֿױרניטשער“. אַזױ לאַנג האָבן זײ זיך געשפּאַרט און
געאַמפּערט, עס האָט שױן כּמעט געהאַלטן בײַ פּעטש. אַ גליק, װאָס
ברכה איז דערבײַ געװען, האָט זי ניט דערלאָזט. ביז ס'איז געבליבן,
מע זאָל פֿרעגן בײַ אַן אמתן אַמעריקאַנער. דאָס הײסט, טאַקע בײַ אַ ייִדן,
נאָר בײַ אַזאַ ייִדן, װאָס איז ניט קײן גרינער. דאָס הײסט, אַזעלכער,
װאָס איז שױן דאָ אין לאַנד כאָטש אַ יאָר עטלעכע און צװאַנציק. לאָזט
זיך אױס, אַז דאָס װאָרט פֿױרניטשער לײגט זיך ניט אױס ניט מיט
|